Menendezlərin Qarabağ “təəssübkeşliyinə” sözardı

“Dağlıq Qarabağda böhranın qiymətlən­dirilməsi” – ABŞ Senatının Beynəlxalq əlaqələr komissiyasında bu mövzuda dinləmələr keçirilib. Müzakirə başla­yar-başlamaz komissiyanın sədri Ro­bert Menendez deyib ki, Azərbaycan artıq bir neçə aydır Laçın dəhlizinə girişi bağlayıb, acından ölən Qarabağ ermənilərinə, hətta humanitar yardımın çatdırılmasına da imkan vermir. Qatı er­mənipərəst, anti-türk, anti-Azərbaycan mövqeyi ilə seçilən R.Menendez tərə­findən belə fikirlərin söylənilməsi heç də təəccüblü sayılmamalıdır. 

Bəli, R.Menendez susmaq bilmir. Ermənistanın Qarabağ müstəvisində qaldırdığı avantürizm oyununa xüsusi “çalarlar” gətirməkdə davam edir. Hər halda, bunu bacardığını deyə bilərik. Müzakirə təşkil edib. Elə bir müzakirə ki, ora ABŞ Dövlət Departamentindən də təmsilçi qatılıb. Söhbət Birləşmiş Ştat­ların Dövlət katibinin Avropa və Asiya məsələləri üzrə müavini vəzifəsini icra edən Yuri Kimdən gedir. Xanım Kimin, eləcə də R.Menendezin sözügedən müzakirə gedişində nələri danışmaları haqqında söz açmazdan əvvəl, diqqəti dinləmənin qarşısına qoyduğu başlıca hədəfə yönəldək.

Əlbəttə, məqsəd Ermənistana dəstəkdir. Ancaq dəstək necə əsaslandı­rılır? Hiss olunur ki, R.Menendez ermə­nipərəst ritorikasının vacibliyini Rusiya amilinə kökləmək yolunu tutur. Təxminən belə: Ermənistan Cənubi Qafqazda Rusi­yaya qarşı mübarizənin qalasıdır və onun müdafiəsinə ehtiyac var. Bu ehtiyacın qarşılanması üçün isə ölkənin Qarabağ avantürasına dəstək göstərilməlidir. 

Digər bir məqam isə uzun müddət Moskvanın təsiri altında olan İrəvanın Rusiyanın orbitindən qoparmağın Bir­ləşmiş Ştatların milli maraqlarından irə­li gələn hal kimi qiymətləndirilməsidir. Menendezin həmkarı, senator Pat Rik­ketsin Y.Kimə ünvanladığı, belə demək mümkünsə, suallı manifestə diqqət yetirək: “SSRİ-nin dağılmasından son­ra Ermənistan Rusiyanın təhlükəsizlik sahəsində mühüm tərəfdaşına çevrildi. Burada Rusiyanın hərbi bazalarından biri yerləşir. Ermənistan Kollektiv Təhlükə­sizlik Müqaviləsi Təşkilatının üzvüdür və əsasən Dağlıq Qarabağın təhlükə­sizliyində oynadığı rola görə Rusiya ilə münasibətlərinə böyük önəm verir. Lakin Rusiyanın 2020-ci il münaqişəsinə qarış­maq istəmədiyini nəzərə alsaq, Ermənis­tanın onunla uzunmüddətli tərəfdaşlığına şübhə etməyə başladığı və Qərbə meyil etdiyi görünür. Bu ayın əvvəlində Ermə­nistan baş naziri bildirib ki, Rusiyaya olan ümidlər özünü doğrultmur. Rusiyanın öz ordusunu silahlandırmaq problemi var. Ermənistan baş nazirinin sözlərinə görə, təhlükəsizlik məsələlərində bir tərəfdaşa güvənmək strateji səhvdir. Bundan son­ra Ermənistan ilk dəfə olaraq Ukraynaya humanitar yardım göndərib. Bu həftə er­məni-amerikan hərbi təlimləri başlayıb. Bu, Kreml üçün açıq-aşkar və həyəcan­verici haldır. Ermənistanın son hərəkətlə­ri Rusiyanın daimi dönüşüdürmü? Yoxsa Moskvanı Dağlıq Qarabağa daha çox qa­rışmağa sövq etməyə çalışırlar?”

