Son vaxtlar Tehrandakı fars-molla rejiminin nüvə silahını əldə etməyə yaxınlaşması ilə bağlı eşidilən həyəcan siqnalları, onun “Yer üzündən silməyə hazırlaşdığı sionist yuvası” İsrailin ərəb dünyası ilə intensivləşən dialoq və əməkdaşlığı Qərbyönlü bəzi ekspertlərdə hətta bu qarşıdurmanın 56 il əvvəl Misir və İsrail arasındakı “altıgünlük müharibə” həddinə çatmaq ehtimalını yaradıb.

1967-ci ildə Misirin İsrailə qarşı başladığı, cəmi altı gün çəkən və bi­rincinin biabırçı məğlubiyyəti ilə başa çatan “altıgünlük müharibə” mövzusu yenidən gündəmdədir. Söhbət uranın zənginləşdirilməsi üzrə İranın proqra­mının son mərhələyə qədəm qoyma­sından və bunun ABŞ başqa olmaqla Qərbdə və İsrail rəhbərliyində ciddi təş­viş və narahatlıq yaratmasından gedir. Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentli­yin (AEBA) peykdən apardığı son yox­lamaların nəticələri bu narahatlığı pik həddə çatdırıb. İranın bu təyinatlı hər­bi obyektlərinin müşahidə-yoxlamaları təsdiqləyib ki, Tehran rejimi uranın zən­ginləşdirilməsi prosesini 84 faizə çatdı­rıb. Yəni, bu ölkə nəinki nüvə silahını, hətta onun daşıyıcısını əldə etməyin bir addımlığındadır. 

Təhlükə rəqibləri də birləşdirir 

İsrail gözlənilən və başının üstü­nü ala biləcək təhlükəni qabaqlamaq üçün hətta yüzillik düşməni Fələstinlə dialoqa getməyə başlayıb. Ötən bazar günü İordaniyanın Aqaba şəhərində İsrail və Fələstin rəsmiləri arasında ke­çirilən görüş həmin dialoqun daha da intensivləşməsindən xəbər verir. Bu da təbiidir, çünki ərəb dünyası İranın nüvə təhdidlərini həm də özlərinə qarşı təh­lükə hesab edir. Uzun illər ərzində belə yüksək səviyyədə görüşməyən, heç bir məsələdə ortaq məxrəcə gələ bilməyən Tel-Əviv-Ramallah dialoqunun bərpası məhz bu zərurətdən doğub. ABŞ, İor­daniya, Misir rəsmilərinin də iştirak et­diyi Aqaba görüşündə tərəflər qarşılıqlı etimadın bərpası, mövcud problemlərin dialoq yolu ilə həll edilməsi üçün birgə tədbirlər görmək barədə razılığa gəlib­lər. Yaranmış vəziyyətdə İsrail-Fələstin dialoqunun bərpası Təl-Əvivlə yanaşı, Ağ ev üçün də böyük əhəmiyyət kəsb edir. Vaşinqtonun fars-mollİa rejiminin nüvə silahının bir addımlığında olması sarıdan ciddi narahatlıq keçirməsi İsra­il-İran toqquşmasının qaçılmaz olması ehtimalı ilə bağlıdır. Əslində, neçə il­lərdir davam edən “kölgələrin müha­ribəsi”nin gec-tez əyani toqquşmaya keçməsinin simptomları artıq göz qa­bağındadır. Və bu toqquşmanın, adla­rını sadaladığımız narazı tərəflər kimi, Azərbaycan da əleyhinədir. Təhlükəli ehtimal-proqnozun reallaşması bizə yaxşı heç nə vəd eləmir. 

Nüvə dövləti xəstəliyi

İranın atom bombasına yiyələnməsi yalnız Yaxın Şərqin deyil, bütövlükdə, dünyanın böyük oyunçularının əllə­rindəki uduşlu kartların təzədən, yeni qutudan paylanmasına gətirib çıxara bilər. Bəli, obyektiv və subyektiv səbəb­lərdən dünyanın supergücü ABŞ bu regionda nüvə silahına malik bir ölkəni – İsraili tanımaq istəyir. Aşkar görünən başqa bir həqiqət isə ondan ibarətdir ki, Tehranın ardınca bölgənin buna gücü və imkanı çatan ölkələri də nüvə sila­hına sahib olmaq yarışına girişəcəklər. Səudiyyə Ərəbistanı, Türkiyə, yaxud Misirin İrandan nəyi əskikdir? Fəqət, hələlik fərziyə statusunda yer alan mü­haribədə iştirak edib-etməməklə bağlı Vaşinqtonun siyasi rəhbərliyində də yekdil fikir yoxdur. Axı Ağ evin həm də Avropa və Asiyadakı nəhənglərlə prob­lemləri kifayət qədərdir.

Baş vermiş xoşagəlməz olayların fonunda Azərbaycanın İranla münasi­bətlərinin hazırkı vəziyyəti hamıya mə­lumdur. Amma Azərbaycan – İsrail və Azərbaycan – Fələstin münasibətlərinə gəldikdə isə Bakı bu müstəvilərdə ba­lanslaşdırılmış diplomatiyaya üstünlük verir. Bu kontekstdən yanaşanda Pre­zidentin köməkçisi Şahmar Mövsümo­vun, Kənd təsərrüfatı naziri İnam Kəri­movun İsrailə səfərlərini rəsmi Bakının həm indiki durumda, həm də bölgədə baş verəcəyi ehtimal olunan proses­lərin gedişində öz yerini və mövqeyini müəyyənləşdirmək tədbirləri kimi də dəyərləndirmək mümkündür. 

İmran BƏDİRXANLI, “Xalq qəzeti”