Bu yol 200 il bundan əvvəl Rusiya və İran, bir əsrdən çox İrəvanla Qarabağ arasında separatçı birliyə, dağıdıcı müharibələrə səbəb olan yol idi. Aprelin 23-də Ermənistanla şərti sərhədi nəzarət-buraxılış məntəqəmizlə rəsmiləşdirməyimiz dövlətin, xalqın və ordunun dəyişməz mövqeyinin, qəti iradəsinin nəticəsi oldu. Bundan sonra “qapımız” yerli və əcnəbi separatçılardan, bölgəmizi təxribat ocağına, “qaynar nöqtəyə” çevirmək istəyənlərdən savayı, ölkəmizə xoş niyyətlə gələn bütün qonaqların üzünə açıqdır.

2022-ci ilin dekabrın 12-də Laçın yolunda başlayan ekofəalların, qeyri-hö­kumət təşkilatları nümayəndələrinin dinc aksiyası bütün çətinliklərə sinə gərdi, qə­tiyyət nümayiş etdirdi və bunun sayəsin­də məntiqi sonluğa nail oldu. 2023-cü il aprelin 23-də, aksiyanın 133-cü günündə Laçın yolunun girişində Azərbaycan Sər­həd Xidməti özünün nəzarət-buraxılış məntəqəsini qurdu, Qarabağ iqtisadi ra­yonuna giriş-çıxışa nəzarəti tam təmin etdi! Amma ekofəalların təbii sərvətləri­mizi talayanlara qarşı etiraz alsiyası da­vam edəcək. 

Avropa İttifaqının (Aİ) xarici işlər və təhlükəsizlik siyasəti üzrə ali nümayən­dəsi Jozep Borrel Azərbaycanın La­çın yolunda sərhəd nəzarət-buraxılış məntəqəsi qurmasına münasibətini açıq­layıb. Cənab Borrel Bakının bu qərarının Aİ-nin mövqeyi ilə ziddiyyət təşkil etdiyini bildirib. O, Aİ Şurasının ekstern toplantı­sının yekunlarına dair mətbuat konfran­sındakı çıxışında aşağıdakıları söyləyib: “Biz Azərbaycanın birtərəfli qaydada La­çın yolunda nəzarət-buraxılış məntəqəsi­ni qurmasını qınayırıq və hesab edirik ki, bu addım bizim bölgədə gərginliyi azalt­maqla bağlı çağırışımızla ziddiyyət təşkil edir”. Aİ-nin baş diplomatı bölgədə və­ziyyətin nizama salınmasında Ermənista­na və Azərbaycana kömək etməyə hazır olduğunu bildirib, bu məqsədlə Ermənis­tan ərazisində qurumun mülki missiyası­nın yerləşdirildiyinə diqqəti çəkib. 

Xeyr, cənab Borrel! Otuz il kifayətdir. Daha Bakıya qarşı “yastıq diplomatiyası” keçmir və siz ən azından Ermənistana göndərdiyiniz mülki missiyanızın məx­fi raportlarından yaxşı bilirdiniz ki, hay separatçıları bu yoldan Azərbaycan əra­zisinə silah-sursat, mina, eləcə də hərbi qüvvə daşınması üçün yararlanırdı. Hə­min missiyanın “uzaqvuran” məqsədləri­nin nədən ibarət olduğunu da siz bizdən daha yaxşı bilirsiniz. İndi ermənipərəst Qərbin və onların körüklədiyi revanşist daşnakların bütün planları pozuldu. Onlar güman edirdilər ki, Bakı xarici təzyiqlərin qarşısında geri çəkiləcək, Qarabağda nə hərb nə sülh vəziyyəti uzun müddət da­vam edəcək və Rusiya sülhməramlıları­nın “nəzarət etdiyi” Laçın yolu ilə haylar qanunsuz yüklərin daşınmasını həyata keçirəcəklər. Alınmadı! 

