Böyük şəhərlərdə insanların gediş-gəlişini asanlaşdıran və həyatı daha davamlı hala gətirən ictimai nəqliyyat vasitələri müasir dünyanın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Tarixi uzaq keçmişə gedən nəqliyyat növləri inkişaf prosesində əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalıb.

Qədim zamanlarda əhali başqa yerə getmək üçün at və arabalardan istifadə edirdilər. Zaman keçdikcə, insanlar qatar və tramvay kimi dəmir yolu nəqliyyatı ilə daha sürətli və səmərəli səyahət etmək imkanı qazandılar. Sonra avtobuslar, met­ro xətləri və yüngül relsli sistemlər inkişaf etdirildi və sərnişin nəqliyyatı şəbəkəsi genişləndirildi. 

Avtobus

Avtobus şəhərdaxili və şəhərlərarası nəqliyyatda ən çox istifadə olunan ictimai nəqliyyat vasitələrindən biridir. Ayrı-ayrı xətlərdə müəyyən edilmiş dayanacaqlar­dan keçərək sərnişinləri daşıyır. Avtobus­lar 300-ə qədər sərnişin tutumuna malik ola bilər. Orta avtobus, adətən, 30-100 sərnişin daşıyır. Ən çox yayılmış növləri ikimərtəbəli artikulyar avtobuslar, mama­vibuslar, daha kiçik yüklər daşıyan mikro­avtobuslar və birmərtəbəli avtobuslardır. 1820-ci ildən atlı avtobuslardan, 1830-cu illərdən buxar avtobuslarından və 1882-ci ildən elektrik trolleybuslarından istifadə edilib. 1895-ci ildən isə ilk motorlu avto­buslar xəttə buraxılıb.

Son zamanlar hibrid elektrik avtobus­larına, yanacaq elementli avtobuslara və elektrobuslara, həmçinin sıxılmış təbii qaz və ya biodizellə işləyən avtobuslara ma­raq artmaqdadır. Bu avtobusların istehsa­lı 2010-cu ildən etibarən qloballaşmağa başladı və bütün dünyada yayıldı.

Metro

Metro, adətən, şəhər yerlərində ya­radılan yüksək tutumlu ictimai nəqliyyat növüdür. Avtobuslardan və ya tramvaylar­dan fərqli olaraq, metro sistemləri xüsusi keçid prinsipi ilə işləyir, piyadaların və ya digər nəqliyyat vasitələrinin keçə bilmə­diyi və tunellərdə yerləşən dəmir yolla­rından ibarətdir. İlk metro xətti Londonda istifadəyə verilib və 1933-cü ildə ictimai nəqliyyatın bir hissəsi kimi istifadə edil­məyə başlanıb.

Qatar

Qatar şəhərlərarası və qitələrarası səyahətlərdə geniş istifadə olunan ictimai nəqliyyat vasitəsidir. Qatarlar rels siste­mində müəyyən xətlər üzrə hərəkət edir və adətən, daha uzun məsafələri qət edir. Qatardan ilk dəfə 1800-cü illərin əvvəllə­rində İngiltərədə istifadə edilib. Qatar Bö­yük Britaniyanın Pennidarran şəhərində Riçard Trevitik adlı mühəndislə mədən sahibi arasında mübahisə nəticəsində yaranıb.

Kanat yolu

Kanat yolu, dağlıq bölgələrdə və ya şəhərdə yüksək nöqtələrə nəqliyyatı tə­min edən asma hava xəttidir. Havada uzanan bir və ya bir neçə polad burazla birləşdirilən, asma nəqliyyat sistemidir. Dünyanın ən uzun kanat yolu olan Nor­sjö Kabel avtomobili İsveçin Norsjö şəhə­rindəki Örtrask və Menstrask qəsəbələri arasından keçir. 1942-ci ildə qurulan bu xəttin uzunluğu 13,2 kilometrdir (8,2 mil). Səyahət vaxtı 1,5 saatdır.

Fidan SALMANOVA, “Xalq qəzeti”