Xaçikyan həyəcan təbili çalır

Ermənistan dövlətçiliyini itirmək təhlükəsi ilə üz-üzədir. Bu, indiki hakimiyyətin beşillik “fəaliyyətinin” nəticəsidir. Belə bir fikri ABŞ-ın Stenford Universitetinin erməni əsilli siyasi elmlər doktoru Artur Xaçikyan dilə gətirib.

Əslində, Ermənistan dövlətçiliyinin itirilməsi proqnozu üzərində qurulmuş fikirlər yalnız A.Xaçikyanın düşüncə­sinin məhsulu sayılmamalıdır. Sosial şəbəkələrin erməni seqmentində də mövcud istiqamətdə çoxsaylı tutarlı əsaslandırmalara rast gəlirik. Əlbət­tə, həmin əsaslandırma müəlliflərinin yalnız az qismində vəziyyətə rasional baxış ifadə olunmaqdadır. Əksəriyyət, gücü baş nazir Nikol Paşinyanın və onun komandasının səriştəsizliyi mo­tivlərinə yönəldir. Belələri hazırkı iqti­darın devrilməli, yerinə milli qüvvələrin gəlməli olduğunu vurğulayırlar. Milli qüvvələr kimlərdir – Koçaryan-Sarkis­yan xuntası və ona yaxın şəxslər. Yəni, hər bir halda iflas qaçılmazdır. Çünki bu qüvvələrin hakimiyyətdə olması da ənənəvi erməni xəstəliyini sağaltmaya­caq. Əksinə, Qarabağ avantürası daha da güclənəcək ki, bu da yekun nəticədə məhv olmaq deməkdir...

Bəli, A.Xaçikyan da özünün baxış­ları ilə anti-Paşinyan mövqe tutsa da, politoloqun fikirlərinin reallıqdan uzaq olmadığı vurğulanmalıdır. Onun söz­lərinə görə, Ermənistan dövlətçiliyinə təhdidlərin mövcudluğuna baş nazirin özü də eyham vurub. Ancaq Xaçikyanın fikrincə, bunların fonunda hakimiyyətin hərəkətləri qəbuledilməzdir: “Görünür, Ermənistanın məğlub olması üçün hər şey edilir. Biz, deyəsən, qəsdən məğ­lubiyyət yolu ilə gedirik. Yəni, vəziyyəti daha da gərginləşdirmək üçün addım­lar atırıq”.

A.Xaçikyan, eyni zamanda, Ermə­nistana artan təhlükəsizlik təhdidləri fonunda hakimiyyətin anti-Rusiya ad­dımlarına qarşı çıxıb. O deyib ki, bu yolla ölkə iqtidarı Bakı üçün imkanları genişləndirir, ona yenidən Moskva ilə razılığa gəlmək imkanı verir. Ekspert bu qənaətdədir ki, Nikol və komanda­sı Rusiya üçün Cənubi Qafqazda ikinci cəbhə açmağa cəhd göstərir və Qərbin razılığı ilə reallaşdırılan bu xətt Cənubi Qafqazda yeni eskalasiya mühiti doğur­maq potensialındadır. 

“Dünya çox sürətlə böyük mühari­bəyə doğru irəliləyir və biz ətrafımızda baş verənləri başa düşməliyik. Təkcə Ukraynada deyil, Qara dənizdə də es­kalasiya müşahidə olunur. Qərb Uk­raynaya uzaqmənzilli raketlər verməyi planlaşdırır, Rusiya ərazisində hər yer­də pilotsuz təyyarələr vurulur”, – deyən erməni politoloq Moskvadan getdikcə daha çox “Ermənistanın Qərbyönlü ha­kimiyyəti Rusiyanı Türkiyə və Azərbay­cana qarşı müharibəyə sürükləməyə və bununla da ikinci cəbhə yaratmağa çalışır” kimi bəyanatların eşidilməyə başlandığını vurğulayıb. 

***

Məlumdur ki, Ermənistan baş nazi­ri, eləcə də ölkə hakimiyyətində təmsil olunan şəxslər son zamanlar Rusiyanı 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli Bə­yanatın şərtlərini yerinə yetirməmək­də günahlandırırlar. Hətta Ermənistan parlamentinin spikeri bir qədər də “irəli” gedərək belə fikir səsləndirib ki, Moskva sözügedən bəyanatla Qarabağı Azər­baycana verib. Doğrudur, Simonyanın bu sözlərinə qarşılıq Rusiyadan da re­aksiyalar gəldi. Həm ölkə Prezidenti Vladimir Putin, həm də Xarici işlər naziri Sergey Lavrov bildirdilər ki, N.Paşinyan Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə keçirdiyi Praqa (6 oktyabr 2022-ci il) və Brüssel (14 may 2023-cü il) görüşlərində əldə olunmuş razılığa imza atmaqla, Qarabağı Ba­kının yurisdiksiyasında olan ərazi kimi tanıdı. Yəni, bu, o deməkdir ki, İrəvanın Moskvanı erməni mənafelərini qurban verməkdə günahlandırması cəfəngiy­yatdır. 

