Sən dağların başında mirvarisən, incisən, 

Şəhərlər sırasında dünyada birincisən!

Şuşa haqqında oxuduğum şeirlər içərisindən bu misraları seçməyim tə­sadüfi deyil. Çünki bu il TÜRKSOY-un qərarı ilə “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı seçilən Şuşa dünən – sentyab­rın 25-də Qətərin paytaxtı Doha şəhə­rində keçirilən mötəbər tədbirdə ISES­CO tərəfindən 2024-cü il üçün İslam dünyasının da paytaxtı elan olunub.

Nadir şəhərsalma və memarlıq sənətinin açıq səma altında möhtəşəm muzeyi olan 270 yaşlı Şuşa Qarabağın tacıdır, 3 il əvvəl onun azad edilməsi ilk növbədə mənəvi qələbəmiz sayılır. Burada “Zəfər Yürüşü” zamanı bizim Şuşaya nə üçün qırıcı təyyarələrsiz, PUA-larsız, tank-topsuz hücum etdiyi­mizin əsas səbəbini bir daha xatırlat­maq yerinə düşər. Ona görə belə etdik ki, milli namus dərgahımız, ana quca­ğımız sayılan Şuşaya qıya bilməzdik. Əgər oraya tam arsenalla hücuma keçsəydik, köksü yaralanardı, daşları çatlayardı, ulu babaların ruhu bizdən inciyərdi. Şuşanı az qala əliyalın alan igidlərimiz bu yolda itkilər də verdilər, amma tac-şəhəri dağıntılardan qoruya bildilər. Onun qoynunda şəhadətə qo­vuşmağı İlahinin böyük lütfü kimi qəbul etdilər. Yenicə alınan Şuşada səslənən ilk azan sədaları dağlarda əks-səda verdikcə rəhmətliklərin hamısının ruhu şad oldu.

Vaxtilə Şuşada xeyli dini ziyarətgah vardı. 17 məscid – Aşağı və Yuxarı Gövhər Ağa məscidləri, Saatlı, Ma­lıbəyli, Qaybalı, Şırlan məscidləri, 3 türbə, “Həzrət Əli” kahası, 2 mədrəsə, Saqqaxana və Pirgah pirləri bu qəbil­dəndir. Mirzə Həsən və Mirfəseh qəbi­ristanlıqları, məzarüstü abidələr, Seyid Məcidin mülkü, Çuxur məhəllədə 2 mi­narəli “Şəfa ocağı”, İbrahim Xəlil xanın 1801-ci ildə tikdirdiyi mədrəsə komp­leksi (Gövhər Ağanın məscdinin həyə­tində), Qarabağ xanlığının vəziri Mirzə Cəmal bəy Cavanşirin və onun ailəsi­nin məqbərə kompleksi, tarixin yaddaşı olan Daş Kitabələr və sair Şuşanın sim­volları idi. Şuşanın din xadimləri, seyid­ləri bütün Qarabağda məşhur idi. 

Prezident İlham Əliyevin dediyi kimi, 30 illik işğal zamanı ermənilər dini abi­dələrimizə daha qəddar yanaşaraq, məscidlərimizi təhqir etmişdilər, sök­müş, qalanlarında donuz otarmış, sa­raylarımızı sökmüşdülər ki, müsəlman izi qalmasın. Kafirlər qəbirləri qazırdı­lar, ölülərin qızıl dişlərini çıxarırdılar. Amma nə sovet dönəmindəki beynəl­miləlləşdirmə cəhdləri, nə də işğal döv­rünün erməniləşdirmə səyləri, vandallıq əməlləri Şuşanın əsl müsəlman şəhəri kimi simasını dəyişdirə bilmədi. 

Qarşıdakı ildə “İslam dünyasının paytaxtı” elan edilmiş Şuşada Zəfər Yürüşündən sonra aparılan bərpa işləri məhz dövlət nəzarəti ilə həyata keçiri­lir. Şəhərin əsl tarixi simasının bərpası yönündə nəhəng layihələr gerçəkləşdi­rilir. Şuşa Şəhəri Dövlət Qoruğu İdarəsi yaradılıb. Qısa müddətdə Şuşanın Baş planının hazırlanması, buradakı tarixi, dini və memarlıq abidələrinin bərpa­sı prosesi mədəniyyət paytaxtındakı kompleks işlərin tərkib hissəsidir. Bir sözlə, Şuşa sürətlə dirçələrək əvvəlki dolğun həyatına qovuşmaq yolundadır. 

Heydər Əliyev Fondu tərəfindən Şuşanın bərpa kontekstində ilk olaraq Yuxarı Gövhər Ağa, Aşağı Gövhər Ağa və Saatlı məscidlərinin bərpa-təmir iş­lərinə aparılması bütün imanlı soydaş­larımızın ürəyindən xəbər verir. Onu da minnətdarlıqla xatırlayırıq ki, 2021-ci ilin yanvarında Şuşaya gələrək, Aşa­ğı Gövhərağa, Yuxarı Gövhərağa və Saatlı, məscidlərini ziyarət edən Azər­baycan Prezidenti bu müqəddəs inanc yerlərimizə Məkkədən gətirdiyi "Qura­ni-Şərif"i bağışlamışdır. Şuşanın qə­dimliklə müasirliyin vəhdətində yenidən tikilməsi, onun əsl simasının bərpası baxımından önəmlidir. Ruhumuz pər­vaz eləyir özgə bir lətafəti olan Şuşamı­zın göylərində!

Ötən il Ağdama səfəri zamanı Pre­zident İlham Əliyev Cümə məscidində aparılan işlərlə tanışlıq zamanı vurğu­layıb ki, Ağdam Cümə məscidi, Şuşada Yuxarı Gövhərağa, Aşağı Gövhərağa, Saatlı məscidləri əsaslı təmir edilir: “Şuşa şəhərində yeni məscidin inşa­sına start verilib. Zəngilan şəhərində, Hadrutda və Daşaltıda məscidlərin ye­nidən qurulması və tikintisi prosesi baş­lamışdır. Bütün bu işləri Heydər Əliyev Fondu öz imkanları hesabına görür. Bu, Heydər Əliyev Fondunun Azərbaycanın milli-mənəvi dəyərlərinin qorunmasına növbəti töhfəsidir. Bu bizim borcumuz­dur. Bunu biz edirik. Vətən qarşısında bu borcu şərəflə yerinə yetiririk”. 

Onu da deyək ki, Şuşadakı bütün di­gər tarix-mədəniyyət abidələrimiz kimi, Qazançı kilsəsi də bərpa edilir, onun XIX əsrdəki ilkin bədii-estetik görkə­minə uyğun bərpa edilməsi reallaşdırı­lır. Bu həm də bizim tolerantlığımızı bir daha dünyaya göstərir. 

İnanırıq ki, ISESCO-nun qərarı bütün müsəlman dünyasının birlik və həmrəyliyinin yeni rəmzinə çevriləcək, möhkəm inanclı dindaş ölkələr arasın­da əməkdaşlıq perspektivlərinin daha da genişləndirilməsi işinə sanballı töhfələr verəcək.

Əli NƏCƏFXANLI
XQ