Azərbaycanın Qarabağda keçirdiyi lokal antiterror tədbirlərinin uğuru Ermənistandakı siyasi gərginliyi və kütləvi etirazları gücləndirib. Baş nazir Nikol Paşinyanın xalqa müraciətindəki ayrı-ayrı məqamlar da bunu təsdiqləyir. Ancaq Nikol problemə bir qədər fərqli yanaşır. Yazımızda bu barədə söz açacağıq.

Əlbəttə, erməni baş nazirin an­ti-Azərbaycan ritorikası anlaşılandır. Başqa nə deməlidir ki? Hər halda, or­dumuzun peşəkar fəaliyyətindən, cəmi 23 saat 43 dəqiqə ərzində Qarabağ­dakı separatçıları diz çökdürməsindən danışa bilməz. Amma, Paşinyanın hədəfi məlumdur – Rusiya. Qətiyyət­lə demək olar ki, baş nazirin müraciəti Ermənistanın 2018-ci ildən bəri həyata keçirdiyi anti-Rusiya siyasətinin kulmi­nasiya nöqtəsidir. Azərbaycanın qə­tiyyətli davranışı isə bu siyasət üçün yalnız katalizatordur. Nikolun manifes­tindəki fikirlər onu deməyə əsas verir ki, Ermənistan hakimiyyəti ölkənin Ru­siya ilə bağlarını tamamilə qırmaq xət­tini seçib. Sabah baş nazir durub desə ki, Gümrüdəki 102-ci rus hərbi bazası ölkəni tərk etməlidir, heç kəs təəccüb­lənməyəcək...

N.Paşinyan müraciətinin ilk cüm­ləsindəcə ölkəsinin xarici təhlükəsizlik məsələsini qabardır. Onun Azərbaycan təhlükəsindən söz açması daha çox möv­zunu Rusiyaya yönləndirmək məqsədini daşıyır. Nikol bildirir ki, sentyabrın 19-da başlanmış antiterror tədbirləri Rusiyanın Qarabağdakı sülhməramlı hərbi kontin­gentinin məqsəd və motivləri barədə cid­di düşünməyə əsas yaradır. 

Məlum olduğu kimi, hazırda Qara­bağdakı erməni əhalisindən bölgəni tərk edənlər var. Sülhməramlı kontingent isə əraziyə həm də Paşinyanın imzası ilə təs­diq olunmuş üçtərəfli Bəyanata əsasən daxil olub. Nikol deyə bilər ki, Qarabağda erməni yoxdursa, deməli sülhməramlılar da olmamalıdır. Hər halda, erməni baş nazirin hazırkı anti-Rusiya köklənişindən onun belə fikir söyləmək potensialında olduğu üzə çıxır. 

Ancaq, hələlik Paşinyan belə demir. Amma bildirir ki, üçtərəfli Bəyanata bax­mayaraq, Qarabağın erməni əhalisi ha­zırda, guya, etnik təmizləmə təhlükəsi yaşayır. Maraqlıdır ki, Nikol bir neçə gün əvvəlki açıqlamasında başqa şey demiş, Qarabağ erməniləri üçün heç bir təhlükə­nin olmadığını vurğulamışdı. Görəsən, iki gündə niyə fikrini dəyişdi? Cavab sadə­dir: o, təhlükənin üstünə getmək yolunu tutur. Nəzərə alaq ki, İrəvanda hazırkı iq­tidarı devirmək məqsədini güdən iğtişaş­lar güclənib. Heç şübhəsiz, proseslərin arxasında Rusiyanın müəyyən dairələri dayanır. Nikolun fikrini dəyişməsi buna görədir. Yəni, o, Moskva üzərinə demarş yolu tutmaqdadır: “Hadisələrin bu cür in­kişafına görə məsuliyyət bütünlüklə etnik təmizləmə siyasəti aparan Azərbaycanın və Rusiyanın Dağlıq Qarabağdakı sülh­məramlı kontingentinin üzərinə düşəcək. Təbii ki, Ermənistan hökuməti beynəlxalq tərəfdaşlarla birgə Dağlıq Qarabağ er­mənilərinin hüquqlarını və təhlükəsizliyini təmin etmək üçün beynəlxalq mexanizm­lərin formalaşdırılması üzərində işləyir. Amma bu səylər konkret nəticə verməsə, hökumət Dağlıq Qarabağdan olan bacı və qardaşlarımızı Ermənistan Respubli­kasında qayğı ilə qarşılayacaq”.

