Rəsmi İrəvanın Avropada, eləcə də okeanın o tayında özünə beynəlxalq dəstək aradığı, bu məqsədlə yeni “diplomatik kampaniyaya” start verdiyi barədə ötən nömrədəki yazımızda bəhs etmişdik. Avropaya “dilənçilik turnesinə” çıxan Ermənistan XİN-in başçısı Ararat Mirzoyanın beynəlxalq institutların rəhbərləri, dövlət rəsmiləri ilə elə ilk təmaslarında Bakının ünvanına yalan və böhtandan yoğrulmuş iddialar səsləndirməsi qətiyyən təəccüblü olmadı.

Hayastanın “armenpress” agentliyi ya­zır ki, A.Mirzoyan ATƏT-in baş katibi Xelqa Şmidlə görüşündə Cənubi Qafqazda təh­lükəsizliyin vəziyyəti, eləcə də, Ermənistan və Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşması prosesində son irəliləyiş­lər barədə ətraflı danışıb. Ardınca “Dağlıq Qarabağ xalqının hüquq və təhlükəsizliyi” məsələsinin beynəlxalq mexanizm (?) çər­çivəsində həllinin vacibliyini xüsusi olaraq vurğulayıb. Azərbaycanın BMT Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin 22 fevral və 6 iyul tarixli qərarlarının icrasından, guya, boyun qaçırdığını deyən Mirzoyan Bakının “La­çın dəhlizini bağlı saxladığını” iddia edib. Hayların baş diplomatı bir az da irəli ge­dərək ATƏT-in baş katibinin diqqətini “XXI əsrdə Avropanın qonşuluğunda növbəti humanitar fəlakətin və Dağlıq Qarabağ əhalisinin etnik təmizləməyə məruz qalma­sının qarşısının alınması üçün beynəlxalq aktorların fəal hərəkətə keçməsinin zəru­riliyinə” yönəltməyə cəhd göstərib. Hətta, bu məqsədlə ATƏT-in mövcud mexanizm və vasitələrindən “effektiv istifadəni” yada salıb. Həmçinin, Mirzoyanın Avstriyanın Avropa və beynəlxalq məsələlər üzrə fe­deral naziri Aleksandr Şallenberqlə birgə mətbuat konfransında Azərbayacana qarşı səsləndirdiyi iddialarının nə hüquqi əsası var, nə də məntiqi izahı.

 “Qarabağ əhalisi” kimdir? 

Amma, əlbəttə ki, rəsmi Bakı hayların baş diplomatının əsassız iddialarını, sərsəm açıqlamalarını cavabsız buraxmadı. Azərbay­can XİN A.Mirzoyanın dediklərinə operativ və kəskin reaksiya verdi:

“İyulun 18-də Avstriyanın Avropa və beynəlxalq məsələlər üzrə federal naziri Aleksandr Şallenberqlə mətbuat konfransı zamanı Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan növbəti dəfə Azərbaycanı bir sıra əsassız iddialarla təqsirləndirərək, bölgədə sülh və sabitlikdə maraqlı olmadığını deyib.

Ermənistan xarici işlər nazirinin Azər­baycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyinə hörmət etmək əvəzinə, 30 ilə yaxın müddətdə işğal altında saxladığı, azərbaycanlılara qarşı etnik təmizləmə həyata keçirdiyi Qarabağda yaşayan ermənilərin “hüquq və təhlükəsizli­yini” bəhanə gətirərək, sülh prosesinə müxtə­lif iddialarla maneçilik törətməsi Ermənistan rəsmilərinin əsl niyyətindən xəbər verir. “Qa­rabağ əhalisi” dedikdə yalnız erməni sakinlə­rin hüquqlarının nəzərdə tutulması və bu tor­paqlardan qovulmuş azərbaycanlı sakinlərin “hüquq və təhlükəsizliyinin” gözardı edilmə­si qəbuledilməzdir”.