Bəli, məqsəd Birləşmiş Ştatların Er­mənistana fəal yardımı xüsusunda ölkə­nin Cənubi Qafqazdakı gərginliyə daha aktiv qoşulmasına nail olmaqdır. Vaşinq­ton bu platformaya açıq müdaxilə etsin və Azərbaycanı cəzalandırsın. Özü də, guya, ruspərəst mövqe tutan Azərbayca­nı. Hər halda belə bir təəssüratın forma­laşdırılması, yəni Bakını Moskvaya yaxın göstərmək cəhdlərinin olduğu aşkardır. Ancaq məqsədə çatmaq naminə seçilmiş metod, gətirilmiş arqumentlər son dərəcə primitv təsir bağışlamaqdadır. 

ABŞ kimi ölkədə senator missiyasını yerinə yetirən şəxslərin səfehliyi heyrət doğurur. Söhbət heç ondan da getmir ki, Rikkets, yaxud onunla eyni ağılda olan kimsə Azərbaycanın ABŞ üçün əhəmiy­yətini qiymətləndirə bilmir. Bu adamlar, ümumiyyətlə, heç Ermənistanı da tanı­mırlar. Yuxarıdakı sitat naşılıqdan başqa bir şey deyil. 

Birincisi, Rikketsin fikirləri son za­manların ümumi şablonudur. İkincisi, o, Ermənistanın 2018-ci ildə Nikol Paşin­yanın hakimiyyətə gəlməsi ilə Rusiyanın orbitindən çıxdığını bilmir. O elə danışır, sanki İrəvan iqtidarı birdən-birə görüb ki, Kreml ona heç bir kömək etmir, o səbəb­dən də üzünü Qərbə çevirib. 

Bəli, Menendez gerizəkalıları ətra­fına yığıb. Çox güman, erməni lobbi və diaspor təşkilatlarından aldığı maliyyə vəsaitindən onlara da nə isə ötürüb. Yeri gəlmişkən, qatı ermənipərəst senatorun alıb-vermək işlərindən söz açacağıq. İndilik Y.Kimin Rikketsin sualına verdiyi cavaba diqqət yetirək. Onu da deyək ki, xanım Kim siyasi dünyagörüşü baxımın­dan dayaz məlumatlı senatorlardan bir o qədər fərqlənmir. O bildirir ki, 2022-ci ilin fevralından sonra Rusiya ilə qonşu olan bütün ölkələr “gözləri açıq yatırlar”. Hər kəs Rusiyanın qonşularının suverenli­yinə və ərazi bütövlüyünə sayğısızlığının açıq təzahürünü görür, başa düşür və rus qoşunlarının öz ölkələrinin ərazilərinə dəvət edilməsi məsələsinə, yeganə ener­ji təchizatçısı kimi Rusiyaya güvənməyə şübhə ilə yanaşır: “Bu, bizə bu ölkələrlə əlaqələri inkişaf etdirmək imkanı verir. Qoşunlarımız ilk dəfə ikitərəfli təlimlər ke­çirmək üçün Ermənistandadır və biz bu vəziyyətdən istifadəyə davam edəcəyik”.

ABŞ Dövlət Departameninin təmsilçi­si Rikketsin “Ermənistan Rusiyanı Dağlıq Qarabağda fəallaşmağa sövq etmək istə­yir, yoxsa doğrudan da, Rusiyadan qop­maq niyyətindədir? sualına cavabında bildirib: “Bu barədə danışmaq hələ tezdir. Amma, bu o demək deyil ki, biz vəziyyəti arzuladığımız nöqtəyə çatdırmağa ça­lışmamalıyıq. Və bu məqam Rusiyadan fərqli olaraq, bizim tərəfdaşımız olmaq üçün real qərardır. Ancaq buna nail ol­maq üçün orada olmalıyıq. Ona görə Er­mənistana dəstəyimiz və tərəfdaşlığımız vacibdir”.

