Mənim altmışdan çox yaşım var. Yəni Azərbaycanda kimin kim olduğunu, hansı siyasətçinin nəyə xidmət etdiyini dərindən öyrənmək üçün vaxtım və imkanım olub. Üstəlik, Naxçıvanda doğulub böyümüşəm. Bu iki faktı ona görə xatırladıram ki, ulu öndər Heydər Əliyevin türkdilli ölkələrdə, İslam aləmində və ümumiyyətlə, dünyadakı nüfuzu haqqında çox şey öyrənmişəm. 

Bu ilin may ayında Astanada keçi­rilən bir tədbirdə hiss etdim ki, Heydər Əliyev mövzusu tükənən deyil. Yəni onun siyasi uzaqgörənliyi və lider kimi müdrikliyi haqqında hələ hər şeyi bilmirik. Biz bu mövzuda hələ çox öyrənməliyik və öyrənəcəyik. Söh­bət Qazaxıstan Respublikasının Milli Akademik Kitabxanasında Azərbay­can xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyinə həsr olunmuş “Heydər Əliyev və Türk dünyası” adlı beynəlxalq konfransdan gedir.

Həmin konfransın iştirakçıları­na təqdim olunan “Xoşbəxt həyat” sənədli filminin nümayişi sübut etdi ki, ümummilli liderimizin siyasi fəaliyyə­ti həqiqətən də titanik, ölçüyəgəlməz və çoxşaxəlidir. Mən onu demək istə­mirəm ki, qazax qardaşlarımız Azər­baycan xalqının böyük oğlunu bizdən yaxşı tanıyırlar. Demək istəyirəm ki, “Qazaqstan” telekanalı tərəfindən ha­zırlanmış bu filmin müəllifləri mövzuya daha böyük məsuliyyətlə yanaşmış və daha yeni faktlar, səmimi fikirlər, arqu­mentlər ərsəyə gətirmişlər. 

Bundan başqa, bu ilin aprelində Astanada Heydər Əliyev küçəsinin təntənəli açılış mərasimində iştirak edən Qazaxıstan Prezidenti Kasım – Jomart Tokayev demişdi ki, Heydər Əli­yev Bakı ilə Astana arasındakı ikitərəfli münasibətlərin təşəkkülünə və möh­kəmlənməsinə çox qiymətli töhfələr vermişdir: “Biz yaxşı xatırlayırıq, o, qazaxlar haqqında həmişə səmimi sözlər deyir, bizim soykökümüzün və irsimizin ortaq olmasını vurğulayırdı. Heydər Əliyev deyirdi ki, xalqlarımızın dərin tarixə gedib çıxan kökləri qazax və Azərbaycan xalqları arasında qarşı­lıqlı münasibətlərin əsasıdır”.

Bu, bir faktdır ki, Heydər Əliyev Türk dünyasını bütövləşdirmək, türk xalqlarını yaxınlaşdırmaq üçün böyük səylər göstərirdi. O, türk dövlətlərinin inteqrasiyasına xidmət edən əməkdaş­lıq təşkilatlarının qurulmasına mühüm töhfələr verib. Təsadüfi deyil ki, bu­günkü Türk Dövlətləri Təşkilatı və Türk Akademiyası kimi təşkilatların təsisi ideyası Heydər Əliyevin doğulduğu qə­dim Naxçıvan torpağında formalaşıb. Bu faktın özlüyündə böyük simvolik mənası var.

Mən qazaxıstanlı dostlarımdan müxtəlif tədbirlərdə dəfələrlə eşit­mişəm ki, Heydər Əliyev təkcə Azər­baycan xalqının övladı deyildi. O, bö­yük Türk dünyasının çox ləyaqətli və müdrik oğludur. Mən bunu qazaxlardan da şəxsən eşitmişəm, özbək, qırğız və türkmənlərdən də. Təbii ki, Anadolu türkləri başda olmaqla.

