Son illər Azərbaycan iqtisadiy­yatının əsasını təşkil edən sənaye­nin inkişaf etdirilməsi üçün ölkədə rəqabətqabiliyyətli müasir isteh­sal sahələri yaradılır, bu sahədə infrastruktur təminatının yaxşılaş­dırılması sahəsində çoxsaylı la­yihələr icra olunur, bir sıra stimul­laşdırıcı tədbirlər həyata keçirilir. Bu da sənaye sahəsində ümumi istehsalın artmasına səbəb olmaq­la yanşı, qeyri-neft sektorunun in­kişafına mühüm töhfələr verir. 

Dövlət Statistika Komitəsinin məlu­matına görə, 2023-ci ilin yanvar-aprel ay­larında Azərbaycanda 39 milyard 986,5 milyon manatlıq və ya əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 0,1 faiz çox ümu­mi daxili məhsul (ÜDM) istehsal olunub. Hesabat dövründə iqtisadiyyatın neft-qaz sektorunda əlavə dəyər 2,9 faiz azalsa da, qeyri neft-qaz sektorunda 3,1 faiz ar­tım baş verib. 

ÜDM istehsalının 46,8 faizi ölkə iq­tisadiyyatının aparıcı sahəsi olan səna­yenin payına düşüb. Bu ilin yanvar-aprel aylarında sənaye müəssisələri və bu sahədə fəaliyyət göstərən fərdi sahibkar­lar tərəfindən 24,3 milyard manatlıq və ya əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisə­də 2,4 faiz az sənaye məhsulu istehsal edilib. Bu azalma isə ölkənin neft-qaz sektorunda məhsul istehsalının 3,3 faiz aşağı düşməsi ilə bağlı olub. Belə ki, cari ilin ilk dörd ayında mədənçıxarma sekto­runda əmtəəlik neft hasilatı 8 faiz azalıb, əmtəəlik qaz hasilatı isə 1,9 faiz artıb. 

Bununla belə, ölkə iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi və qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər müsbət nəticə verib. Elə bu ilin yanvar-aprel aylarında ölkə­nin qeyri-neft sektorunda baş vermiş 6,1 faizlik artım da bunu təsdiqləyir. Hesabat dövründə sənaye məhsulunun 71,1 fai­zi mədənçıxarma sektorunda, 23,6 faizi emal sektorunda, 4,6 faizi elektrik enerji­si, qaz və buxar istehsalı, bölüşdürülməsi və təchizatı sektorunda, 0,7 faizi isə su təchizatı, tullantıların təmizlənməsi və emalı sektorunda istehsal olunub. 

Cari ilin yanvar-aprel aylarında emal sektorunda kompüter, elektron və optik məhsulların istehsalı 2,6 dəfə, ağacın emalı və ağacdan məmulatlar isteh­salı 90,6 faiz, avtomobil, qoşqu və ya­rımqoşquların istehsalı 69,2 faiz, poliq­rafiya məhsullarının istehsalı 44,2 faiz, toxuculuq sənayesi məhsullarının is­tehsalı 40,5 faiz, kağız və karton isteh­salı 40,2 faiz, maşın və avadanlıqların istehsalı 23,5 faiz, tikinti materiallarının istehsalı 20,5 faiz, içkilərin istehsalı 18,1 faiz, neft məhsullarının istehsalı 18,1 faiz, qida məhsullarının istehsalı 12,2 faiz, rezin və plastik kütlə məmulatlarının istehsalı 12,2 faiz, tütün məmulatlarının istehsalı 9,8 faiz, mebel istehsalı 7 faiz, dəri və dəri məmulatlarının, ayaqqabıla­rın istehsalı 3,5 faiz, elektrik avadanlıq­larının istehsalı 1,5 faiz, kimya sənayesi məhsullarının istehsalı 0,9 faiz artıb. 

Bu ilin 4 ayında ölkə sənayesinin elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı, bölüşdürülməsi və təchizatı sektorunda istehsalın həcmi 5,9 faiz, su təchizatı, tullantıların təmizlənməsi və emalı sekto­runda isə 19,9 faiz çoxalıb.