Göründüyü kimi, N.Paşinyan, necə deyərlər, əl yeri qoyur. Bəs, bu, nə deməkdir? Bu, o deməkdir ki, nə Nikol, nə də dünya erməniliyi indiki şərtlərlə Qara­bağda erməni əhalinin qalmasına razıdır. Hər iki cinah istəyirdi ki, separatçı rejim saxlanılsın. Amma onlar məqsədlərinə çatmadıqlarını görür və “B” planını işə salırlar. Əvvəl soyqırımı iddiasını ortaya atmışdılar. Deyəsən, gördülər ki, bundan danışıb beynəlxalq ictimaiyyəti inandır­maq mümkünsüzdür. Ona görə etnik tə­mizləmə “məsələsi” üzərində dayandılar. Məqsədləri budur ki, Qarabağ ermənilər­siz olsun və bölgə ilə bağlı iddia, bir növ, niskilə çevrilərək gələcəyə daşınsın. Heç şübhəsiz, növbəti mərhələdə ərazini tərk etmiş erməniləri təşkilatlandıracaqlar, müxtəlif beynəlxalq qurumlarda onların dili ilə Azərbaycana qarşı yeni hədyanlar yağdıracaqlar. 

Qeyd edək ki, Ermənistan baş na­zirinin Rusiya əleyhinə yönəlmiş siyasi kampaniyasındakı vurğu yalnız antiter­ror tədbirləri sonrası yaranmış vəziyyə­tin üzərinə qoyulmur. Nikol ölkəsi üçün müttəfiq yarıtmazlığı problemini qabardır və bildirir ki, Ermənisan uzun müddət bununla bağlı düzgün yolda olmayıb. Deməli, İrəvan müttəfiq kimi Moskvanı seçməkdə səhv edib. Həm də ona görə səhv edib ki, müttəfiq Rusiya Ermənista­nın suveren dövlət imicinə zərər gətirib. 

Əlbəttə, Nikol haqlıdır. O anlamda ki, uzun illər İrəvanda Moskvanın dəstək­lədiyi Koçaryan-Sarkisyan xuntası ha­kimiyətdə olub. Bu cinayətkar Qarabağ klanı ölkəni tamamilə Kremldən asılı hala salmışdı, Ermənistan marionet respubli­kaya çevrilmişdi. Ona görə Nikol hazırkı gərgin durumda məhz bu amilə güc verir. Beləliklə, əhalinin küçələrdə iğtişaş törə­dənlərə münasibətdə sərt və barışmaz mövqeyinin formalaşmasına çalışır. Hər halda, İrəvanın indi də Qərbin marione­tinə çevrilmək niyyətini açıqlayacaq deyil. 

Bəli, Ermənistanın müstəqilliyinin iti­rilməsi təhlükəsi ilə bağlı məntiqini daha da gücləndirən N.Paşinyanın bu təhlükə­nin aktuallığını saxlayarkən də Rusiya­ya eyham vurduğu gün kimi aydındır. O bildirir ki, hazırda ölkəsi müstəqil, azad, demokratik inkişaf yolu ilə getmək əvə­zinə, təhlükəsizlik çağırışları ilə baş-ba­şadır və mövcud çağırışlarda yalnız xa­rici deyil, eyni zamanda, daxili faktorlar da ön plandadır. Hər iki faktor isə risk yaradır. Risk həm də ona görə var ki, dip­lomatik və dövlətlərarası münasibətlərdə bütün etiket və düzgünlük normaları, o cümlədən, müqavilələr üzrə götürülmüş öhdəliklər pozulur. Kimdir pozan? Nikol ad çəkməsə də, hədəfi bəllidir: “Bu ad­dımlara cavab olaraq biz tərəfdaşlarımızı dövlətçiliyimizə və suverenliyimizə hör­mətlə yanaşmağa çağırır, dövlətçiliyimizi, suverenliyimizi, demokratiyamızı, xarici və daxili təhlükəsizliyimizi möhkəmlən­dirmək əzmində olduğumuzu bildiririk. Biz beynəlxalq ictimaiyyəti Ermənistanın müstəqilliyinə, suverenliyinə, ərazi bü­tövlüyünə və demokratiyasına sarsılmaz dəstəyi ifadə etməyə çağırırıq. Müstəqil­liyimizi qorumaq üçün bütün tədbirləri görəcəyik”.

