Avropa ilə Asiya arasında ən təhlükəsiz və qısa yol hesab olunan Orta Dəhliz (Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu) okeanla əlaqəsi olmayan ölkələr üçün qlobal bazarlara çıxış əldə etmək baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 

Orta Dəhlizin tam güc ilə işləməsi, heç şübhəsiz, marşrut boyunca yer­ləşən ölkələrdə siyasi sabitliyin olması ilə yanaşı, vahid tarif və gömrük sistemi­nin yaradılması da mühüm şərtlərdən­dir. Təsadüfi deyil ki, 2022-ci il noyab­rın 25-də Bakıda, ADA Universitetində “Orta Dəhliz boyunca: geosiyasət, təh­lükəsizlik və iqtisadiyyat” mövzusunda keçirilən beynəlxalq konfransda Prezi­dent İlham Əliyev bu barədə deyib: “...Böyük oyunçuların bu marşrutu etibarlı, təhlükəsiz və iqtisadi baxımdan cəlb-edici hesab etməsi vacibdir. Bunun üçün bizdə sabitlik, etibarlılıq var. Biz geniş şəkildə tarif siyasəti üzərində iş­ləməliyik. Tarif siyasəti vahid formaya gətirilməli, gömrük orqanlarının fəaliy­yəti əlaqələndirilməlidir ki, yüklərini nəql etmək arzusunda olan şirkətlər bu dəh­lizdən yalnız vaxta qənaət etmək üçün deyil, həm də pula qənaət baxımından istifadə etsinlər. Bunun üçün isə va­hid tarif siyasəti, gömrük orqanlarının fəaliyyətinin proqnozlaşdırılabilən və ədalətli olması tələb edilir”. 

Yaxın aylardan etibarən Orta Dəh­liz ölkələrinin sadələşdirilmiş tranzit sistemi yaradılacaq. Bu məqsədlə mart ayında Bakıda Orta Dəhliz ölkələrinin müvafiq strukturlarının iştirakı ilə görüş keçiriləcək. Görüşdə tranzit sahəsində milli təcrübələr, “bir pəncərə” sistemləri­nin qarşılıqlı əlaqəliliyi, elektron gömrük bəyannaməsi, “Regional Sadələşdiril­miş Tranzit Sistemi”nin yaradılmasına dair məsələlər müzakirə olunacaq.

Bu barədə məlumat verən Azər­baycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsindən bildiriblər ki, Orta Dəhliz üzrə yükdaşımalarda rəqəmsal həllərin tətbiqi hesabına tranzitin sadələşdiril­məsi məqsədilə dəhliz üzərində yer­ləşən ölkələr arasında Vahid Tranzit Portalının yaradılması planlaşdırılır. Yeni portal dəhliz boyu yükdaşımaların beynəlxalq standartlara uyğun şəkildə həyata keçirilməsinə, tranzit prosedur­larının asanlaşdırılmasına və elektron məlumat mübadiləsinin təşkilinə imkan yaradacaq. Bu məqsədlə mart ayında Bakıda Transxəzər Beynəlxalq “Şərq-Qərb” Orta Dəhlizi boyu “bir pəncərə” prinsipindən istifadə etməklə sadələşdi­rilmiş tranzit gömrük proseduru layihəsi üzrə müzakirələrin aparılması nəzərdə tutulur. 

Dövlət Gömrük Komitəsinin mə­lumatına görə, intermodal daşıma­ların sadələşdirilməsi ilə əlaqədar Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marş-rutu üzrə Çindən Avropa istiqamətində həyata keçirilən konteyner daşımala­rı zamanı Azərbaycan tərəfində yeni dəmir yolu qaiməsi tələb olunmadan Qazaxıstan və Türkmənistanda tərtib olunmuş dəmir yolu qaiməsi əsasında Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Lima­nında sadələşdirilmiş qaydada gömrük nəzarəti və rəsmiləşdirilməsinin həyata keçirilməsi təmin edilir.

Məlumatda, həmçinin bildirilir ki, dəniz nəqliyyatı ilə gömrük ərazisinə gətirilən və tranzit daşınması dəmir yolu nəqliyyatı ilə davam etdirilən kon­teynerləşdirilmiş malların beynəlxalq tranzit xüsusi gömrük proseduru altında yerləşdirilməsi zamanı gömrük bəyan-etməsi konteynerin yüklənəcəyi dəmir yolu platformasının nömrəsi əsasında həyata keçirilirdi. “Dəmir yolu platfor­ması nömrəsinin müəyyən olunması vaxt itkisinə səbəb olduğundan göm­rük bəyanetməsinin konteyner nömrəsi əsasında həyata keçirilməsi və kontey­nerlərin gömrük ərazisinə gətirilməzdən əvvəl bəyan edilməsinə şərait yaradıl­ması məqsədilə “Mallar beynəlxalq və daxili tranzit xüsusi gömrük prosedur­ları altında yerləşdirilərkən gömrük bəyannamələrinin doldurulmasına dair Metodiki Tövsiyə”də dəyişiklik edilib”, –deyə Gömrük Komitəsinin məlumatın­da bildirilir.

Bununla yanaşı, gömrük-sərhəd buraxılış məntəqələrindən malların və nəqliyyat vasitələrinin sürətli keçidi­nin təmin edilməsi məqsədilə gömrük orqanlarının Risklərin İdarəedilməsi Sisteminə əsaslanaraq onlar üzərində gömrük yoxlamaları müasir tipli yük­yoxlama baxış sistemləri vasitəsilə qey­ri-intruziv qaydada həyata keçirilir.

Qeyd edək ki,Transxəzər Bey­nəlxalq Nəqliyyat Marşrutu 2014-cü ilin fevral ayında Azərbaycan, Qazaxıstan və Gürcüstanın müvafiq strukturlarının iştirakı ilə yaradılıb. Bir qədər sonra la­yihəyə Ukrayna, Rumıniya və Polşa da qoşulub. Hazırda marşrut Çin-Qazaxıs­tan sərhədindən başlayır və Qazaxıs­tan, Xəzər dənizi, Azərbaycan və Gür­cüstan ərazisindən keçərək Avropaya qədər uzanır.

Yeri gəlmişkən, hazırda Azərbay­can, Türkiyə, Qazaxıstan, Gürcüstan, Türkmənistan və Özbəkistanın iştirakı ilə Orta Dəhliz üçün vahid strategiya hazırlanır. Orta Dəhlizdə fəal iştirak edən dövlətlər üçün bu infrastrukturla bağlı əsas vəzifələrdən biri də ölkələrin dəhliz bağlantılarının inteqrasiyasıdır. Burada əsas məqsəd sənədləşmələrin elektron formada aparılmasına nail ol­maqla yükdaşımalarda səmərəliliyi ar­tırmaqdır. 

Layihə yekunlaşandan sonra dəhli­zin tranzit potensialı xeyli güclənəcək.Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, yaxın 10 ildə Asiya ilə Avropa qitələri arasındaki ticarət dövriyyəsinin həcmi 650-700 milyard dollara çatacaq. Bu­nun ölkəmiz üçün də iqtisadi səmərəsi son dərəcə yüksək olacaq. Ekspertlərin fikrincə, əgər beynəlxalq yüklərin 10 faizi Azərbaycan üzərindən daşınsa, ölkəmizin büdcəsi ildə bundan 3-3,5 milyard dollar vəsait qazanmaq imkanı əldə edəcək.

Mirbağır YAQUBZADƏ,
“Xalq qəzeti”