Bakıda keçirilən Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 10-cu iclası və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 2-ci iclası “Cənub Qaz Dəhlizi və Yaşıl enerji üzrə nazirlər sessiyası”, “Cənub Qaz Dəhlizi sessiyası: Gələcəyə baxış” və “COP29 fonunda yaşıl enerji sessiyası: Bərpa olunan enerjinin imkanlarından istifadə” mövzularında plenar sessiyalarla davam edib.

Energetika naziri Pərviz Şahbazov bu toplantının Məşvərət Şurasının 10 illik yubileyi və qlobal enerji keçidinə liderliyin Azərbaycana həvalə olunduğu COP29 ərəfəsində keçirilməsi ilə əlamətdar oldu­ğunu bildirib.

Nazir əlavə edib ki, Məşvərət Şura­sı enerji təhlükəsizliyi və enerji keçidi məsələlərini uğurla inteqrasiya etməklə yeni dövrə ədalətli enerji keçidini təşviq edən platforma kimi daxil olur. Cənub Qaz Dəhlizinin inkişafı və qaz tədarükünün ar­tırılması, “Xəzər-Qara-dəniz-Avropa Yaşıl Enerji Dəhlizi”nin yaradılması və bərpa olunan enerjinin təchiz edilməsi region və Avropa ölkələrinin enerji təhlükəsizliyində yeni mərhələdir. Qaz tədarükünün artırıl­masından bəhs edərkən nazir deyib ki, Azərbaycan Avropa İttifaqı ilə genişləndi­rilmiş strateji enerji tərəfdaşlığının bu mü­hüm prioritetinin icrasına artıq başlayıb.

“Nəticədə Avropaya qaz ixracında ar­tım 45 faizə, tədarükçü ölkələrin sayı isə 8-ə yüksəlib. Ötən il Avropaya 11,9 mil­yard kubmetr, Türkiyəyə 9,5 milyard kub­metr, Gürcüstana isə 2,5 milyard kubmetr qaz ixrac olunub. Bu artım dinamikasında əlavə marşrut kimi Trans-Balkan kəmərin­dən istifadənin də rolu var. Azərbaycanın təmin etdiyi əlavə həcmlər bu ildən Serbi­yanın, həmçinin ötürücülük gücü artırılan TAP-ın təchizatının da mənbəyidir. Bütün bunlar, eləcə da “Abşeron Faza1”, “AÇG Dərin Qaz”, “Ümid Mərhələ-2”, “Qara­bağ” layihələrinin işlənilməsi üzrə görülən tədbirlər mövcud şəraitdə Azərbaycanın səylərinin və etibarlı tərəfdaş olmasının bariz göstəriciləridir”, - deyə P.Şahbazov bildirib.

Vurğulanıb ki, 2030-cu ilədək planlaş­dırılan 10 QVt yaşıl enerji güclərinin ilkin mərhələdə 5 QVt-nın Qara dəniz və Tür­kiyə üzərindən “yaşıl dəhliz”lərlə Avropa­ya ixracı, həmçinin Mərkəzi Asiya ölkələri ilə əməkdaşlığın “yaşıl keçid”ə də töhfə verəcəyi qeyd olunub.

Avropa Komissiyasının enerji məsələləri üzrə komissarı Kadri Simson çıxışında bildirib ki, enerji təhlükəsizliyinə nail olmaq və bu mühüm onillikdə ener­ji keçidinə uğur qazanmaq üçün etibarlı tərəfdaşlar arasında daha çox dialoq və əməkdaşlığa ehtiyac var.

“Azərbaycan qaz təchizatında Aİ üçün etibarlı tərəfdaş olmaqda davam edir. Buna görə də biz indi də əməkdaşlığı “ya­şıl elektrik” enerjisinə qədər genişləndir­məyi araşdırırıq. Biz artıq bu ilin sonunda COP29 üzrə Azərbaycanla əməkdaşlığı səbirsizliklə gözləyirik”, - deyə Kadri Sim­son əlavə edib.