Diqqətinizi maraqlı bir detala yönəlt­mək istərdik. Cəmi bir həftə əvvəl Nikol Paşinyanı Qarabağ siyasətinə, İrəvanın Türkiyə və Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmaq niyyətinə görə tənqid edən, cavabında Hayastanın baş nazi­rindən sərt cavab alan bütün ermənilə­rin katolikosu II Qaregin bu dəfə Laçın yolunda Azərbaycanın nəzarət-buraxılış məntəqəsini quraşdırmasını pisləyib. Qondarma soyqırımın saxta abidəsi­ni ziyarət edən katolikos “Bakının əsl məqsədi erməniləri Dağlıq Qarabağdan qovmaq və ona sahib olmaqdır”, – kimi məsuliyyətsiz bəyanat verib.

*** 

Diqqətli oxucumuzun xatirində olar. 13 il bundan əvvəl, aprelin 26-da həmin Qaregin beynəlxalq dini Sammitdə işti­rak etmək üçün Allahşükür Paşazadənin dəvətilə Bakıya gəlmişdi. O, çıxışında dünyadakı müharibələrin və terrorizmin əleyhinə olduğunu bildirdi. “Din xadim­lərinin borcu dünyada, eləcə də bölgədə mövcud ekoloji və milli münaqişələrin həllinə yardım etməkdir” – deyən katoli­kos Qarabağın gələcəyi ilə bağlı bunları söylədi: “Bölgədə bütün sərhədlərin açı­lacağı, münaqişələrin həll olunacağı gün dünyanın ən xoşbəxt günü olacaq”.

İndi bəzi erməni ekspertləri iddia edir­lər ki, Laçın yolunda Azərbaycanın nə­zarət-buraxılış məntəqəsinin qoyulması Bakı və Moskva arasında "gizli sövdələş­mə"nin nəticəsində mümkün olub. Yəni, haylar bir tərəfdən aciz duruma düşdük­lürini gizlətmək, digər tərəfdən, Rusiya ilə Azərbaycanın “işbirliyini” dünyaya “faş etmək”lə aranı vurmaq, Bakını bey­nəlxalq güclərin nişangahına gətirmək üçün əllərindən gələni edirlər. 

...Üç gündür ki, Qarabağ separatçı­larının başçısı Araik Arutyunyan Laçın–Xankəndi yolunun girişində quraşdırılan yeni nəzarət-buraxılış məntəqəsi ilə bağlı İrəvandan açıqlama gözləyir. “Hrapa­rak” qəzeti yazır ki, ötən gün çağırılan “DQR”-ın “təhlükəsizlik şurası”nın icla­sında Arutyunyan sülhməramlı qoşunla­rın rəhbərliyi ilə danışdığını deyib. Onun sözlərinə görə, yaxın günlərdə Ermənis­tan baş naziri Nikol Paşinyanla Rusiya prezidenti Vladimir Putin arasında telefon danışığının baş tutacağı gözləniyir. “Pa­şinyan yalnız həmin telefon danışığından sonra ona Kremlin rəsmi mövqeyini çat­dıracaq”, – nəşr qeyd edib. 

Bu gün İrəvanda, Parisdə, Kaliforni­yada oturub “DQR”-ın müstəqilliyindən dəm vuran hayların başbilənləri Ermə­nistanın sərhəd bütövlüyünü də əlllərində bayraq edə bilməzlər. Çünki, Hayasta­nın sərhədini Bakı deyil, Avropa İttifaqı­nın silahlı-silahsız mülki missiyası, məxfi qrupları, xəfiyyələri pozub. Öz sərhədlə­rini Gümrüdə Rusiyaya, cənubda İrana, Göyçə dağlarında isə alman-fransız jan­darmlarına həvalə edən dövlət suveren­likdən danışmasın gərək. Əgər İrəvan re­alist düşüncə sahibi olsaydı, bu gün onun üçün ən təhlükəsiz ölkələrin Azərbaycan və Türkiyə olduğunu anlayardı.

