Azərbaycan Respublikasının Dövlət Ehtiyatları Agentliyi bu il sentyabr ayının 1-dək yerli buğda istehsalçılarından 2024-cü ildə istehsal olunmuş yüksək keyfiyyətli yerli ərzaqlıq buğdanın tədarükünü elan edib.

Agentlikdən qəzetimizə daxil olan mə­lumata görə, tədarük ediləcək ərzaqlıq buğda Nazirlər Kabinetinin 2009-cu il 7 iyul tarixli qərarı ilə təsdiq edilən “Dövlət Taxıl Fondunun saxlanması və istifadəsi Qaydaları”nın 1 nömrəli əlavəsində vur­ğulanan bütün keyfiyyət göstəricilərinə, habelə “Qida təhlükəsizliyi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyənləşdirilən tələblərə cavab ver­məlidir. Təklif olunan ərzaqlıq buğdanın keyfiyyət tələblərinə uyğunluğu müvafiq sahədə akkreditasiya olunan laboratori­yalar tərəfindən təsdiqlənməlidir. 

Tədarük zamanı ərzaqlıq buğdanın keyfiyyət göstəriciləri Dövlət Ehtiyatları Agentliyi tərəfindən əlavə olaraq yoxlanı­lacaq. Bütün keyfiyyət tələblərinə cavab verməyən ərzaqlıq buğda qəbul edil­məyəcək. Tədarük ediləcək ərzaqlıq buğ­danın qiyməti hər ay üçün ondan öncəki ay ərzində Azərbaycan Respublikasına idxal edilən ərzaqlıq buğdanın orta idxal statistik göstəricisinə uyğun olaraq müəy­yənləşdiriləcək. 

Ərzaqlıq buğdanın qəbul məntəqələ­rinə çatdırılması istehsalçının vəsaiti he­sabına həyata keçirilir. Qəbul məntəqələri Bakı, Gəncə, Şəki, Xızı, Kürdəmir, Şab­ran və Xaçmazda yerləşir.

“Ərzaqlıq buğda ilə özünütəminetmə səviyyəsinin yüksəldilməsinə dair bir sıra tədbirlər haqqında” Azərbaycan Prezi­dentinin 2022-ci il 19 iyul tarixli fərmanına uyğun olaraq, pilot layihə çərçivəsində Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi ilə bağlanmış müqavilələrə əsasən, müasir suvarma sistemlərinin tətbiq edildiyi təsərrüfatlarda ərzaqlıq buğda istehsalı ilə bağlı öhdəlik götürmüş şəxslər tərəfindən təhvil verilən ərzaqlıq buğdaya məhsul subsidiyası tət­biq ediləcək. Sözügedən təsərrüfatlarda təhvil verilmə dövründə ərzaqlıq buğda­nın orta idxal statistik göstəricisi Nazir­lər Kabinetinin 2024-cü il 29 iyun tarixli sərəncamında müəyyənləşdirilən 400 manat dövlət tədarük qiymətindən aşağı olduğu hallarda, aradakı fərqin proqra­ma qoşulan istehsalçılara kompensasiya edilməsi məqsədilə məhsul subsidiyası əmsalının Aqrar Subsidiya Şurası tərəfin­dən yenilənməsi nəzərdə tutulub.

Qeyd edək ki, aparılan qiymətləndir­mələrə əsasən, son bir neçə ilə qədər ər­zaqlıq buğda ilə özünütəminetmə səviy­yəsi təqribən 25 faiz olub, 2023-cü ildə isə həmin göstərici 34 faizə çatdırılıb. Bu sahədə vəziyyətin daha da yaxşılaş­dırılması üçün ölkədə ərzaqlıq buğda ilə yerli istehsal potensialının artırılması da diqqətdə saxlanılıb. Buğda istehsalın­da yüksək məhsuldarlığın pivot suvarma sistemləri hesabına tətbiqinin genişlən­dirilməsi üçün sahibkarlara subsidiya və güzəştli kreditlər formasında dəstək verilməsinə başlanılıb. Həmçinin ilk dəfə olaraq un emalı müəssisələrinə və döv­lət ehtiyatları üçün təhvil verilən ərzaqlıq buğdaya görə məhsul subsidiyası tətbiq olunub. 

Ərzaqlıq buğdanın dövlət tədarük qiymətinin azaldılması mövcud qaydala­ra əsaslanır. Belə ki, bu qaydalara görə, hər il ərzaqlıq buğdanın maya dəyəri göstəriciləri hesablanaraq bəyan olunur. Ötən il tədarük qiymətinin azaldılması da buna görədir. Məlum olduğu kimi, 2022-ci ildə buğdanın istehsal xərcləri xüsusilə gübrələrin qiymətlərindəki kəskin artıma görə yüksək idi, 2023-cü ildə isə müvafiq xərclər ciddi şəkildə azaldı ki, bu da təbii olaraq buğdanın maya dəyərinin azalma­sını şərtləndirdi.

