Azərbaycanın Avropa İttifaqı ilə enerji sahəsində əməkdaşlığı uğurla davam edir. Son illər ölkəmiz özünü bu sahədə etibarlı tərəfdaş kimi təqdim etməyi bacarıb. Məhz bunun nəticəsidir ki, indi Avropa təbii qaza olan ehtiyacının ödənilməsində Azərbaycana daha böyük ümidlər bəsləyir. Elə Avropa İttifaqının enerji məsələləri üzrə komissarı Kadri Simson da bu yaxınlarda Azərbaycanı Ümumavropa qaz təchizatçısı adlandırıb. Bu da təsadüfi deyil. Belə ki, Beynəlxalq Enerji Agentliyinin ötən həftə yaydığı hesabata əsasən, 2022-2023-cü illər istilik mövsümündə Trans-Adriatik Boru Kəməri (TAP) ilə Azərbaycandan qaz tədarükü əvvəlki istilik mövsümü ilə müqayisədə 15 faiz (yaxud 0,8 milyard kubmetr) artıb. 

Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Avropaya qaz tədarükünə 2020-ci il dekabrın 31-də də başlayıb. Ötən müd­dətdə Cənub Qaz Dəhlizinin Avropa hissəsi olan Trans-Adriatik qaz kəməri vasitəsilə kommersiya istismarı başla­dıqdan sonra, ümumilikdə, 22 milyard kubmetr qaz nəql olunub. Bu il isə ölkə­miz Avropaya daha 12 milyard kubmetr qaz ixrac etməyi planlaşdırır. 

Bununla yanaşı, Azərbaycan qazı­nın əsas alıcısı sayılan Türkiyəyə də qaz ixracı ildən-ilə artır. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, 2023-cü ilin fevralın­da Azərbaycan qardaş ölkəyə 815,73 milyon kubmetr təbii qaz ixrac edib ki, bu da əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqa­yisədə 68,21 milyon kubmetr və ya 9,12 faiz çoxdur. Türkiyə Enerji Bazarlarının Tənzimlənməsi İdarəsinin ötən cümə axşamı yaydığı məlumata görə, Azər­baycan bu dövrdəTürkiyəyə təbii qaz ix­racının həcminə görə üçüncü yer tutub.

Mütəxəssislər Azərbaycanın ümu­mi qaz ehtiyatlarını 2,6 trilyon kubmetr həcmində qiymətləndirirlər. Mövcud eh­tiyatlar isə bundan daha çox ola bilər. Belə ki, “Şahdəniz” yatağından qaz hasilatının ildən-ilə artırılması ilə yana­şı, yaxın gələcəkdə “Ümid-Babək”, “Ab­şeron”, “Qarabağ” və “Şəfəq-Asiman” kimi yataqların da istismara veriləcəyi gözlənilir. Bununla yanaşı, “Azəri-Çı­raq-Günəşli”də “dərin qaz” adlanan la­yihəyə də ümidlər böyükdür. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, artan qaz həcmlə­ri fonunda Azərbaycanın ixrac imkanları bir qədər də genişlənəcək. Məlum oldu­ğu kimi, hazırda Cənub Qaz Dəhlizinin mühüm seqmentləri olan TANAP-ın illik ötürücülük gücü 16 milyard kubmetr, TAP-ın gücü isə 10 milyard kubmetr təş­kil edir. Avropanın təbii qaza artmaqda olan tələbatı hər iki kəmərin genişlən­dirilməsi zərurətini yaradır. Hazırda bu istiqamətdə də müvafiq işlər görülür.

Mayın 3-də ADA Universitetinin təş­kilatçılığı ilə Şuşada ümummilli lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Böyük Avrasiya geosiyasəti­nin formalaşması: keçmişdən bu günə və gələcəyə” mövzusunda dördüncü beynəlxalq konfransda Prezident İlham Əliyev qazın nəqli üçün imkanların ol­duğunu diqqətə çatdıraraq, ilk növbədə, Trans-Adriatik kəmərinin genişləndiril­məsinin vacibliyini bildirib. Dövlət başçı­sı qeyd edib ki, TAP-ın genişləndirilmə­sinə dair birgə qərar verilməlidir: “TAP genişləndirilməsə, qaz olmayacaq. Bu gün TAP maksimum həddə çalışır. TA­NAP-ı genişləndirmək daha asandır, çünki o layihədə Azərbaycan, Türkiyə və BP var. TAP-da isə daha çətindir. Trans-Balkan boru kəmərinə çıxışımız olmalıdır ki, bizim qazı gözləyən ölkələri təchiz edə bilək. Avropada interkonnek­torlar vaxtında tikilsə, biz bu ilin sonun­da Macarıstanı və Serbiyanı qazla tə­min edə bilərik”.