Son illər Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycanda iqtisadiyya­tın şaxələndirilməsi məqsədilə qeyri-neft sənayesinin inkişaf etdirilməsi, eləcə də bu sahədə ixrac potensialının artırılması istiqamətində mühüm tədbirlər həyata keçirilir. Bu da ölkəmizdə qeyri-neft sə­nayesində mühüm növ malların istehsalı­nın getdikcə artmasına səbəb olur. Qey­ri-neft sənayesində məhsul istehsalının artması isə ölkənin ixrac potensialının genişləndirilməsinə mühüm töhfələr verir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2023-cü ilin yanvar–mart ayların­da əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə mühüm növ sənaye məhsulllarından sa­yılan polipropilen ixracı 80,3 faiz, polieti­len 21,1 faiz, metallardan borular 20 faiz, mineral gübrələr 17,2 faiz, pambıq ipliyi 14,8 faiz, emal olunmamış alüminium isə 0,8 faiz artıb. 

Yeri gəlmişkən, bu ilin yanvar-aprel aylarında “Azərbaycan Sənaye Korpora­siyası” ASC-nin törəmə müəssisəsi olan “Azəralüminium” MMC ixrac gəlirlərini 2,2 dəfə artırıb. İqtisadi İslahatların Təh­lili və Kommunikasiya Mərkəzinin “İxrac İcmalı”nın məlumatına görə, hesabat dövründə adıçəkilən müəssisə tərəfin­dən 45,2 milyon ABŞ dolları dəyərində məhsul ixrac edilib. Bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 24,7 milyon dollar və yaxud 2,2 dəfə çoxdur. Xatırladaq ki, ölkənin əlvan metallurgiya sənayesi­nin aparıcı şirkəti olan “Azəralüminium” MMC-nin istehsal etdiyi boksit və alunit filizindən alüminium-oksid, ilkin alümini­um və yarımfabrikat məhsullar Avropa İttifaqı standartlarının bütün tələblərinə cavab verir. 

Azərbaycanda qeyri-neft sənayesi müəssisələrinin yaradılması dövlət baş­çısının həyata keçirdiyi iqtisadi siyasətin prioritet istiqamətlərindən biri kimi xüsusi aktuallıq kəsb edir. Yerli xammal hesabı­na ölkənin qeyri-neft sənayesində rəqa­bətqabiliyyətli, ixrac yönümlü məhsulların istehsalı üçün isə imkanlar olduqca ge­nişdir. Bu baxımdan son illər yaradılmış sənaye parkları və məhəllələri müstəs­na rol oynayır. Təsadüfi deyil ki, səna­ye zonalarında yüksək texnologiyalar əsasında fəaliyyət göstərən müəssisələr ölkənin sənaye potensialının artmasında, ixrac yönümlü məhsulların istehsalında mühüm yer tutur. 

Hazırda ölkəmizdə 7 sənaye parkı (Sumqayıt Kimya, Qaradağ, Pirallahı, Mingəçevir, Balaxanı, Ağdam və Cəbra­yıl rayonunda yerləşən “Araz Vadisi İqti­sadi Zonası”) və 5 sənaye məhəlləsi (Ha­cıqabul, Masallı, Neftçala, Sabirabad və Şərur) fəaliyyət göstərir. İqtisadi Zonala­rın İnkişafı Agentliyi idarə heyətinin sədri Elşad Nuriyevin bildirdiyinə görə, ötən müddətdə sahibkarlar tərəfindən sənaye zonalarına 6,46 milyard manatdan çox investisiya yatırılıb. Bunun da hesabına ölkədə 10 min 400-dən artıq daimi iş yeri yaradılıb. Mövcud layihələr üzrə növbəti mərhələdə sənaye zonalarına əlavə 460 milyon manata yaxın investisiyanın yatı­rılması və 4200-dən artıq yeni iş yerinin yaradılması nəzərdə tutulur. 

Qeyd edək ki, 2022-ci ildə sənaye zo­nalarının rezidentləri tərəfindən, ümumi­likdə, 2,9 milyard manat dəyərində məh­sul satışı həyata keçirilib ki, bunun da 1 milyard manatı ixracın payına düşüb. Ötən il sənaye parklarının rezidentləri tərəfindən satış 20,6 faiz, ixrac isə 10,8 faiz artıb.

Mirbağır YAQUBZADƏ, “Xalq qəzeti”