Bu məsələ ilə bağlı kənd təsərrüfa­tı naziri Məcnun Məmmədov mediaya müsahibəsində bildirib: “Ərzaqlıq buğda üzrə idxaldan asılılıq məsələsində söhbət idxala son qoyulmasından deyil, idxal­dan asılılığın azaldılmasından gedə bilər. Buğda idxalına tam olaraq son qoymaq ona görə mümkün deyil ki, hər bir ölkədə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı, ilk növbədə, təbii resurslardan və iqlim şəraitindən asılıdır. Bizim təbii-iqlim şə­raitimiz və torpaq resurslarımız daha çox meyvə-tərəvəzlərin və bəzi texniki bitkilə­rin yetişdirilməsi üçün əlverişlidir. Dünya ölkələrinin təcrübəsi göstərir ki, buğda istehsalı, ümumilikdə, taxıl məhsulları is­tehsalı böyük ərazilərdə, daha çox dəmyə şəraitində, eyni zamanda, çox da yüksək olmayan, hətta çox aşağı məhsuldarlığa əsaslanır”. 

Məcnun Məmmədov müsahibədə belə vəziyyətin əsas taxılçılıq ölkələrində də yaşandığını bildirir və dünyada davam edən qeyri – sabit şəraitin Azərbaycanı yerli istehsal hesabına əsas ərzaq məh­sulları, xüsusilə də buğda ilə mümkün qədər daha çox təmin etməyin zəruriliyini vurğulayır. 

Taxıl istehsalının artırılmasının əsas yollarına gəldikdə isə deyə bilərəm ki, burada əsas rolu qısa rotasiyalı əkin döv­riyyələri, torpaq becərmələri, gübrə veril­məsinin səmərəli üsulları, həmçinin opti­mal səpin müddəti və normalarının, yeni intensiv sortların təsərrüfatlara tətbiqi, keyfiyyətli toxum materialından istifadə edilməsi və əkinlərin xəstəlik, ziyanverici, eyni zamanda, alaqlardan mühafizə olun­ması kimi amillər oynayır. 

Göstərilən becərmə kompleksinə daxil olan əhəmiyyətli tədbirlərdən biri də taxıl səpininin vaxtında və keyfiyyətlə aparılmasıdır. Keyfiyyətli səpin aparmaq­la sağlam və kütləvi cücərtilərin alınması məhsulun yarısı deməkdir. Yüksək texnologiya əsasında fəaliyyət göstərən, müa­sir aqro tələblərə əməl edən təsərrüfatla­rın əkin sahələrində yüksək göstəricilərə nail olunması məhz bunun bariz ifadəsi­dir.

Yeri gəlmişkən, hazırda ölkəmizdə kənd təsərrüfatında məhsul istehsalının artmasına yönələn tədbirlərin həyata ke­çirilməsi qarşıdakı illərdə ərzaq təhlükə­sizliyinin gücləndirilməsini şərtləndirir. Ötən ilin iyul ayında qəbul edilən “Azər­baycan Respublikasının 2022–2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategi­yası”nda ölkədə ərzaq təhlükəsizliyinin daha da gücləndirilməsinə xidmət edən layihələr məhz həmin məqsədi daşıyır. 

Hazırda ölkəmizin buğda ehtiyatının dayanıqlığı üzərində iş aparılır. Qarşıdakı illərdə 80–100 min hektar arasında tor­pağın əkin dövriyyəsinə cəlbi planlaşdı­rılır. Prezident İlham Əliyev martın 13-də Berlində Almaniyanın aparıcı şirkətlərinin rəhbərləri ilə görüşü çərçivəsində keçi­rilən müzakirələrdə bununla bağlı deyib: “İşğaldan azad olunmuş Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun böyük kənd təsərrüfatı potensialı var. Hazırda Kənd Təsərrüfatı və İqtisadiyyat nazirlikləri, həmin zonalarda Prezidentin xüsusi nümayəndələri və digər qurumlar birgə çalışırlar ki, kənd təsərrüfatına uyğun torpaqlardan maksi­mal səmərəliliklə istifadə edilsin. Çünki 30 il ərzində Ermənistan qanunsuz ola­raq torpaqlarımızı istismar edib, lakin bu da səmərəsiz edilib. Onlar heç bir vəsait yatırmayıb, sadəcə, torpaqdan istifadə ediblər və bu səbəbdən məhsuldarlıq Azərbaycanda digər növlərlə müqayisə­də üç dəfə aşağı olub. İndi isə biz azad olunmuş ərazilərə qayıdacaq fermerləri­miz üçün hansı məhsulların yetişdirilməsi ilə bağlı tövsiyələr hazırlayırıq və zən­nimcə bu iş bitib. Biz onları məcbur edə bilmərik. Lakin güzəştli subsidiyalarla biz onları istiqamətləndirə bilərik ki, bəzi torpaqlar kartof, digərləri başqa tərəvəz və meyvələr üçün istifadə edilsin”.

Qeyd edək ki, Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda bitkiçiliklə yanaşı, heyvandarlıq da inkişaf etdirilir. Artıq qoyunçuluq təsərrüfatları yay aylarında Kəlbəcər və Laçın yaylaqlarına köçürülür. Təkcə keçən il adları çəkilən iqtisadi zonalardakı yaylaqlara 61 mindən çox arı ailəsi apa­rılıb. Qarşıdakı illərdə isə işğaldan azad olunmuş ərazilərin hesabına Azərbaycanın ərzaq təhlükəsizliyinin daha da güclənəcəyi proqnozlaşdırılıb.