Mirzoyanın Bakıya qarşı iddia və tələblə­ri hüquqi, məntiqi nonsenslə yanaşı, ironiyalı gülüş doğuran məqamlarla “zəngindir”. Elə götürək həmin Beynəlxalq Ədalət Məhkəmə­sinin Mirzoyanın dediyi iki məlum qərarını. Beynəlxalq Femida çıxardığı qərarları ilə Azərbaycanın öz sərhədləri daxilində suve­ren ərazisinə nəzarət hüququnu təsdiqləyib. Bu isə avtomatik olaraq şərti sərhəddə, Laçın yolunda Azərbaycanın qurduğu nəzarət-bu­raxılış məntəqəsinin ləğv edilməsi barədə Ermənistanın tələbinin tam əsassız olduğunu isbatlayır. Yəni, bizim ölkəmizdən nə İrəva­nın, nə də bir başqasının nəsə tələb etməyə heç bir hüquqi ixtiyarı yoxdur.

Alternativ yol haylara sərf eləmir

Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişelin təşəbbüsü ilə ötən həftə Brüsseldə keçirilən Azərbaycan və Ermənistan lider­lərinin Zirvə görüşündə danışıqlar masasına qoyulan məsələlərdən biri də Xankəndiyə humanitar yardımların Ağdam vasitəsilə çat­dırılması olub. Təbii ki, bu zaman Azərbay­canın Qarabağ bölgəsində müvəqqəti yerləş­dirilmiş Rusiya sülhməramlı kontingentinin təchizatı da məhz Ağdam-Xankəndi yolu ilə təmin edilməlidir. Bakının Laçın yoluna al­ternativ kimi təklif etdiyi bu marşrut, əslində, indiki şəraitdə ən optimal variant sayılmalı­dır. Amma, nədənsə, Qarabağın erməni sa­kinlərinə humanitar yüklərin məhz bu yolla çatdırılmasına rəsmi İrəvan etirazını bildirdi. Ən azı Brüssel görüşündən sonra hayların Bakının bu təklifinə verdiyi reaksiyalardan bu qənaətə gəlmək mümkündür. Azərbaycan XİN bəyanatında bu məsələyə də aydınlıq gətirir:

“Azərbaycan erməni sakinlərlə dialoq təşəbbüsü ilə çıxış edən tərəfdir və Azərbay­canın bu xoşniyyətli addımlarına qarşılıq ve­rilməsi vacibdir. Bununla yanaşı, Ermənistan tərəfinə aydın olmalıdır ki, Azərbaycan ölkə­də yaşayan bütün etnik azlıqların hüquq və təhlükəsizliyini bərabər şəkildə təmin edir və edəcək. Bölgədə “gərgin humanitar vəziy­yət” iddiaları Ermənistanın siyasi avantürası və manipulyasiyasıdır. Azərbaycan tərəfin­dən təklif olunan Ağdam-Xankəndi yolu va­sitəsilə yüklərin daşınmasına qarşı çıxılması da bu iddiaların heç bir əsasının olmadığının nümunəsidir”.

Ermənilərin Azərbaycanın təklif etdiyi Ağdam-Xankəndi yoluna qarşı çıxmasının səbəbi nədir? Maraqlıdır ki, İrəvanla paralel olaraq Moskva da Bakının alternativ marşru­tunu özü üçün qəbulolunmaz sayır. Səbəb isə çox sadədir. Axı yeni yolla həm Qarabağın erməni sakinlərinin, həm də Rusiya sülhmə­ramlılarının təminat və təchizatı həyata keçi­riləndə Xankəndidə və ərtaf ərazidə nə qədər erməninin yaşadığı üzə çıxacaq. Bizə çoxdan bəllidir ki, separatçılar 120 mindən dəm vur­salar da, Qarabağdakı hayların gerçək sayı bundan qat-qat azdır. Digər tərəfdən, sülh­məramlıların sayının da üçtərəfli Bəyanatda göstərilən 1960 nəfərdən artıq olduğu faktı yeni yolda aşkar bilinəcək. Deməli, məhz bu səbəbdən İrəvan və Moskva Ağdam-Xankən­di yolunda görünmələrini istəmir. Rəsmi Bakının siyasi iradəsi və qətiyyətinə qarşı­lıq olaraq Kremlin Azərbaycana qarşı aq­ressiv mövqe nümayiş etdirməsi müşahidə olunmaqdadır. Daha həqiqəti gizlətməyin yeri yoxdur. Bəli, Rusiya sülhməramlı hər­bi kontingenti Qarabağımızda separatçıları silahlandırır, onları Azərbaycana qarşı kö­rükləyir, eləcə də revanşist-daşnak xunta rejimindən bezmiş erməni sakinlərin bölgəni tərk etmələrinə maneçilik törədir. Azərbay­can Ordusunun mövqelərinin müntəzəm ola­raq Qarabağdakı separatçılar tərəfindən atəşə tutulması da, şübhəsiz, “sülhməramsızların” əməlləridir. İndi faktiki olaraq, onlar Ağ­dam-Xankəndi yolunu özləri üzlərinə bağla­yıblar... 