Bu ölkədə çoxdan yaşadığıma görə müstəqillik dövründə Azərbay­can – Qazaxıstan dostluq və tərəfdaş­lıq münasibətlərinin inkişafının bütün mərhələləri gözümün qabağında olub. Kiçik də olsa, bir çox detalların, hətta iştirakçısı olmuşam. 

Yadımdadır, ulu öndər 1997-ci il iyunun 10-11-də Qazaxıstan Preziden­tinin dəvəti ilə bu ölkədə rəsmi səfər­də olanda hamıdan çox biz – diaspor fəalları fərəhlənir və onu daha böyük məsuliyyətlə izləyirdik. Çünki Heydər Əliyev hansı ölkəyə səfər etsə, müt­ləq oradakı Azərbaycan diasporunun üzərinə yeni vəzifələr qoyurdu. Xatır­ladım ki, Qazaxıstandakı Azərbaycan diasporu həm tarixiliyi, həm əhatəliliyi, həm də ölkə əhalisi ilə qarşılıqlı fəa­liyyəti baxımından xüsusi önəm kəsb edir. 

Tarixilik arqumentini əsaslandır­maq üçün SSRİ-nin ilk onilliklərində çoxsaylı soydaşlarımızın buraya sür­gün edilməsini, sonrakı onilliklərdə iq­tisadi münasibətlərin bir-birinə bağlan­masını, ulu öndərin ilk dəfə Azərbaycan rəhbəri olduğu 70-ci illərdə gənclərimi­zin ali təhsil almaq üçün SSRİ-nin bü­tün ali məktəbləri kimi Qazaxıstana da çoxsaylı soydaşlarımızın göndərilməsi­ni, 1987-ci ildən – ümummilli liderimizin Kremldəki bütün vəzifələrindən istefa verməsindən ta 1993-cü ilin payızına qədər xeyli soydaşımızın ölkəni tərk edərək bu yerlərə köçməsini xatırlat­maq kifayətdir. Məhz ona görə də bu ölkədəki diaspor təşkilatlarımızın fəa­liyyəti çoxşaxəlidir. Ölkə əhalisi ilə qar­şılıqlı fəaliyyətimizi asanlaşdıran isə xalqlarımızın eyni kökdən olmasıdır. 

Yada saldığım 10 iyun 1997-ci il tarixli səfərdə ulu öndərimiz bu təmas­ların Qazaxıstan – Azərbaycan müna­sibətlərində, xüsusən, Azərbaycanın həyatında mühüm hadisə olduğunu vurğulamışdı. Mərhum liderimiz, eləcə də, bizim hər birimizin qürurla qəbul etdiyimiz faktları – bu gün artıq tarixin arxivinə göndərilmiş Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həll olunmasında qazax xalqının, o cümlədən şəxsən preziden­tin dəstəyinin həmişə hiss olunduğunu, münaqişənin ilk günlərindən Qazaxıs­tan dövlətinin Azərbaycanın ərazi bü­tövlüyünü və bölünməzliyini dönmədən müdafiə etdiyini dilə gətirmişdi.

O səfərdə mühüm tarixi sənədlərin imzalanması da əlamətdar idi, Heydər Əliyevin xalqlarımızın həyatında yeni mərhələnin başlandığı barədə dedik­ləri də. Ulu öndər mətbuat konfran­sındakı bəyanatında demişdi: “Xalq­larımız ümumi tarixi köklərə, zəngin birgə tarixə, zəngin yaxın və oxşar ənənələrə malikdirlər. Bizi keçmişlə birgə tariximizdə olanlar da birləşdi­rir. Lakin Qazaxıstan və Azərbaycan dövlət müstəqilliyi əldə etdikdən sonra ölkələrimizin həyatında və xalqlarımı­zın həyatında tamamilə yeni mərhələ başlandı”.

