Avropa İttifaqının Siyasət və Təhlükəsizlik Komitəsi Kanadanın Aİ-nin Ermənistan–Azərbaycan sərhədindəki müşahidə missiyasına qoşulmaq qərarını təqdir edib

Kanadanın müşahidə mis­siyasına qoşulması Er­mənistanda, xüsusən, sevinclə qarşılanmaqdadır. Halbu­ki, bu yeniliyin tərəfdarları Kana­danın bölgəyə gəlişinin Ermənis­tana necə fayda verəcəyi barədə konkret fikir bildirməkdə çətinlik çəkirlər. Bəs, əslində, Kanadanın Ermənistan-Azərbaycan sərhə­dinə gəlişi bölgədə nəyi dəyişə­cək? Doğrudanmı Kanadanın regi­ona gəlişi bu ölkənin Ermənistana olan sevgisindən qaynaqlanır? 

Hər şeydən öncə qeyd edək ki, Ka­nadanın Avropa İttifaqının müşahidə mis­siyasına qoşulması Ermənistanın tarixi müttəfiqi olan Rusiyaya növbəti xəyanəti­dir. Məlumdur ki, Rusiya ilk gündən Avro­pa İttifaqı missiyasının Ermənistanın gə­lişini İrəvanın Kremlə xəyanəti – Qərbin Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək cəhdi kimi qiymətləndirib. Hansı ki, uzun əsrlər boyu Rusiyanın Cənubi Qafqazı öz “qır­mızı xətti” elan etdiyi, bu məsələyə xüsu­si həssaslıqla yanaşdığı bəllidir. Təsadüfi deyil ki, Avropa İttifaqı missiyasının böl­gəyə gəlişindən sonra Rusiya məmur­larının bir çoxu Ermənistanı xəyanətdə ittiham etmiş, bunun cavabsız qalmaya­cağı ilə bağlı eyhamlar səsləndirmişdir. Nümunə üçün deyək ki, Rusiya Xarici İş­lər Nazirliyinin sözçüsü Mariya Zaxarova 11 oktyabr 2022-ci il tarixində mətbuata açıqlamasında Avropa İttifaqı missiyası­nın bölgəyə gəlişinə sərt reaksiya vermiş, bunun Azərbaycanla Ermənistan arasın­dakı problemin həllinə töhfə verməyəcə­yini bildirmişdir. Habelə, Zaxarova qeyd etmişdir ki, müşahidə missiyasının böl­gəyə gəlişi Rusiyanın vasitəçilik səylə­rini məhdudlaşdırmaq məqsədi daşıyır: “Biz Avropa İttifaqının mülki missiyasına təəssüflər olsun ki, bu təşkilatın Bakı ilə İrəvan arasında münasibətlərin nizam­lanmasına mane olmaq, Rusiyanın va­sitəçilik səylərini məhdudlaşdırmaq cəhdi kimi baxırıq”.

Rusiya XİN-nin 26 yanvar 2023-cü il tarixli bəyanatı da öz kəskinliyi ilə diqqət çəkir. Bəyanatda deyilir: “Cənubi Qafqazda regiondan kənar amilin möh­kəmləndirilməsinə münasibətdə Rusi­yanın prinsipial mövqeyi dəyişməyib. Aİ “ekspert”lərinin Ermənistan–Azərbaycan sərhədi ərazisində baş verən hadisələrə nəzarət etməsinə “əlavə dəyər” verməyə ehtiyac görmürük. Əgər Brüsseldə Cə­nubi Qafqazda sülhə həqiqətən maraqlı olsaydılar, o halda öz missiyalarının fəa­liyyət şərtlərini Azərbaycan ilə razılaşdı­rardılar.

ABŞ-ın və NATO-nun törəməsinə çevrilən Avropa İttifaqının nümayəndələ­rinin Ermənistanın sərhədyanı ərazilə­rində peyda olması və MDB məkanında qarşıdurma siyasəti yürütməsi regiona yalnız geosiyasi qarşıdurma gətirə və mövcud ziddiyyətləri gərginləşdirə bilər. Aİ missiyasının bəyan edilmiş mülki ma­hiyyəti aldadıcı olmamalıdır. O, Avropa İttifaqının təhlükəsizlik və müdafiə sahə­sində ümumi siyasəti çərçivəsində bütün bunlardan irəli gələn nəticələr əsasında formalaşdırılır”.

Kremlin Avropa İttifaqının müşahidə missiyasının bölgədəki fəaliyyətinə qarşı çıxdığı, bunu açıq şəkildə Rusiyanın re­giondakı maraqlarına təhdid hesab etdiyi bir zamanda Ermənistanın Kanadanı da bölgəyə gətirməsi İrəvanın Moskvanın maraqlarına hörmət etmək niyyətində olmadığını göstərir. Həmçinin bu yenilik onu göstərir ki, Ermənistanın Rusiyaya xəyanəti davam edir. 

