9 ayda ÜDM 2 dəfəyədək çoxalıb

Azərbaycan Respublikasının 2024-cü ilin icmal və dövlət büdcələri üzrə layihələrin hesabatında Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsaslanılaraq bildirilir ki, cari ilin birinci yarısında ölkədə 60 milyard manatlıq, o cümlədən qeyri-neft sektorunda 36 milyard manatlıq Ümumi Daxili Məhsul (ÜDM) istehsal olunub. 

Ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə ÜDM real ifadədə 0,5 faiz, qeyri-neft sektoru üzrə isə 3,1 faiz artıb. Bu ilin yan­var–sentyabr aylarında isə ÜDM istehsalı əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən 98,5 faiz artaraq 34 milyard 647 milyon manata çatıb. ÜDM istehsalının 41,6 faizi sənaye, 9,5 faizi ticarət, 6,4 faizi kənd təsərrüfatı, 6 faizi nəqliyyat, 5 faizi tikinti, 2,3 faizi tu­ristlərin yerləşdirilməsi, 1,7 faizi informa­siya–rabitə sahələrinin, 18 faizi isə digər sahələrin payına düşüb, məhsula və idxa­la xalis vergilər ÜDM-in 9,5 faizini təşkil edib. Əhalinin hər nəfərinə düşən ÜDM 8 min 949 manata yüksəlib.

Cari ilin ilk yarısında orta illik inflyasi­ya göstəricisi isə 12,7 faiz səviyyəsində qeydə alınıb. Hesabat dövründə ərzaq məhsulları üzrə istehlak qiymətləri indek­sində ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqa­yisədə 15,1 faiz, qeyri-ərzaq məhsulları üzrə11,4 faiz artım müşahidə edilib. Yeri gəlmişkən, 2023-cü ilin yanvar-avqust aylarında orta illik inflyasiya 11,7 faiz, illik inflyasiya isə 8 faiz olub. 

Maliyyə Nazirliyinin “2024-2027-ci il­lər üzrə Ortamüddətli Büdcə Çərçivəsi”də İqtisadiyyat Nazirliyinin baza ssenarisinə əsaslanaraq bildirilir ki, ölkəmizdə 2023-cü ildə 9,5 faiz, 2024-cü ildə isə 5,3 faiz proqnozlaşdırılan orta illik inflyasiyanın azalan templə 2027-ci ildə 4,2 faizə qədər enəcəyi gözlənilir.

Respublikamızda inflyasiya mühitinin tənzimlənməsi ilə bağlı bu gün atılan ad­dımlar gələcəkdə iqtisadi fəallığın artma­sı ilə bərabər, əhalinin sosial rifahına da müsbət təsir edəcəyi gözlənilir. Eyni za­manda, ortamüddətli dövrdə əhalinin gə­lirlərinin artaraq 2027-ci ildə 106 milyard manata, xərclərinin isə 102,6 milyard ma­nata qədər yüksələcəyi proqnozlaşdırılır.

Prezident İlham Əliyev çıxışlarının birində inflyasiyanın ikirəqəmli olması­nın narahatlıq doğurduğunu, ilin sonuna qədər onun birrəqəmli səviyyəyə düşə biləcəyinə ümid etdiyini vurğulayıb. Döv­lətimizin başçısı, həmçinin inflyasiyanın ikirəqəmli olmasını təbii amillərlə yanaşı, subyektiv səbəblərlə də əlaqələndirib və hökumətin bunu ciddi araşdıraraq ilin so­nuna qədər atılacaq addımlarla bağlı tək­liflər verməsinin zəruriliyini bildirib. “Çünki Azərbaycanın bütövlükdə iqtisadi potensi­alı və iqtisadi sahədə əldə edilən nəticələr fonunda inflyasiyanın 12 faiz səviyyəsin­də olması, əlbəttə ki, arzuolunan deyil”,–deyə ölkə rəhbəri qeyd edib. 

Prezident İlham Əliyevin bu sözlərin­dən sonra Baş nazir Əli Əsədovun imza­ladığı müvafiq sərəncam əsasında ölkədə inflyasiyanın iqtisadi artım üçün məqbul səviyyəyə endirilməsinin təmin edilməsi, inflyasiya proseslərini və onun səbəblərini kəmiyyət və keyfiyyətcə qiymətləndirməyə imkan verən təhlil və monitorinq sistemi­nin daha da təkmilləşdirilməsi, eləcə də bu sahədə qurumlararası koordinasiyanın gücləndirilməsi məqsədilə İşçi qrup yara­dılıb. Nazirlər Kabineti Aparatının rəhbəri həmin qrupun rəhbəri təyin olunub. İşçi qrupa ölkədə inflyasiya proseslərinin təh­lili üzrə işlərin daha da gücləndirilməsi və qiymət monitorinqinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində tədbirlər görməsi, həmin tədbirlərin nəticəsi barədə ayda bir dəfə hesabatın Azərbaycan hökumətinə təq­dim olunması tapşırılıb.

