Hər dəfə Üzeyir Hacıbəylinin ev-muzeyinə gələndə, sanki dahi bəstəkarın yaradıcılıq dünyasına səyahət edirik. Buraya üz tutan hər bir ziyarətçini, sözün əsl mənasında, qürur hissi bürüyür. Dahi bəstəkarın yaradıcılıq otağından başlanan ilk tanışlıq anındaca adamı sehirləyir.

Otağın divarından asılmış və əqrəbləri 14.00-ı göstərən saat sanki Üzeyir bəyin həsrə­tini çəkir. Bəstəkarın bu dünya ilə vidalaşdığı vaxtdan bu saat da onun kimi “dünyadan kü­süb”. Üzeyir bəyin əli və nəfə­si dəyən hər bir eksponat mu­siqisevərlər üçün əzizdir. Onun istifadə etdiyi bütün dəyərli əşyaları burada etibarlı şəkildə qorunub saxlanır. 

Dahi bəstəkarın yarımçıq qalmış “Azərbaycan” simfonik poemasının yerləşdiyi yaradı­cılıq masasının səliqəsi olduğu kimi qalır. Öyrənirik ki, bu, bəstəkarın sonuncu işidir, cəmi 1 səhifəsini nota alıb. Diqqəti cəlb edən sənətkarın frakının – dirijor libasına baxanda Üzeyir bəyin möhtəşəmliyini bir daha hiss edirsən. 

Muzeyin ekspozisiya şö­bəsinin müdiri Vəfa Bağırzadə bizə digər otaqdakı masaüstü güzgünü göstərərək bildirdi ki, bu güzgü Xurşidbanu Natəva­na məxsus olub. Onun nəticəsi Leyla Usmiyeva Üzeyir bə­yin vəfatından sonra nənəsinə məxsus güzgünü və çinidən olan aş sinisini muzeyə hədiy­yə edib. 

Muzeydə qapalı şüşə vit­rində saxlanılan sənəd – ovaxt­kı SSRİ rəhbəri İosif Stalinin İkinci Dünya müharibəsindən sonra dahi bəstəkara ünvan­landığı minnətdarlıq teleqramı Üzeyir Hacıbəyli şəxsiyyətinə ali hörmətin nişanəsidir. Vəfa xanım dedi: “1944-cü ildə Üzeyir bəy cəbhəyə kömək məqsədilə öz şəxsi vəsaitindən 100 min rubl ayırıbmış ki, o pula bir tank alınsın. Ona görə də Stalin bəstəkarın bu addı­mını yüksək qiymətləndirib, ona şəxsən təşəkkür teleqramı göndərib”. 

Bu muzey vaxtilə qo­naq-qaralı bir ev olub. Hər gün burada ən müxtəlif adamlar çörək kəsiblər. Hətta evdə qo­naq olmayanda, Üzeyir bəy çox narahat olur, evdəkilərə deyirmiş ki, gedin, məhəllədən keçən nimdaş geyimli kimi gö­rürsəniz, gətirin, qonağımız olsun. O, evinə təşrif buyuran yetimlərin, kasıb insanların qarnını doyurur, imkan dairə­sində ciblərinə pul da qoyur­muş. O, tələbələrinə də ata qayğısı göstərirdi. 

Belə bir deyim var: “Müxtəlif janrlarda şah əsər­lər yaratmaq hünərdirsə, jan­rın özünü yaratmaq yüz qat hünərdir”. Üzeyir Hacıbəyli nəinki müxtəlif janrlarda ən möhtəşəm əsərlər yaradıb, o, həm də milli musiqimizə ta­mamilə yeni nəfəs gətirib. Onun elmi-nəzəri məqalələri, “Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları” monoqrafiyası milli musiqi elmimizin inkişafına qiymətli töhfədir. 

Muzeyin divarlarından asılmış orijinal afişalar da zi­yarətçilərə Üzeyir bəyin ya­radıcılıq dünyasından xəbər verir. Onun “Ər və arvad”, “O olmasın, bu olsun” və dünya­nın 70 dilinə tərcümə edilən, 4 dəfə Azərbaycanda və 1 dəfə Amerikada ekranlaşdırılan “Arşın mal alan” operettasının orijinal tablosunun rəngi heç solmayıb. Muzeydə onu da öyrəndik ki, Üzeyir bəy 10 iri həcmli əsərindən cəmi birinin librettosunu özü yazmayıb. Bu “Koroğlu” operasıdır ki, söz­ləri dramaturq Heydər İsma­yılova məxsusdur. Operadakı şeirlərin müəllifi isə Məmməd Səid Ordibadidir.

Bəstəkarın həyat yoldaşı Məleykə xanım Telequlova ta­tar qızı olub. İxtisasca rus dili müəllimi olan Məleykə xanım bir neçə il məktəb direktoru vəzifəsində çalışıb. Üzeyir bəyin vəfatından sonra 18 il yaşayan Məleykə xanım ona məxsus bütün əşyaları toplaya­raq bir yerə yığıb. Bu gün onun sayəsində bəstəkarın adını da­şıyan ev-muzeyində həmin əşyalar ən dəyərli nümunələr kimi ziyarətçilərə təqdim olu­nur. Muzeydə dahi bəstəkarın vəfatı zamanı çəkilmiş fotolar da ekspozisiyanın bir hissəsini təşkil edir. 1948-ci ildə vəfat edən Üzeyir Hacıbəylinin dəf­nində görünməmiş izdiham ya­şanıb. Şəkillərdən görünür ki, Mircəfər Bağırov bəstəkarın dəfnində şəxsən iştirak edib... 

İnsanı duyğulandıran bu müqəddəs ocağı dolaşdıqca mənən saflaşırsan. Sanki saf əməlləri ilə xalqına başucalı­ğı gətirən bir kişini, sənət fə­daisini ziyarət emiş olursan. Anadan olmasının 139-cu ildönümünü qeyd etdiyimiz unudulmaz sənətkar mənsub olduğu millətin qəlbində ən uca zirvəni fəth edib. Yaradı­cılığı ilə şəxsiyyəti bir-birini tamamlayan ölməz sənətkara olan sevgi tükənməzdir. 

Ceyhun ALIŞLI
XQ