Dövrəyə yenə Klaar girir

“Biz Dağlıq Qarabağ əhalisinin hüquqla­rını və təhlükəsizliyini təmin edəcək həll va­riantı üzərində işləyirik. İnsanlar öz evlərində özlərini təhlükəsiz hiss etməlidirlər. Biz Ste­panakertlə (?) (bir müddət əvvəl Xankəndi yazan və buna görə ermənilərin qəzəbinə tuş gələn Toivo Klaar indi “qələtini” düzəltməyə çalışır) Bakı arasında dialoq qurmağa çalışı­rıq. Hesab edirəm ki, tərəflər bunu münaqişə­nin həlli yollarının axtarışında vacib element sayırlar”.

Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz və Gürcüstan böhranı üzrə xüsusi nümayən­dəsi Toivo Klaar dünən ağzını göyə açıb, yenə Laçın yolundan danışıb. Azərbaycanın suveren ərazisi sayılan Laçın rayonunda sər­hədinə nəzarət etməsi Aİ missionerini nədən bu qədər narahat edir? BMT üzvü olan bir ölkənin özünün sərhəd qapılarına nəzarət tət­biq etməsi həm daxili qayda-qanunlara, həm də beynəlxalq hüquqa əsaslanır. Yəqin bunu Aİ-nin xüsusi nümayəndəsi də bilməmiş de­yil. Cənab Klaarın diqqətinə onu da ərz edək ki, “Dağlıq Qarabağ” ifadəsi mövcud deyil! Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonu var! Və burada yaşayan əhali yalnız etnik ermə­nilərdən ibarət olmayıb. Bəs onda bu avro­palı diplomat-emissar nədən bölgənin abori­genlərini – 30 ildir doğma yurd-yuvalarından didərgin salınmış Azərbaycan türklərini yada salmaq istəmir?!

Klaarın bu açıqlaması isə onun litseydə siyasi coğrafiyadan “iki” almasının göstəri­cisidir: “Laçın dəhlizi açılmalı, Ağdamdan keçən yol Laçın dəhlizinə əlavə olmalıdır”. Cənab xüsusi nümayəndəyə gedib xəritəyə baxmasını məsləhət görürük. Onda bəlkə o, Laçın yolu ilə Ağdam-Xankəndi yolunun bir-birinə qəti aidiyyatı olmadığını görər və anlayar.

Bakının səbrini bir də sınağa çəkməyin... 