Ulu öndərin 100 illiyi münasibətilə özümüzün – yəni Atırauda yaşayan azərbaycanlıların da reallaşdırdğı təd­birlər haqqında söz açmazdan əvvəl cənab Qasım –Jomart Tokayevin bu mövzuda olan daha bir neçə fikrini də yada salmaq istəyirəm: “Heydər Əli­yev kimi dünya miqyaslı şəxsiyyətlərin xatirəsini əbədiləşdirmək və qorumaq bizim borcumuzdur. Astanada onun adını daşıyan yeni küçəni açmaqla biz bu nəcib işə mühüm töhfə veririk. Bu, Azərbaycan xalqının böyük oğluna bizim səmimi münasibətimizin və eh­tiramımızın əlamətidir. Küçə boyunca dünyada ən böyük sferik bina olan “Nur Aləm”, Astana Balet Teatrı, Mərkəzi Botanika bağı, habelə, şəhərin ən iri ticarət-əyləncə mərkəzi kimi mühüm obyektlər yerləşir... Bu küçənin açılışı Qazaxıstanda Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyinə həsr edilmiş bir sıra mühüm tədbirlərə start verəcək. Rəmzi haldır ki, Heydər adının tər­cüməsi “irəlidə gedən” deməkdir”. Av­ropa ifadəsi olan “lider” sözü də elə irə­lidə gedən deməkdir. Biz həmin ifadəni öndər kimi qəbul etmişik.

O ki qaldı, həyata keçirdiyimiz təd­birlərə, deyə bilərəm ki, biz ulu öndərin ad günlərini hər il qeyd edirik. Özü də yüksək səviyyədə. Bu tədbirlərin hamı­sı ölkəmizin Aktaudakı baş konsullu­ğunun xətti ilə – Atırau vilayəti də məhz Aktaudakı konsulluğun əhatə dairəsin­dədir – reallaşdırılır. Bu gözəl şəhərdə fəaliyyət göstərən azərbaycanlıların “Novruz” Tarix və Mədəniyyət Mərkəzi hər il Xalel Dosmuxamedov adına Atı­rau Dövlət Universitetində anım məra­simi təşkil edir. Universitetin nəzdində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Tarixi və Mədəni İrsinin Araşdırma Mərkəzində keçirilən tədbirdə universitetin müəllim və tələbə heyəti, “Novruz” Tarix və Mə­dəniyyət Mərkəzinin fəalları, mətbuat nümayəndələri iştirak edirlər.

Biz altı il əvvəl həm Azərbaycanın təbliğinə xidmət edərək, həm ulu ön­dərin xatirəsinə ehtiram əlaməti olaraq, həm də şəhərimizdəki ali məktəbin tələbələrinin daha məsuliyyətlə oxu­masına stimul vermək məqsədilə hər il beş əlaçı tələbəyə verilən “Heydər Əliyev mükafatı” təsis etmişik. Təbii ki, bu mükafatların kimə veriləcəyini universitet rəhbərliyi müəyyən edir. Bütün təqdimat mərasimlərində isə Qazaxıstandakı səfirliyimizin təmsil­çiləri, Aktaudakı konsulluğumuzun və universitetin rəhbərliyi daim yanımızda olurlar. Onu da əlavə edim ki, 1950-ci ildən fəaliyyət göstərən bu çoxprofilli ali məktəb ölkədəki bu qəbildən olan təh­sil müəssisələrinin reytinqində altıncı yeri tutur. Burada Avrasiyanın bir sıra ölkələrinin gəncləri kimi, azərbaycanlı tələbələr də təhsil alırlar. 

Sonda bir daha xatırlatmaq istə­yirəm ki, Azərbaycan xalqının ümum­milli lideri Heydər Əliyev Qazaxıstanda daim hörmətlə anılır və ehtiramla yad edilir. Bu, bir tərəfdən ulu öndərin türk xalqları qarşısındakı misilsiz xidmətlə­rinə verilən qiymətin, digər tərəfdən isə qazax xalqının qədirbilənliyinin göstə­ricisidir.

Təbii ki, təqvim ili hələ başa çat­mayıb və ona görə də Qazaxıstanda “Heydər Əliyev ili” çərçivəsində keçi­rilən tədbirlər davam edəcəkdir. 

Eldar ƏHMƏDOV,
Qazaxıstanın Atırau şəhərindəki “Novruz”
Azərbaycan Tarix və Mədəniyyət Mərkəzinin rəhbəri