Azərbaycan Respublikasının 2024-cü ilin icmal və dövlət büdcələri üzrə layihələ­rin hesabatında, həmçinin cari ilin birinci yarısında əsas kapitala yönəldilən vəsai­tin ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 10,4 faiz artaraq 7,1 milyard manat təşkil etdiyi, bunun 72,9 faizinin daxili, 27,1 fa­izinin isə xarici mənbələr hesabına forma­laşdığı vurğulanır. Eyni zamanda, hesa­bat dövründə investisiyaların 2,8 milyard manatının (39,3 faiz) neft-qaz, 4,3 milyard manatının isə (60,7 faiz) qeyri-neft sekto­runa yönəldildiyi diqqətə çatdırılır. 

Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun rəqabət qabiliyyətinin və bu sahədə isteh­sal edilən məhsulların ixrac potensialının gücləndirilməsi üçün qarşıya qoyulan mü­hüm vəzifələrdən biri xarici investisiyala­rın artırılmasına nail olmaqdır. Buna görə də son illərdə respublikamızda biznes mühitinin keyfiyyətcə yaxşılaşdırılması və ölkəyə xarici sərmayədarların cəlb edilmə­si diqqət mərkəzində saxlanılır. Bu strateji istiqamətin önəmi “Azərbaycan 2030: so­sial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”­də və bir sıra dövlət proqramlarında vur­ğulanır, biznesin fəaliyyətinin beynəlxalq normalar əsasında formalaşması, habelə özəl sektorun inkişaf tempinin yüksəldil­məsi məqsədilə yeni stimulların tətbiqi, iqtisadi islahatların davam etdirilməsinin zəruriliyi göstərilir. 

Hazırda ölkədə investisiya mühitinin cəlbediciliyinin artırılması üçün müxtəlif layihələr həyata keçirilir, xarici investorla­rın “bir pəncərə” prinsipindən yararlanma­sına ciddi diqqət yetirilir, onlara müxtəlif istiqamətlərdə dəstək verilir. Birbaşa xa­rici investisiyaların təşviqi məqsədilə ha­zırlanan strategiyanın isə yaxın vaxtlarda təsdiqi gözlənilir. 

Bu məqamda onu da vurğulamaq yerinə düşər ki, dövlət başçısı İlham Əli­yev prezidentlik fəaliyyətinə başladığı ilk vaxtlardan etibarən xarici investisiyanın ölkəyə cəlbini sürətləndirmək üçün qa­nunvericiliyin müasirləşdirilməsi, yeni rəqəmsal həllərin tətbiqi önə çəkilib. 

Azərbaycanda investisiya cəlbedici­liyinin güclənməsinə təsir göstərən əsas amillərdən biri də mövcud sahədə qanun­verici–institusional tədbirlərin həyata keçi­rilməsidir. Bu baxımdan 1995-ci il 13 yan­var tarixli “İnvestisiya fəaliyyəti haqqında” Qanun böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu sənəd investisiyaların ölkə iqtisadiyyatına cəlbini stimullaşdırmaqla yanaşı, mülkiy­yət formasından asılı olmayaraq bütün investorların hüquqlarının bərabər mü­dafiəsinə təminat verir. Bununla bərabər, “Xarici investisiyaların qorunması haqqın­da” Qanun da ölkədə sərmayədarların hüquq və mənafelərinin qorunması, yerli və xarici iş adamlarına bərabər əlverişli iş şəraitinin yaradılması ilə bağlı məsələləri tənzimləyir.

2024-cü ilin icmal və dövlət büdcələri üzrə layihələrin hesabatında, cari ilin ilk yarısında xarici ticarət dövriyyəsinin 23 milyard dollar təşkil etdiyi, bunun 14,8 milyard dollarının və ya 64,3 faizinin ix­racın, 8,2 milyard dollarının və ya 35,7 faizinin idxal əməliyyatlarının payına düşdüyü, nəticədə xarici ticarət üzrə 6,6 milyard dollar həcmində müsbət saldoya nail olunduğu göstərilir. 

Hesabatda qeyd edilir ki, makroiqti­sadi sabitliyin qorunması məqsədilə fiskal və monetar siyasətlərin əlaqələndi­rilməsinin gücləndirilməsi milli valyutanın mübadilə məzənnəsinin cari ildəki kimi sabit qalmasını (1 ABŞ dollarına qarşı 1,7 manat) dəstəkləyəcək. İnflyasiya mühiti­nin tənzimlənməsi ilə bağlı atılan addım­lar iqtisadi fəallığın güclənməsi ilə yanaşı, əhalinin sosial rifahına da müsbət təsir edəcək.

2024-cü ildə əsas neft-qaz kontrakt­ları çərçivəsində investisiya qoyuluşla­rının azalma fazasında olması nəzərə alınmaqla, əsas kapitala investisiyalar üzrə 1 faiz artım olacağı, o cümlədən qeyri-neft sektoru üzrə əsas kapitala in­vestisiyaların 3 faiz artacağı da proqnoz­laşdırılır. 

Azərbaycan Prezidentinin 2022-ci il 22 iyul tarixli sərəncamı ilə təsdiq edil­miş “Azərbaycan Respublikasının 2022-2026-cı illərdəsosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası” çərçivəsində Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişaf perspektivlərinin reallaşdırılması, işğaldan azad olunmuş regionların ölkə iqtisadiyyatına reinteq­rasiyası və həmin regionların inkişafı ilə bağlı olan investisiya və yenidənqurma siyasəti çərçivəsində nəzərdə tutulan təd­birlərin həyata keçirilməsi bu göstəricilərin daha da yaxşılaşmasına şərait yarada­caq. 

V.BAYRAMOV
XQ