Vaşinqton bu gün də Ankaraya qarşı “erməni kartı” ilə oynayır 

Dünən ABŞ Dövlət Departamentinin rəhbəri Antoni Blinken Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyana zəng edərək, ölkəsinin Bakı-İrəvan sülh tənzimləməsinə önəm verməsindən, danışıqları dəstəkləməsindən söz açıb. Yəni, cənab Blinken son zamanlar ənənəvi olaraq səsləndirdiyi fikirləri yenidən dilə gətirib. Söhbətimiz, bilavasitə, bu barədə deyil. Nə də ümumən Qərbin Azərbaycanla Ermənistan arasındakı sülhyaratma prosesində iştirakından söz açmaq niyyətindəyik. Məqsədimiz Vaşinqtonun davamlı olaraq özünü göstərən riyakarlığı barədədir. Fikrimizi əsaslandırmaq üçün Türkiyənin hakim Ədalət və İnkişaf Partiyasının (AKP) sözçüsü Ömər Çəlikin bir neçə gün əvvəlki açıqlaması üzərində dayanacağıq. 

***

Məlum olduğu kimi, cənab Çəlik ABŞ-ın F-16 qırıcı təyyarələrini Tür­kiyəyə vermək üçün ölkəyə şərt qoy­duğunu vurğulamışdı. Şərt isə Azər­baycan imiş. Daha doğrusu, sən demə, Birləşmiş Ştatlar Türkiyədən Azərbay­cana Qarabağın azad edilməsi üçün verdiyi dəstəyi kəsməsini tələb edibmiş. 

Əlbəttə, ilk baxışdan, ağıla gəl­məyən yanaşmadır. O boyda ölkənin tələbinə baxın. Ancaq qətiyyən təəc­cüblənmirik. Hazırda kollektiv Qərbin ermənipərəstliyindəki yüksək fazanı nəzərə alsaq, Türkiyəyə qarşı belə bir sərsəm iddianın irəli sürüldüyünə qətiy­yən şübhə yeri yoxdur. 

***

Əvvəla, Türkiyə istər 44 günlük mü­haribə zamanı, istərsə də ondan sonra daim Azərbaycanın yanında dayansa da, bu, yalnız mənəvi və siyasi dəstək xüsusunda özünü göstərmiş hadisədir. Doğrudur, qardaş ölkənin pilotsuz uçuş aparatları Azərbaycan Ordusunun ar­senalında mühüm yeri tutmaqdadırlar. Ancaq Ordumuzda hansı ölkənin silah­larından yoxdur ki? Necə deyərlər, pu­luna minnət. Biz Ermənistan kimi miskin durumda deyilik ki, kimlərinsə alətinə çevrilib silahlandırılaq! Öz vəsaitimiz hesabına silah almışıq və onu da haqq işimiz naminə istifadə etmişik. Edəcəyik də.

Belə çıxır ki, ABŞ Azərbaycanın haqq işini əngəlləmək yolu tutubmuş və buna görə də Türkiyəyə təzyiq göstərir­miş. Əslində, məsələnin özü də tanış mənzərədir. İş ondadır ki, indi də Qərb, o cümlədən ABŞ Türkiyə vasitəsilə Azərbaycan–Ermənistan danışıqlarına təsir göstərməyə çalışır. Hesab edir ki, Ankara Ermənistan bazarına şirniklənib Bakını hansısa məsələlərə razı salmaq istəyəcək. Üstəlik, Vaşinqtonda belə düşünürlər ki, Türkiyə regional güc kimi Zəngəzur dəhlizinin Ermənistan əra­zisindən, İrəvanın yurisdiksiyası əsas götürülməklə, keçməsi istiqamətində də Azərbaycanı razı salmaq potensia­lındadır. Çox güman, mövcud xüsusda qardaş ölkəyə ünvanlanmış müəyyən qapalı mesajlar da var. 

***

Elə AKP-nin ali təmsilçisi Ö.Çəli­kin fikirləri də qapalı mesaj təsiri ba­ğışlamaqdadır. Bu mesajın dar siyasi auditoriya çərçivəsində irəli sürüldüyü aydındır. Heç şübhəsiz, cənab Çəlikin indi onun barəsində söz açmasında da müəyyən səbəblər var. Hər halda müm­kündür ki, Türkiyə beynəlxalq aktorlara Azərbaycanın onun üçün necə böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini bir daha göstər­mək niyyətindədir. Elə Birləşmiş Ştat­lar rəsmilərinin də diqqəti yenidən bu məsələyə yönəltmələrində böyük fayda var. Bəlkə məsələnin mahiyyətini duyub “erməni sevdasından” əl çəkərlər. Daha doğrusu, Ermənistanı alətə çevirib Cə­nubi Qafqazda qlobal oyunlar qurmağı kənara qoyarlar... 

