Bu sətirləri bir ay qabaq – mayın 30-da Liliya Altınova adlı müəllifin “İslam.ru” saytında verilmiş “Əl-Quba məscidi İslamın ilk ibadət yeridir” adlı məqaləsi əsasında qələmə almaq istədim (https://islam.ru/content/kultura/53478). İslam dininin müasir durumunu, eləcə də bu dinin cəmiyyət həyatındakı rolunu işıqlandırmaq məqsədilə bilavasitə Moskvada yaradılmış Rusiya İnformasiya internet-portalı olan “İslam.ru” Avropadakı, xüsusən Fransadakı islamofob qüvvələrin mövqeyinin tamamilə əksi olaraq məsələyə ədalətli münasibət sərgiləyir, obyektiv fəaliyyət göstərir. 

Qərəz, mən Quba məs­cidinin bu yazı ilə birlikdə paylaşılan fotosunu görəndə 23 il əvvəlki xatirələri bir də yaşadım. Belə ki, 2001-ci ildə Azərbaycan diplomatları və jurnalistlərinin bir qrupu Səu­diyyə Ərəbistanı Krallığı ilə tanışlıq məqsədi ilə bu ölkəyə dəvət edilmişdi. Çoxsaylı sə­naye müəssisələri, elm, təhsil və informasiya mərkəzləri ilə yanaşı, İki müqəddəs məkan­da – Məkkədə və Mədinədə olmuş, o cümlədən İslamın ilk ibadət yeri olan Quba məsci­dini də ziyarət etmişdik. 

O zaman səfər yoldaşı­mız – Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin əməkdaşı, ərəb filologiyası üzrə elmlər na­mizədi, rəhmətlik Müqəddəs Payızov bu məscid haqqında bizə geniş məlumat vermişdi. İndi Liliya Altınovanın yazısı­nı oxuyanda məscidin tarixi haqqında olan həmin faktları növbəti dəfə xatırladım. 

Liliya xanım yazır ki, Quba məscidi Allahın rəsulu­nun təşəbbüsü və iştirakı ilə tikilmişdir. Peyğəmbər sala­vatullahın və onun məslək­daşlarının əli ilə təməli qoyu­lan bu məscid, əslində, İslam salnaməsinin bünövrəsidir. Quba adlı bu məkan Mə­dinə şəhərindən – sonralar peyğəmbərin özü də həmin şəhərdə dəfn olacaqdı – cəmi 4–5 kilometr aralıdadır. Alla­hın rəsulu 622-ci ildə Məkkə­dən Mədinəyə köçərkən bir neçə gün Qubada qalmışdır. Əsas məqsədi isə onun töv­siyəsi ilə Məkkədə qalmış Əli Əleyhissalam və digər məsləkdaşların gəlməsini gözləmək idi. Həzrət Əlinin Məkkədə qalmasının səbəbi isə oradakı bəzi insanların əmlaklarının öz sahiblərinə qaytarılması idi. İnsanların qorumaq üçün peyğəmbərə etibar etdikləri əmlakın hamı­sını öz sahibinə çatdıran Həz­rət Əli 3 gündən sonra azsaylı məsləkdaşları ilə Qubaya gəl­miş, peyğəmbərin ətrafındakı həmfikirlərlə birlikdə hərəkət etməyə hazır olmuşdu. 

Altınova yazır: “Qura­nın təfsirçilərinin əksəriyyəti təsdiq edirlər ki, “Ət–Tövbə” surəsinin ayələrindən 108-i məhz Quba məscidinin şərə­finə nazil olmuşdur. Yeri gəl­mişkən, “Əl–Müntəxab” təf­sirində göstərilir: “Axı Allahın adı və Onun rəhmi ilə təməli qoyulmuş Quba məscidi sə­nin orada ibadətinə (nama­zına) layiqdir... Kim öz ruhu­nu və cismini günahlardan təmizləmək istəyirsə, Quba məscidində namaza daya­nanda səmimi olaraq Allahın qarşısında baş əyməsi ki­fayətdir. Allah həmin adamları sevir və mükafatlandırır”. 

Əlavə edilir ki, Quba məs­cidini ziyarət etmək mühüm sünnə qaydalarındandır. Əgər imkan varsa, bu məsci­də şənbə günü gəlmək daha münasibdir. İmkan yoxdursa, başqa günlər də gəlmək olar. Buraya gəlmək və namaz qıl­maq barədə niyyət edilməsi insanı Allaha yaxınlaşdırır. İmam Ət -Tərmizinin bir hə­disində deyilir ki, Quba məs­cidində qılınan namaz ümrə ziyarətinə bərabərdir. İmam Əl-Buxari isə xatırladır ki, Al­lahın rəsulu ayaq üstdə ( yəni piyada-İ.M.) Quba məscidinə gəlmiş və iki rikət namaz qıl­mışdır. Başqa bir hədisdə isə deyilir ki, Peyğəmbər Sa­lavatullah hər həftənin şən­bə günü bu məscidə gələr­di. O da əlavə edilir ki, hələ peyğəmbərin dövründən bu­raya ibadətə gələnlər erkən səhər vaxtlarında ( sübh na­mazı vaxtı – İ.M.) gəlirlər. İndi də həmin ənənə yaşayır. 

Sonda xatırladaq ki, Quba məscidinin müasir görüntüsü tamamilə fərqlidir. Bu dini iba­dət mərkəzi Misir memarları­nın xüsusi xidməti sayəsində daha da möhtəşəm olmuşdur.

İttifaq MİRZƏBƏYLİ