Ancaq onu da deməliyik ki, Paşin­yan administrasiyası “Rusiya üçtərəf­li bəyanatla Qarabağı Azərbaycana verdi” ritorikasını gündəmə gətirməklə başqa məqsədi güdür. Bu kəsim belə düşüncədədir ki, özünün hazırkı fəaliy­yəti Qarabağı geri qaytarmağa hesab­lanıb. Mövcud xüsusda bölgə ermənilə­rinin hüquq və təhlükəsizliyi məsələsi əsas götürülür. Ermənistan hakimiyyə­ti çalışır ki, bu məsələ Azərbaycanla bağlanacaq sülh müqaviləsində əksini tapsın. Beləliklə, Qarabağ avantürası fonunda Azərbaycana qarşı ərazi iddi­ası varlığını qorusun. Nəzərə alaq ki, bu qoruma həm də Rusiyanın vaxtilə təklif etdiyi Qarabağa status məntiqinə alternativ kimi irəli sürülür. Yəni, dola­yısı ilə bildirilir ki, Ermənistana Rusiya Qarabağa görə lazım idi, onun da çarə­sini, Paşinyanın komandasının fikrincə, özləri tapıblar. Deməli, artıq Moskvaya ehtiyac yoxdur. 

Digər tərəfdən, Ermənistan Rusi­yanın ona lazım olmadığını Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı tim­salında da göstərməyə çalışır. N.Paşin­yan və digər erməni rəsmiləri qurumun ölkələrinin təhlükəsizliyinin qorunma­sında aciz mövqe tutduğunu bildirirlər. Mövcud anlamda Azərbaycanın 2022-ci ilin sentyabrında, guya Ermənistanın ərazisini işğal etdiyi və KTMT-nin bunu susqunluqla qarşıladığı qabardılır. 

Onu da vurğulayaq ki, istər Qara­bağ avantürasının fərqli, daha doğrusu, Rusiyanın status egidasından kənar davam trayektoriyası, istərsə də Mosk­vanın hakim rol oynadığı KTMT-ni nü­fuzdan salmaq cəhdləri, müvafiq olaraq Birləşmiş Ştatların və digər Qərb da­irələrinin Qarabağ ermənilərinin hüquq və təhlükəsizliyi ilə əlaqədar çağırışları Ermənistanın xarici siyasət konturla­rında yeni istiqamətin göstəriciləri kimi diqqət çəkməkdədir. Əslində, buna yeni istiqamət demək olmaz. Onsuz da Paşinyan Qərb meyilli idi. Sadəcə, bi­rinci dəfə Qərbə arxalanıb müharibəyə başladı və acınacaqlı durumla üzləşdi. Müharibənin üzərindən, demək olar, üç ilədək vaxt keçib və görünür, Nikol yenə onu 44 günlük savaşa aparan məntiqi gücləndirmək yolu tutur. 

A.Xaçikyan isə əsaslandırmaq istə­yir ki, Nikolun tutduğu yol son dərəcə yanlışdır. Politoloqun Ermənistanın dövlətçiliyinin iflası baxımından, belə demək mümkünsə, çaldığı həyəcan təbili də bununla əlaqədardır. Siyasi analitik hadisələrin davamı olaraq, Er­mənistan rəhbərliyinin yaxın zamanlar­da Rusiyadan Cənubi Qafqazı tama­milə tərk etmək yönümlü açıq çağırışın səslənməsi ehtimalını qabardır. Onun fikrincə, Qərbin Moskva əleyhinə ikinci cəbhəsi bu zaman açılacaq. 

Ancaq A.Xaçikyan Rusiyanın aktiv müdaxiləsi fonunda Qərbin buna qarşı hansısa ciddi tədbir görmək istəklərinə də şübhəli yanaşır. Politoloqun qənaə­tincə, məhz belə bir durumda, daha doğrusu, hadisələrin bu cür inkişafını tapacağı təqdirdə, Ermənistanın bir dövlət kimi Yer üzündən tamamilə si­linməsi məsələsi gerçəkləşə bilər. Hər halda Kremlin səbri də müəyyən yerə qədərdir. 

Ə.RÜSTƏMOV
XQ