Türkiyənin energetika və təbii ehti­yatlar nazirinin müavini Nevzat Şatıroğlu çıxışında bunları qeyd edib: “Bu görüş­də belə yüksək səviyyəli iştirak region ölkələrinin enerji təhlükəsizliyi və yaşıl enerji ilə daha təmiz gələcək istiqamə­tində əməkdaşlıq əzmini nümayiş etdirir. Mənbələri və marşrutları şaxələndirməklə biz enerji təchizatının uzunmüddətli təh­lükəsizliyinə nail olmalıyıq. Bu nəhəng layihələri sıx əməkdaşlıq yolu ilə həyata keçirmək olar. Türkiyə Şərqlə Qərb ara­sında özünəməxsus yerləşməsi ilə regi­onda enerji layihələri üçün əsas vasitəçi kimi xidmət etməkdə davam edir”.

Gürcüstanın Baş nazirinin birinci müa­vini, iqtisadiyyat və davamlı inkişaf naziri Levan Davitaşvili isə bu fikirləri səsləndi­rib: “Cənubi Qafqaz Boru Kəməri, eləcə də TANAP və TAP layihələri dünyanın ən uğurlu enerji təşəbbüsləri sırasındadır. Bu layihələr ABŞ və Avropa dövlətləri, beynəlxalq maliyyə institutları və şirkət­lər tərəfindən dəstəklənməklə ev sahibi ölkələr arasında qarşılıqlı faydalı əmək­daşlığın mükəmməl nümunələridir. Gür­cüstan Cənub Qaz Dəhlizi təşəbbüsünün tammiqyaslı inkişafına nail olmaq üçün Azərbaycan, Türkiyə, Cənub Qaz Dəhli­zinin digər iştirakçıları, Aİ nümayəndələri və maraqlı tərəflərlə fəal dialoqu davam etdirməyə sadiqdir”.

Albaniyanın Baş nazirinin müavini, infrastruktur və energetika naziri Belin­da Balluku bildirib ki, Cənub Qaz Dəhli­zi ölkələrimiz arasında enerji sahəsində əməkdaşlığın və tərəfdaşlığın daha da təşviqi, bu yolla daha geniş regionda iqti­sadi inkişafı, əlaqəni və enerji təhlükəsiz­liyini təşviq edən mexanizmdir. Albaniya təbii qaz təchizatını yeni enerji mənbəyi kimi əldə etmək, daxili enerji ehtiyaclarını dəstəkləmək və elektrik enerjisindən asılı­lığı azaltmaq, eyni zamanda ev təsərrüfat­ları, sənayelər və bizneslər üçün əlçatan­lığı yaxşılaşdırmaq üçün TAP-dan istifadə etmək üzrə yaxşı mövqeyə malikdir.

İtaliyanın ətraf mühit və enerji təh­lükəsizliyi naziri Cilberto Piketto Fratin isə deyib ki, hər birimizin enerji keçidi məqsədlərini koordinasiyalı həyata keçir­mək üçün öhdəlik götürməli olduğumuz bir dövrdə Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurasının və Yaşıl Enerji Məşvərət Şura­sının iclasları daha böyük əhəmiyyət kəsb edir: “Həmçinin G7-yə sədrliyimizi nəzərə alaraq, biz bu istiqamətdə COP29-a səd­rliyi çərçivəsində Azərbaycanla əməkdaş­lıq etmək istəyirik”.

ABŞ-ın Azərbaycandakı səfiri Mark Libby qeyd edib ki, Cənub Qaz Dəh­lizi enerji marşrutlarının və təchizatın şaxələndirilməsinin, enerji təhlükəsizli­yinin milli təhlükəsizliyin təməli olduğu­na parlaq sübutdur. Gələcəyə baxsaq, enerjinin şaxələndirilməsi və enerji təh­lükəsizliyi getdikcə daha çox istifadə etdi­yimiz enerji növlərinin müxtəlifliyi demək olacaq. Xüsusilə neft və qaz şirkətləri ilə tərəfdaşlıq mühüm olan zaman metan qa­zının təsirinin azadılması kimi məsələlər­də qlobal səhnədə COP29-a ev sahibliyi edən Azərbaycan COP28-dən əldə olu­nan impulsun davam etdirilməsinə kömək etmək üçün böyük imkana malikdir.

Rumıniyanın energetika naziri Sebas­tian-Ioan Burduja qeyd edib ki, Rumıniya­nın ötürücü sistem operatoru “Transgaz” tranzit boru kəmərlərində əks axın qabiliy­yətini təmin etməkdə məqsədi Trans-Bal­kan dəhlizi tam potensialı ilə işləyə bilsin və təkcə Rumıniya üçün deyil, həm də regionun digər dövlətləri üçün lazımi qaz ehtiyatlarını nəql edə bilsin: “Qara dəniz sualtı kabel xətti bərpa olunan enerjinin ötürülməsi üçün əhəmiyyətli potensiala malikdir. Bu, Avropaya yaşıl enerji təchi­zatını təmin etmək üçün mühüm fürsət təqdim edir”.