Əlqərəz, cənab Çəlikin açıqladığı məsələ ABŞ-ın nəinki haqq və ədalətə, eyni zamanda, müttəfiq və tərəfdaş anlayışına baxışını ifadə edən, kifayət qədər, ciddi məqamdır. Deməli, ölkə üçün bu anlayış yoxdur. Çünki Birləş­miş Ştatlar özünü hegemon sayır. Elə hesab edir ki, hamı ilə təzyiq dilində danışmaq kimi müstəsna səlahiyyəti, yaxud imtiyazı var. Görəsən nədən? Ölkə iqtisadi və hərbi qüdrətinəmi gü­vənir? Əlbəttə, güvənməsi normaldır, ancaq, bu, o deməkdirmi ki, hərbə-zor­balıq edə bilər? Məgər, Birləşmiş Ştat­lar hər öküz üçün konserva qutusu aqi­bətinin labüdlüyünü görmürmü? Yoxsa, ABŞ Vyetnam müharibəsində məğlu­biyyətə uğrayıb rüsvayçılıqla üzləşən­də, dünyanın super gücü deyildi? Eyni statusda idi, ancaq böyük uğursuzluq yaşadı. Deməli, dünyada heç də hər şeyi gücün həll etmədiyi anlar da olur. Bəlkə, Ağ ev rəsmiləri gücün siyasət­lə vəhdət təşkil etməli olduğuna dair Amerika fikir adamlarının, mütəfəkkir­lərinin yazdıqları kitabları oxumayıb­lar? Nə desən mümkündür. Görünür, ABŞ, necə deyərlər, mizan-tərəzini iti­rib. 

Bəli, indiki durumda heç bir ölkənin, o cümlədən ABŞ-ın Türkiyə ilə təzyiq dilində danışacaq əzmi yoxdur. Elə Azərbaycanla da. Bunu Vaşinqtonda nə qədər tez dərk etsələr, bir o qədər yaxşıdır. Yeri gəlmişkən, bu dərketmə Qərbin durmadan əzizlədiyi Ermənistan üçün də faydalıdır. Bilavasitə Birləşmiş Ştatların F-16 və F-35 qırıcı təyyarələri­ni Türkiyəyə verməkdən imtinasına gə­lincə, bunun konkret səbəbləri var. Əl­bəttə, üzdə olan və populyar səbəb hər kəsə yaxşı məlumdur. Türkiyəyə “Patri­ot” raketləri verməyən ABŞ ölkənin öz müdafiəsi üçün Rusiyadan S-400 hava hücumundan müdafiə sistemləri alma­sına qarşı çıxmış, mövcud səbəbdən Ankaranı F-35 istehsal proqramından çıxarmışdı. 

Ancaq burada başqa bir səbəb də var. Bir sıra hərbi ekspertlər çox inamla bildirirlər ki, Türkiyə artıq istər F16-lar, istərsə də F-35-lər üçün lazım olan eh­tiyat hissələrinin böyük qismini özü is­tehsal edir. Bu isə ölkənin həmin kom­ponentlər üzrə milli döyüş təyyarəsi istehsalını gerçəkləşdirməsi deməkdir. Son illər qardaş ölkənin hərb sənaye­sinin, xüsusən də qırıcı təyyarə isteh­salı sahəsindəki uğuru da haqqında söz açdığımız irəliləyişin bariz göstəri­cisidir. Heç şübhəsiz, ABŞ-da bundan xəbərdardırlar. Axı, Birləşmiş Ştatla­rın müttəfiqi Türkiyəyə münasibətdəki ikiüzlülüyünün arealı genişdir. Ona görə məsələyə, yəni ümumən Ankaranın güclənməsinə münasibətdə qısqanclıq hökm sürür. Deməli, Azərbaycana yar­dımla bağlı duruma fokuslanmaq Va­şinqton üçün yalnız bəhanə və siyasi gediş mahiyyəti daşıyıb. Həm də uğur­suz gediş. 

Ə.CAHANGİROĞLU
XQ