Qeyd edək ki, N.Paşinyan bir müddət əvvəlki açıqlaması ilə də gündəm yarat­mışdı. O bildirmişdi ki, Ermənistan üçün, necə deyərlər, “kupça” almaq fikrində­dir. Deməli, ölkənin hansısa mövcudluq sənədi yoxdur. O, sentyabrın 24-dəki mü­raciətində də eyni məqama toxunub və bildirib ki, niyyəti Ermənistanın xarici və daxili təhlükəsizlik alətlərini transformasi­ya etmək, tamamlamaq və zənginləşdir­məkdir. Bu baxımdan vacib olan yalnız ordu və təhlükəsizlik qüvvələrində dərin və hərtərəfli islahatların aparılması de­yil, eyni zamanda, 6 oktyabr 2022-ci ildə Praqada və 14 may 2023-cü ildə Brüs­seldə (Azərbaycan və Ermənistan lider­lərinin Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə keçirilmiş gö­rüşləri – red.) əldə edilmiş razılaşmaların de-yure təsbitini nəzərdən keçirməkdir. Paşinyan məsələni konkretləşdirir: Sovet Ermənistanının sərhədləri de-yure Ermə­nistan Respublikasının dövlət sərhədləri olmalıdır. 

Və sən demə, buna görə İrəvan Bey­nəlxalq Cinayət Məhkəməsinin imkanla­rından istifadəyə şərait yaradacaq Roma statutunu ratifikasiya edəcək. “Biz 2022-ci ilin dekabrında Roma Əsasnaməsi­ni ratifikasiya etmək qərarına gəldik. O zaman hamımıza aydın oldu ki, Kollek­tiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı və Ermənistan–Rusiya strateji tərəfdaşlıq alətləri Ermənistanın xarici təhlükəsizliyi­ni təmin etmək üçün kifayət deyil və bu qərar öz qüvvəsindədir”, – deyən Paşin­yan əlavə edib ki, ölkəsinin qərarı KTMT və ya Rusiyaya qarşı yönəlməyib. Yada salaq ki, Roma statutu ratifikasiya oluna­caqsa, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin Ermənistana gələ bilməyəcək. Çünki hə­min sənəd ölkəyə ayaq basacağı təqdir­də, onun dərhal həbsini məcburiləşdirir. 

Ermənistanın sülhsevər, inkişaf et­miş, demokratik ölkə olmasının vacib­liyindən söz açan Paşinyan buna qarşı çıxan meyillərin mövcudluğunu diqqətə çatdıraraq, sanki, “həyəcan” təbili çalır və yenə də onun Rusiyaya əks mövqe ortaya qoyduğu görünür. Nikolun “ucqar əyalət” məntiqi fikrimizin təsdiqidir. Baş nazir vətəndaşları əyalətə çevrilməklə, müstəqil, demokratik və suveren ölkə ol­maq arasında seçim etməyə çağırır. 

Əlbəttə, N.Paşinyanın populizmə güc verdiyi də aşkardır. Məsələn, o, özünün müstəqilliyin müdafiəsi hərəkatına rəh­bərlik etdiyini vurğulayır. Erməni baş nazir mövcud xüsusda digər fikirlər də bildirir. Həmin fikirlərin heç də hamısı­nın üzərində dayanmaq istəmirik. Sual yaranır: Paşinyan öz səhvini anlayırmı? Görəsən dərk edirmi ki, “demokratiya, xoşbəxtlik və azadlıq uğrunda mübarizə­də qalib gələcəyik” deməkdə gecikib? Hər halda, “Qarabağ Ermənistandır və nöqtə” bəyanatını verən Ermənistanı Ru­siyanın ucqar əyalətinə çevirənlər deyil­di. Eləcə də Cıdır düzündə “yallı” gedib azərbaycanlıların heysiyyatına toxun­maq yolu tutan nə Serj Sarkisyan, nə də Robert Koçaryan idi. Elə isə demokrat Paşinyan nə üçün müharibə canilərinin avantürasının davamına girişmişdi? Axı, 2018-ci ildə hakimiyyətə gələndə Niko­lun tam şansı var idi ki, durumu düzəlt­sin. Qarabağ ambisiyası ilə iqtidara sa­hiblənməmiş ilk Ermənistan lideri olaraq Paşinyan ambisiyanı boğa bilərdi. Həmin vaxt konstruktiv yol tutsaydı, erməni iddi­alarını körükləməyə qalxmasaydı, hazırkı durum da yaşanmazdı. 

Bütün bunları nəzərə alaraq, belə qənaətə gəlirik ki, Ermənistan baş na­ziri N.Paşinyanın 24 sentybar 2023-cü il tarixli müraciəti demokratiyanın yalva­rış məntiqinin işə düşməsindən başqa bir şey deyil. Nikol Qarabağ ritorikasına güc verməklə, özü də fərqinə varmadan ölkəsini qucağa atmış oldu. Bu yerdə onun müstəqillik və suverenlik kimi fikir­ləri qeyri-səmimi təsir bağışlayır. Erməni xalqı baş nazirin səmimiyyətinə inanmır, sadəcə, digərlərinə də güvənmir. Ona görə də Nikol hakimiyyətdə qalır. Əlbəttə, buna hakimiyyətdə qalmaq demək müm­kündürsə...

Ə.RÜSTƏMOV
XQ