Bundan sonra Qarabağ ermənilə­rinin üzünə sadəcə bir yol deyil, həm­çinin Zəngilan, Qazax, Kəlbəcər və ya Naxçıvan nəzarət-buraxılış məntəqələri də açıq olacaq. Onlardan tələb olunan yeganə şey Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etmələridir. Laçın yolunda sərhəd nəzarət-buraxılış məntəqəsinin qurulma­sı hayların Xankəndi və ətrafındakı hərbi kontingentinin bölgəni tərk etməsinə sə­bəb olacaq. Çünki onların başqa variant­ları qalmır. 

Sonda tam əminliklə deyə bilərik ki, ekofəalların 135 günlük mübarizəsi özü­nün məntiqi sonluğunu qazandı. Onlar bu nəticəni silahsız, dinc aksiya vasitə­silə əldə etdilər. Bunu, həmçinin, ictimai diplomatiyanın yeni forması, mini-zəfər də adlandlrmaq olar. 

Bakının Laçın yolunda quraşdırdığı nəzarət-buraxılış məntəqəsi separatçı haylardan daha çox, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımayan, Qarabağımıza Bakıdan xəbərsiz, həm də saymazcasına gəlib-gedənlərin qarşısına qoyulan qanu­ni şlaqbaumdur. İrəvandan Xankəndiyə gəlmək istəyənlərin istəyi isə Zəngəzur­dan Naxçıvana gedən azərbaycanlıların arzusu ilə düz mütənasib həll ediləcək. Bu baxımdan Laçın yolu indən belə ən qanuni, ən şəffaf və hamı üçün sülh yolu olacaq. 

Fərhad MƏMMƏDOV,
politoloq:

– Laçın yolunda nəzarət-bu­raxılış məntəqisinin (NBM) qurul­ması Qarabağ erməniləri arasında parçalanmanı daha da sürətlən­dirəcək. Artıq dairə qapanıb və Qa­rabağdakı hərbi-separatçı tör-tö­küntülər əhalinin suallarına cavab verə bilməyəcək, çünki artıq onlar təhlükəsizliyin təminatçısı sayıla bilməzlər. Sərhəddə NBM-ın qurul­ması ilə Rusiya sülhməramlılarına bəslənən son ümidlər də puça çıx­dı. İndiki vəziyyətdə Qarabağdakı silahlı haylar müxtəlif insidentlərə, eləcə də məqsədyönlü təxribatla­ra əl ata bilərlər. Onların hətta dinc sakinlərdən bir neçəsini güllələyib, günahı Azərbaycanın üzərinə yıx­mağa çalışmalarını istisna etmək olmaz. Buradakı hərbi diktatura daha da qəddarlaşacaq. Böyük ehtimalla yaxın vaxtlarda reinteqra­siyanın müzakirəsi üçün Qarabağ erməniləri icmasının üçüncü dəfə Bakıya dəvət olunmasının, hətta onları Rusiya sülhməramlılarının müşayiət etməsinin şahidi olaca­ğıq. 

NBM-ın fəaliyyət reqlamenti müəyyən edildikdən sonra Ermə­nistandan çağırılmış hərbi qulluq­çuların geriyə axını başlayacaq. Burada özünüqoruma instinktini də yaddan çıxarmaq olmaz. Qaraba­ğın ermənidilli əhalisi daha heç bir variantlarının qalmadığını anlayır və onları “sona qədər mübarizəyə çağıranlara” elə bunun son oldu­ğunu söyləməyin vaxtının çatdığını bilir. Qarşılarında iki yol görünür: ya hərbi xuntanın girovluğunda qal­maq, ya da Azərbaycan vətəndaş­lığını qəbul edib, ölkənin bərabər­hüquqlu sakini kimi yaşamaq.

İmran BƏDİRXANLI, “Xalq qəzeti”