İlk dəfə Məşvərət Şurasının iclasına qatılan BƏƏ-nin energetika və infrastruk­tur naziri Suhail Mohamed Al Mazrouei isə çıxışında bunları deyib: “Bizim Azər­baycanla strateji tərəfdaşlığımız var və biz həmişə enerji təhlükəsizliyi, əlçatanlıq və iqtisadi artıma diqqət yetirməklə rifah və qarşılıqlı artımın ümumi vizyonunu əks etdirən əməkdaşlıq üçün yeni yollar araş­dırırıq”.

Moldovanın energetika naziri Viktor Parlikov bildirib ki, Azərbaycan və Tür­kiyə ərazisindən keçməklə alternativ təbii qaz nəqli marşrutları Avropa İttifaqına üzv ölkələrin və regional tərəfdaşların görün­məmiş həmrəyliyi sayəsində mümkün olub. Bu əməkdaşlıq sayəsində Moldova getdikcə enerji cəhətdən müstəqilləşir.

Sloveniyanın ətraf mühit, iqlim və energetika naziri Bojan Kumer isə qeyd edib ki, qaz həmişə Sloveniyada və bütün Avropada, xüsusən də sənaye sektorun­da enerji qarışığının əhəmiyyətli bir hissə­si olub. Hazırda tərəfdaşlarımız Aİ-nin öz qaz tədarükünü şaxələndirmək səylərin­də həlledici əhəmiyyətə malikdir və Azər­baycan əsas strateji tərəfdaş kimi seçilir.

Macarıstanın Xarici İşlər və Ticarət Nazirliyinin təhlükəsizlik siyasəti və enerji təhlükəsizliyi üzrə dövlət katibi Peter Sz­taray deyib ki, Macarıstan həmişə Cənub Qaz Dəhlizinin tikintisini dəstəkləyib və onun potensialının artırılması təkcə Ma­carıstan, Mərkəzi və Şərqi Avropa regio­nu üçün deyil, həm də Avropanın qalan hissəsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Həmrəylik Halqası Sazişi çərçivəsin­də Azərbaycan qazının daha çox Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropa ölkələrinə çatdı­rılması üçün regional infrastruktur sər­mayələri qoyulacaq və Türkiyənin qaz ehtiyatları da regionumuzun qaz təchi­zatında artan rol oynayacaq. Ümid edirik ki, Azərbaycan qazı gələcəkdə Qərbi Bal­kanlarda təbii qazın şaxələndirilməsinə əsaslı töhfə verə biləcək.

Bolqarıstanın energetika nazirinin müavini Iva Petrova çıxışında qeyd edib ki, güclü regional həmrəylik və yaşıl enerji dəhlizləri üzərində əməkdaşlığa əsas­lanan milli və beynəlxalq enerji təhlükə­sizliyinə zəmanət olmadan enerji keçidi mümkün deyil. Etibarlı tərəfdaşlıqdan irəli gələn həmrəylik və əməkdaşlıq, ortaq məsuliyyət nəticəsində ərsəyə gələn Cə­nub Qaz Dəhlizinin istismarı nümunədir.

Yunanıstanın ətraf mühit və energeti­ka nazirinin müavini Aleksandra Sdoukou isə vurğulayıb ki, Azərbaycandan Avropa­ya Yunanıstan vasitəsilə 10 milyard ku­bmetrdən çox qaz tədarük edən dəhlizin tam fəaliyyətə başlaması üç ildən bir qə­dər çoxdur. Yunanıstan bir tərəfdən 2027-ci ilə qədər TAP-ın iki dəfə artırılmasını dəstəkləməklə, digər tərəfdən Aleksand­rupolis FSRU və Bolqarıstan və Şimali Makedoniyaya boru kəmərləri kimi yeni ixrac infrastrukturunun tikintisi və ya tək­milləşdirilməsi ilə CQD-ni tamamlamaq və genişləndirmək üçün sistemli şəkildə işləyir.