Azərbaycanın yaxın illərdə 10 ölkə­ni, o cümlədən 8 Avropa ölkəsini qaz­la təchiz edəcəyini əminliklə söyləyən Prezident İlham Əliyev bildirib ki, bü­tün layihələri təkcə kommersiya nöqte­yi-nəzərindən deyil, həm də strateji nöq­teyi-nəzərdən planlaşdırmağa ehtiyac var. Dövlət başçısı bununla bağlı deyib: “Biz elə bir vəziyyətə düşmək istəmirik ki, planlaşdırmadığımız halda milyard­larla dollar sərmayə yatıraq və sonra bizə desinlər, bizim artıq hidrogenimiz var, təşəkkür və əlvida”. Bu da onu deməyə əsas verir ki, Avropanın “yaşıl keçid”ə istiqamət aldığı hazırkı şəraitdə qazın alqı-satqısı ilə bağlı müqavilələr uzunmüddətli olmalı və konkret şərtlərə əsaslanmalıdır. 

Mərkəzi Asiya qazının Avropa mə­kanına Azərbaycan üzərindən nəqlinə gəldikdə isə, Prezident İlham Əliyevin bununla bağlı da mövqeyi aydın və konkretdir. Şuşa konfransında bu qəra­rın təbii ehtiyatların sahibləri tərəfindən verilməli olduğunu vurğulayan dövləti­mizin başçısı bildirib ki, neft və qaz sa­tışından əldə etdiyimiz gəlirin fonunda tranzitdə əldə edə biləcəyimiz vəsait o qədər də böyük deyil: “Yəni, bunun mühüm iqtisadi əhəmiyyəti yoxdur. Bu, sadəcə, enerji təhlükəsizliyinə töhfə­dir, Şərq və Qərbdə olan dostlarımız üçün vasitəçi olmaqdır. Bir sözlə, biz bu layihənin təşəbbüskarı və onu maliy­yələşdirən ola bilmərik”.

Göründüyü kimi, regionda həya­ta keçirilən mühüm enerji və nəqliy­yat-logistika layihələrinin təşəbbüskarı və əsas iştirakçısı olan Azərbaycan Respublikası enerji təhlükəsizliyinə töhfə verə biləcək istənilən təşəbbüsü dəstəkləməyə hər an hazırdır. 

İlham ŞABAN,
Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri

Prezident İlham Əliyev mayın 3-də Şuşada keçirilən məlum tədbirdə bəyan edib ki, biz Avropa ölkələrinə mümkün qədər çox qaz nəql etmək üçün bir sıra diplomatik addımlar atırıq. Bu o deməkdir ki, rəsmi Bakı, əvvəllər olduğu kimi, indi də Avropa İttifaqı ölkələri ilə uzunmüddətli enerji əməkdaşlığını gerçəkləşdirmək üçün hökumət səviyyəsində fəal iş aparır. 

Buna bariz sübut kimi mayın 2-də Brüssel şəhərində Azərbaycan ilə Av­ropa İttifaqı arasında enerji tərəfdaşlı­ğının yeni mərhələdə inkişafı məqsə­dilə yaradılan yüksək səviyyəli enerji dialoqunu misal göstərmək olar. Belə ki, Avropa Komissiyasının Enerji üzrə Baş Direktorluğunun yaydığı məlu­mata görə, Brüsseldə tərəflər Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında enerji sahəsində əməkdaşlığı, qaz təchizatı ilə bağlı vəziyyəti, Cənub Qaz Dəhli­zinin genişləndirilməsini, “təmiz ener­ji”yə keçid üzrə əməkdaşlığı müzakirə ediblər.

Avropa İttifaqının enerji məsələləri üzrə komissarı Kadri Simson Azər­baycanla əməkdaşlıqdan məmnunluq hissi keçirdiyini ifadə edərək deyib ki, Avropa İttifaqı bu qışı yarım dolu qaz anbarları, daha sabit qaz qiymətləri və gələn qış üçün müsbət proqnozla başa vurub. O buna Avropa İttifaqı ölkələrinin vətəndaşlarının və Azər­baycan kimi etibarlı tərəfdaşların atdı­ğı addımlar sayəsində nail ola bildik­lərini deyib. Xanım Simson, həmçinin Azərbaycanla strateji əməkdaşlığı reallaşdırmaq əzmində olduqlarını bəyan edib. 

Elə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev də Şuşada keçirilən tədbirdə xanım Simsonun Azərbaycanı Ümum Avropa qaz təchizatçısı adlandırdığını beynəlxalq ekspertlərin diqqətinə çat­dırıb.

Mirbağır YAQUBZADƏ, “Xalq qəzeti”