***

Ancaq Ermənistan iqtisadi, hərbi və digər aspektlərdə Rusiyadan asılıdır. Ölkənin Qərbə doğru hərəkətini davam etdirəcəyi təqdirdə, Moskva məcburi tədbirlərə əl ata bilər. Qeyd edək ki, son zamanlar Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarovanın açıqlaması, eləcə də ölkənin müxtəlif siyasi dairələrinin təmsilçilərinin bildir­dikləri onu söyləməyə əsas verir ki, Pa­şinyan administrasiyasının Qərbə açdığı qucaq böyüdükcə, Ermənistanın fəlakət­lə üzləşmək aqibəti yaxınlaşır. Yaxşı ki, Birləşmiş Ştatların başıboş senatorları heç olmasa, bu amili düşünə bilirlər. Elə Rikkets də düşünüb və onun dinləmələr zamanı Y.Kimə ünvanladığı növbəti sual da məhz qeyd etdiyimiz məqamla bağlı­dır. Xanım diplomatın cavabı isə maraq­lıdır. O deyir ki, Vladimir Putin və Rusiya iradələrinə tabe olmayan hər kəsə qarşı qisas hissi bəslənildiyini sübuta yetirdilər: “Bəli, biz bu məsələdə çox ayıq-sayığıq. Hadisələri diqqətlə izləməli, Ermənista­na həm onun inkişafı, həm də müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində tərəfdaşlıq istiqamətində məqbul olan dəstəyi artır­malıyıq ki, Ermənistan istədiyi dönüşü etsin”. 

Deməli, ABŞ-da da Rusiyanın Ermə­nistanı əzə bilməsi ehtimalını nəzərdən keçirirlər. Y.Kimin açıqlaması isə göstərir ki, belə bir halın yaşanacağı təqdirdə, Va­şinqtonun İrəvana dəstəyi yalnız “qorx­ma” demək olacaq. Yəni, əməli fəaliyyət­dən söhbət getməyəcək. Əslində, bütün dünya Birləşmiş Ştatların və Qərbin Ru­siya ilə mübarizədə Ukraynaya dəstəyini gördü. Gördü ki, bu dəstək ölkəni xaraba­zara çevrilməkdən qurtarmır, əksinə böh­ranı daha da dərinləşdirir. O zaman sual yaranır: Ermənistan da Ukraynanın yolu ilə getmək istəyir? Nəzərə alaq ki, ikinci yardımsız-filansız birincidən qat-qat güclüdür və hələ güclü olduğu, üstəlik, xaricdən, kifayət qədər, böyük yardımlar əldə etdiyi halda, yenə uğur qazana bil­mir. Əlbəttə, mövcud durumun qazanclısı ABŞ-dır. O, Rusiyanı zəiflətdiyi qənaətin­dədir. Ancaq kiçik Ermənistan Rusiyanı əldən salmaq üçün nə dərəcədə münbit platformadır?

***

Necə deyərlər, ayının min oyunu bir armudun başındadır. Ermənipərəstlə­rin baxışında Vaşinqtonun Ermənistana görə Azərbaycandan vaz keçməyinin mümkünsüzlüyü anlayışı yoxdur. Ancaq Senatdakı dinləmələrin gedişi ilə bağlı məlumatların təhlili göstərir ki, mövzu, istər-istəməz, İrəvanın nə dərəcədə zə­ruriliyi amili üzərinə gəlir. Menendez və digərləri nə qədər Ermənistanın müda­fiəsinin ABŞ-ın Rusyaya qarşı dirənişi baxımından vacibliyini vurğulasalar da, tərəddüdlər qalmaqdadır. Durum həm də ona görə tərəddüdlüdür ki, görünür, İrəvana tam mənada etimad yoxdur. Ru­siyaya dönük çıxan, ABŞ-dan niyə üz döndərməsin? Bir halda ki, Ermənistan adlı dövlətin özünün düşünülmüş siyasəti istisnadır, o, daim müxtəlif qütblər ara­sında çirkin manevr yollarını nəzərdən keçirəcək. Belə yanaşma tərzinə isə əsla bel bağlanılmaz. 