Serbiyanın Mədənçilik və Energetika Nazirliyinin dövlət katibi Veljko Kovacevic isə mövqeyini belə ifadə edib: “Bakıda Serbiya-Bolqarıstan İnterkonnektorunun tikintisinin sonunda biz Azərbaycandan 2026-cı ilədək ildə 400 milyon kubmetrə qədər qaz tədarükünü razılaşdırdıq ki, bundan sonra bu həcm üç dəfə arta bilər. Azərbaycan qazı artıq Avropada qaz tə­chizatı mənbələrinin şaxələndirilməsi həllinin bir hissəsi kimi tanınıb. Yeni qaz birləşmələri sayəsində o indi Serbiyanın və regionun daha böyük enerji təhlükəsiz­liyinə töhfə verir”.

Xorvatiyanın İqtisadiyyat və Davamlı İnkişaf Nazirliyinin dövlət katibi İvo Mila­tiç isə bildirib ki, İon Adriatik Boru Kəməri layihəsi ilə bağlı bütün tərəfdaşları ilə – Albaniya, Monteneqro, həmçinin Bosniya və Herseqovina ilə növbəti bir neçə ay ərzində fəaliyyəti sürətləndirmək lazımdır.

“Bu baxımdan, SOCAR-ın bizə göstərdiyi böyük dəstəyi xüsusi qiymət­ləndiririk. Bu dəstək layihə üzrə hazırlığın bu mərhələsinə çatdırılmasında mühüm rol oynayıb. Biz Avropa İttifaqının sər­hədindən Cənub-Şərqi Avropaya əlavə qaz mənbəyini təmin etmək üçün qazın Avropaya çatdırılmasında Azərbayca­nın böyük köməyi ilə fəaliyyətimizi güc­ləndirəcək və dörd ölkə arasında uğurlu əməkdaşlığı canlandıracağıq”, - deyə İvo Milatiç əlavə edib.

Slovakiyanın İqtisadiyyat Nazirliyi­nin dövlət katibi Kamil Sasko isə deyib ki, qazın şaxələndirilməsi layihələri üzrə əməkdaşlıq hələ də həssas olan Mərkəzi və Şərqi Avropa regionunun enerji təh­lükəsizliyini artırmaq üçün çox vacibdir: “Mən buraya şəxsən Cənub Qaz Dəhli­zinə və Xəzər qazını regionumuza gə­tirən Həmrəylik Halqasına dəstək olmaq üçün gəlmişəm. İnanıram ki, bizim hər bi­rimizin, o cümlədən maraqlı tərəflərimizin şəxsi iştirakı regionumuz üçün bu mühüm şaxələndirmə layihəsinin həyata keçiril­məsini sürətləndirəcək”.

Özbəkistanın energetika nazirinin birinci müavini Azim Ahmedhadjaev çıxı­şında bunları deyib: “Biz Yaşıl Enerji Məşvərət Şurasının işində fəal iştirak et­məyə və töhfə verməyə hazırıq. Biz yaşıl enerjiyə qlobal keçidin inkişafı və hamı üçün daha davamlı və firavan gələcəyin qurulmasında konstruktiv rol oynamağa sadiqik”.

“Cənub Qaz Dəhlizi sessiyası: Gələ­cəyə baxış” sessiyasında SOCAR, BP, Azərbaycan Qaz Təchizatı Şirkəti, TA­NAP, TAP, ADNOC, Asiya İnkişaf Bankı və Dünya Bankının nümayəndələri çıxış ediblər.

“COP29 fonunda yaşıl enerji sessiya­sı: Bərpa olunan enerjinin imkanlarından istifadə” üzrə sessiyada isə BOEMDA, CESI, SOCAR, Qazaxıstan Bərpa Olu­nan Enerji Mənbələrinə Dəstək Hesabla­ma və Maliyyə Mərkəzi MMC, “Masdar”, bp, “ACWA Power” “Fortescue Future Industries”, “WindEurope”, “SolarPower Europe”, TotalEnergies, Hydrogen Euro­pe, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, Asiya İnfrastruktur və İnvestisiya Bankı, Avropa İnvestisiya Bankı, IFC, Asiya İnkişaf Bankı və Dünya Bankının yaşıl enerjiyə keçid, enerji keçidi üzrə in­vestisiya və bazar perspektivləri, bərpa olunan enerji sahəsində həyata keçirilən layihələrlə bağlı təqdimatları dinlənilib.