***

İrəvan Kanadanın bölgəyə gəlişini bu ölkənin erməni sevgisi kimi dəyərləndirsə də, bu barədə deyilənlərin absurd oldu­ğu şübhəsizdir. Baxmayaraq ki, Kana­dada erməni diasporunun güclü olduğu, Kanadada ingilis dili ilə yanaşı, həm də fransız dilinin rəsmi dövlət dili olması sə­bəbindən arada ermənipərəst Fransanın təsirinin özünü aşkar biruzə verdiyi inkaredilməzdir. Ancaq hamıya məlumdur ki, Kanadanı Cənubi Qafqaza gətirən səbəb Ermənistana olan sevgi deyil, Qərbin Rusiyanı bölgədən sıxışdırıb çıxarmaq arzusudur. Məhz bu arzu hər mənadan ABŞ-dan asılı olan, xaricisi siyasətini mil­li maraqları ilə yanaşı, həm də Ağ evin maraqları üzərində quran Kanadanın Cə­nubi Qafqaza gəlməsinə səbəb olub. 

Ehtimal etmək olar ki, Avropa İttifaqı və Ermənistan Kanadanın ardınca daha bir neçə Qərb ölkəsinin bölgəyə gəlişinə cəhd edəcək, anti-Rusiya cəbhəsin­də yer alan digər ölkələri də bu addımı atmağa həvəsləndirəcəklər. Məqsəd Ermənistanın çağırışını əsas gətirərək bölgədə möhkəmlənmək, regionda nüfuz sahibi olmağa çalışmaq, Rusiyanın bura­da çoxəsrlik təsirini maksimum azaltmaq­dan ibarətdir. 

Şübhəsiz, Rusiyanın bölgədəki tə­sirinin azaldılması Qərbin regiondakı nüfuzunun güclənməsinə hesablanıb ki, bu da heç bir region dövlətinin, eləcə də Ermənistanın mənafeyinə uyğun deyil. Sadəcə, Ermənistanın 44 günlük mühari­bədə seyrçi mövqe tutan Rusiyanı cəza­landırmaq arzusu onun Qərbin bölgəyə gəlişinə “yaşıl işıq” yandırmasını şərtlən­dirməkdədir. Bu məsələdə Ermənistanın Azərbaycanla münasibətləri müstəqil şə­kildə tənzimləyə bilməməsi, bunun üçün özündə kifayət qədər cəsarət və güc tapa bilməməsi də prosesə təsir göstərən əsas amillər sırasındadır. 

***

Nə qədər qəribə olsa da, bu gün bü­tün dünya Cənubi Qafqazda Rusiyaya qarşı “beynəlmiləlçi cəbhə”nin forma­laşmasına şahidlik etməkdədir. Bu cəbhənin əsas təşkilatçısı isə öz ərazisini Qərb-Rusiya qarşıdurması üçün açıq plasdarma çevirən Ermənistan, onun xəstə təfəkkürlü hakimiyətidir. İki əsrdir ki, Rusiyanın çətiri altında öz mövcud­luğunu qoruyub saxlayan, bütün kritik dönəmlərdə Kremlin yardımından fay­dalanan Ermənistan, bu gün yaxından bələd olduğu Rusiyanın ən zəif nöqtələri­ni Qərbə nişan verməklə, yaxşılığa necə yamanlıq etdiyini bütün dünyaya göstərir. Ermənistanın Rusiya sülhməramlılarının mövcud olduğu bir bölgəyə Qərbin ya­rıhərbi-yarımülki müşahidə missiyasını gətirməsi İrəvanın yeni, qlobal qarşı­durmalarda nə qədər maraqlı olduğunu göstərir. Xatırladaq ki, hələ 26 yanvar 2023-cü il tarixində Rusiya XİN-i sülh­məramlılarla Avropa İttifaqının müşa­hidə missiyası arasında mümkün qar­şıdurmanın baş verə biləcəyini istisna etməmiş, sülhməramlıların mövcud və­ziyyətə uyğun şəkildə addım atacağını bildirmişdir: “Onlar Avropa İttifaqı müşa­hidəçilərinin davranışlarına yerdəki və­ziyyətin inkişafını nəzərə alaraq cavab verəcəklər”. 

Göründüyü kimi, Ermənistan öz ikili və qeyri-stabil siyasəti ilə Rusiya ilə Qərb arasında qarşıdurmanı gücləndirmək­də, iki qütb arasındakı tarixi gərginliyə yeni nüanslar əlavə etməkdədir. Avropa İttifaqının Ermənistandakı müşahidə mis­siyasına yeni dövlətlərin qoşulacağı təq­dirdə bu gərginliyin yeni bir mərhələyə qədəm qoyacağı istisna deyil. Bu gərgin­liyin son nəticədə nə ilə yekunlaşacağı bəlli olmasa da, Rusiyanın Ermənistanın xəyanətini cavabsız qoymayacağı şübhəsizdir. Rusiyanın başda süd məshul­ları olmaqla bir çox ərzaq məhsulunun Ermənistandan idxalına qadağa qoyma­sı Kremlin cavab addımının ilk dalğası hesab edilə bilər. Unutmaq olmaz ki, həm iqtisadi, həm siyasi, həm də hərbi baxımdan Rusiyadan kifayət qədər asılı olan İrəvana Kremlin təzyiq rıçaqları son­suzdur. Bu təzyiq mexanizminin qismən belə hərəkətə gətirilməsi Ermənistanın fəlakətlə üzləşməsi üçün kifayətdir. 

Seymur ƏLİYEV