Əlbəttə, demək olmaz ki, Birləşmiş Ştatlar administrasiyası Azərbaycan–Ermənistan münasibətlərinə ədalətli mövqedən yanaşır. Laçın–Xankəndi yolu açıqdır. Oradan erməni əhali asanlıqla gedib-gələ bilir. Yəni, sərhədi keçib Er­mənistana, yaxud əksinə hərəkət etmək imkanları var. Bəli, Azərbaycan digər yüklərin ölkəmizə buraxılmasına razı de­yil. Əvvəla, Ermənistanın belə daşınma­lar müstəvisində spekulyasiyaları nəzərə alınır. İkincisi, ölkə Qarabağ ermənilərinə humanitar yardım məsələsini siyasiləşdi­rib. Ən əsası isə İrəvan Laçın-Xankən­di yolunun açılmasını tələb etdiyi halda, separatçı rejim Azərbaycanın Ağ­dam-Xankəndi yolundan istifadəsinə im­kan yaratmır. Bu, müstəqil Azərbaycanın suveren hüquqlarının pozulmasıdır. Bəs, Vaşinqtonun baş verənlərə reaksiyası necədir? 

Azərbaycan–Ermənistan müna­sibətlərinin nizamlamasında vasitəçi funksiyasını üzərinə götürmüş ABŞ son vaxtlaradək problemə münasibətdə ədalətli kimi sayıla biləcək mövqe ortaya qoyurdusa, indi yalnız ermənipərəstliyi müşahidə edirik. Məsələn, Dövlət katibi Antoni Blinkenin verdiyi açıqlamalarda Laçın-Xankəndi yolunun dərhal açılması­na yönələn çağırışların sayı artmaqdadır. Belə çıxır ki, Azərbaycanın suveren əra­zisi hamının sərbəst şəkildə gəlib-gedə biləcəyi “boz zona” olmalıdır?! Bu məntiq nə dərəcədə məqbuldur? Əlbəttə, tam qəbuledilməzdir. İndi Dövlət Departa­mentinin təmsilçisi Y.Kimin ermənipərəst­lərin Senat yığıncağında söylədikləri də, əslində, Blinkenin dediklərindən bir o qə­dər fərqlənmir. 

Ermənistanla Azərbaycan arasında sülhün əldə edilməsinin Vaşinqtonun milli təhlükəsizlik maraqlarından irəli gəldiyi­ni, Cənubi Qafqazda davamlı sülhə nail olmaq üçün Rusiya, Çin və İran kimi ak­torların regiona mənfi təsirləri ilə mübarizə aparmağın zəruriliyini deyən xanım dip­lomat regionda sülhün bərqərarı naminə ciddi problemlərdən biri kimi etibarın olma­masından söz açıb. Bu isə Y.Kimin fikrin­cə, həm də illərlə davam etmiş münaqişə və gərginliyin nəticəsidir. Bəs, onun təbi­rincə vurğulasaq, Vaşinqton bütün tərəflə­ri konstruktiv işləməyə necə təşviq edir və həvəsləndirir? Bunu “Laçın dəhlizi dərhal açılmalıdır, mövcud istiqamətdə hansısa ləngimə olmamalıdır” söyləməkləmi hə­yata keçirmək istəyir? Bəlkə “ABŞ Dağlıq Qarabağ əhalisinə qarşı hansısa hücuma dözməyəcək” şəklində bəyanat vermək­ləmi? Görəsən, Vaşinqton Administrasi­yasında anlayırlarmı ki, belə bəyanatlar Ermənistan rəhbərliyindəki, o cümlədən, erməni siyasi dairələrindəki illüziyanı daha da dərinləşdirir, sülhün yaranmasına mənfi təsir göstərir? Məsələni qavramaq çoxmu çətindir? R.Menendez kimi klassik ermənipərəstlərin qurduğu siyasi tama­şada rol almaq necə, Birləşmiş Ştatların milli maraqlarına cavab verir? Ölkənin ali rəhbərliyi doğrudanmı hesab edir ki, bu yolla nəyəsə nail olacaq? Suallar çoxdur, cavablar isə yoxdur. 