Azərbaycan XİN-in Mirzoyana ca­vab-bəyanatında birmənalı olaraq vurğulanır ki, İrəvan bölgədə sülhün, sabitliyin və təh­lükəsizliyin bərpa edilməsində maraqlı deyil. Bəli, aydın görünən reallıq ondan ibarətdir ki, Ermənistan sülh danışıqlarının indiki həlledi­ci mərhələsində siyasi riyakarlığa və saxta manipulyasiyalara cəhdlər göstərir. Üstəlik, Paşinyan iqtidarı dialoq prosesinin uğur­la nəticələnməsi üçün beynəlxalq hüququn onun boynuna qoyduğu öhdəliklərə də əməl etmək istəmir. İki il səkkiz aydır hayların hər cür şıltaqlığına dözürük. Rəsmi İrəvanın sül­hə gəlməsi üçün həm bizim və həm də onlar üçün məqbul sayılacaq çox təkliflər verdik, güzəştə getməyə hazır olduğumuzu bildir­dik. Hətta Qarabağ ermənilərinə ötən illərdə törətdikləri cinayətlərin, təxribatların üstün­dən keçərək amnistiya tətbiq edəcəyimizi rəsmən bəyan etdik. Anlamadılar, Bakının bunca insani, humanist addımını dəyərləndir­məyə revanşist-şovinist beyinləri imkan ver­mədi. Amma bu qədər kifayətdir. Ürəyiyum­şaqlığımızı, səxavətimizi sınağa çəkdiyiniz yetər. İndi Xankəndinin mərkəzi meydanında günlərini sayan baş separatçınız Arayikin ət­rafına toplaşaraq keçirdiyiniz oturaq aksiya­da yaxşı-yaxşı fikirləşin, olanlardan düzgün nəticə çıxarın. Sizə bir məsləhətimiz də var: ehtiyatlı olun, meydanda oturaq vəziyyətdə çox qalmayın, yoxsa… O zaman təcili müali­cəyə ehtiyac duyacaqsınız. İntəhası, naqolay xəstəlikdən qurtulmaqdan ötrü kənara, tutaq ki, Moskvaya getmək üçün Azərbaycan əra­zisində müvəqqəti yerləşdirilmiş rus sülhmə­ramlıları uzağı bir nəfərə – Arayik Arutyun­yana şərait yaradacaq. Fəqət, baş separatçı Qarabağdan eynilə Vardanyan kimi, sülhmə­ramlıların yük maşınında, çirkli mələfələrin altında gizlənərək çıxmalı olacaq...

Tofiq ABBASOV,
politoloq

İrəvan Qarabağ prosesinə müdaxilə etmədiyini deyir. Guya Qarabağ ermə­niləri özləri öz müqəddaratlarını həll etməyə çalışırlar. Bu, Bakı ilə Xankəndi arasında danışıqların mövzusu, predme­tidir. Amma biz yaxşı bilirik ki, Ermə­nistan Azərbaycanın daxili işlərinə qa­rışmaqda davam edir. Digər tərəfdən isə qondarma rejimin qondarma prezidenti Arayik Arutyunyan Azərbaycana xəbər­darlıq edir ki, “belə getsə, biz sərt tədbir­lərə əl atacağlıq”. Bunlar ya adam dilini anlamır, ya da nə etdiklərinin fərqinə var­mağa əqli qüsurları imkan vermir. Azər­baycan Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş komandanı İlham Əliyev birdəfəlik bildirib ki, Qarabağ problemi bizim daxi­li məsələmizdir. Əslində, heç problem də deyil. Erməni sakinlər üçün yeganə çıxış yolu reinteqrasiyadır, əgər bunu istə­mirlərsə, çıxıb gedə bilərlər. İndi, guya, Qarabağ ermənilərinin taleyi ilə bağlı beynəlxalq mexanizm qurulmalıdır, digər ölkələr bunun üzərində işləməlidir və s. Bu kimi sərsəm bəyanatların ermənilərə heç bir faydası yoxdur və olmayacaq. Ona görə öz işlərini elə formada qursun­lar ki, başları salamat qalsın. Əgər onlar silaha əl atsalar, Azərbaycan bu prosesi çox sərt şəkildə çözəcək. Yəni Qarabağda antiterror əməliyyatı keçirməklə saparat­çıları sülhə məcbur edəcək. Bir də təkrar edirik: şərtlərimizi qəbul edən qalsın, et­məyən rədd olub getsin!

Ararat Mirzoyan, Nikol Paşinyan gündə bir hava çalırlar. Əslində, heç öz­ləri özlərini eşitmirlər. Bunun adı kliniki naqislikdir. Bu səbəbdən onlarla danı­şıq aparmaq, razılığıa gəlmək müşkül məsələyə dönüb. 

İmran BƏDİRXANLI, “Xalq qəzeti”