***

Sonda əvvəldə bildirdiyimiz kimi, Se­natdakı siyasi tamaşanın “ssenari müəlli­fi” R.Menendezdən söz açaq. Görəsən, ABŞ rəsmiləri “Nyu-York Tayms”ı oxu­murlar? Qəzet vaxtilə yazırdı ki, Menen­dezin həyat yoldaşı 400 min dollar qızıl külçə satıb. Amerika və 400 min dollarlıq qızıl külçə? Təsəvvür edirsinizmi? Digər tərəfdən, 2006-cı ildən ABŞ Senatının üzvü olan Menendez Türkiyə və Azərbay­canda türk düşməni kimi tanınır. Onun 400 min dollarlıq qızıl külçəsi satan arva­dı isə senatorun 2020-ci ildə ailə qurduğu erməni əsilli Nadine Arslanyandır. Cənab Menendez N.Arslanyanı necə sevibsə, onunla evləndikdən sonra türklərə qarşı düşmənçilik hisslərinə köklənib. Təbiidir ki, Amerika Erməniləri Milli Komitəsinin sevimlisinə çevrilib. 

Onu da deyək ki, senator vaxtilə N.Arslanyanın 2014-cü ildə ipoteka ilə aldığı mənzilin aylıq 1. 897 dollar ödənişi verməkdə üzləşdiyi çətinliyi də dəf edib. Erməni əsilli xanım 2020-ci ildəki çıxışla­rının birində Menendezin köməyilə Senat tərəfindən 1915-ci ilin qondarma “erməni soyqırımı”nın tanınması üçün işlər apar­dığını deyib. Yəni, sevgi Robertin üzərinə belə bir “ipoteka öhdəliyini” də yükləyib. 

Bəli, adı çoxsaylı korrupsiya qal­maqallarında hallanan R.Menendez bir necə aydır özü kimi ermənipərəst sena­torları ətrafına toplayıb Laçın yolunun məhz dəhliz statusunda açılmasına çalı­şır. İstəyi və tələbi isə budur – ABŞ Azər­baycana təzyiq göstərsin! 

“Nyu–York Post” qəzetinin vaxtilə “utanmaz və həyasız korrupsioner” ad­landırdığı R.Menendez Birləşmiş Ştatla­rın Azərbaycana göstərdiyi illik hərbi yar­dımı dayandırmalı, Ermənistana maliyyə dəstəyi verməli olduğunu təşviq edir. Se­natorun bir “arzusu” da var – ABŞ Konq­resi 1992-ci ildə erməni lobbisinin təşəb­büsü ilə qəbul etdiyi "Azadlığa Dəstək" Aktına qəbul olunmuş 907-ci düzəlişin yenidən qüvvəyə minməsi, nəticədə Va­şinqtonun Bakıya birbaşa dövlət yardımı­nın qadağan olunması. 

***

Bütün bunlardan sonra ABŞ Cə­nubi Qafqaz müstəvisində fəallaşmaq, Rusiyaya qarşı mübarizə aparmaqdan danışır. Hələ onun vasitəçilik imicinin korlanmasını bir kənara qoyuruq. Birləş­miş Ştatlar Administrasiyası Menendez kimilərin ölkənin ictimai rəyinə, hakimiy­yətinə dürtmək istədiyi ermənipərəstlik mərəzi iləmi Cənubi Qafqazda söz sa­hibi olmağa çalışır? Tamam, anlayırıq ki, Rusiyanın bölgədə öz oyunu var, ölkənin bəzi siyasi dairələri də ağına-bozuna baxmadan ermənipərəstlik edir, ümumən destruktiv mövqe tuturlar. 

Ə.CAHANGİROĞLU
XQ