Mətbuat yaranandan bəri onun təyinatı, tarixi rolu, imkanları barədə müxtəlif fikirlər söylənilib. Bir-birindən fərqli dəyərləndirmələr, istinad edilməyə, xatırlanmağa layiq onlarla, yüzlərlə belə mötəbər mənbələr, müəlliflər var. Yəqin ki, bundan sonra da proses davam etdikcə yeni, bir-birindən orijinal yanaşmaların şahidi olacağıq. Amma məncə, müasir dövrümüzdə mətbuatın yerini ən dəqiq və qeyri-adi həssaslıqla dəyərləndirən düşüncə ulu öndərimiz Heydər Əliyevə məxsusdur. 1993-cü il iyunun 15-də Milli Məclisin sədri seçilən Heydər Əliyev növbəti iclasların birində belə bir bəyanat səsləndirmişdi: “Mətbuat, infor-masiya bu gün müasir dünyanın canıdır”.

Peşə fəaliyyətimin məzmunu ilə bağlı tez-tez belə bir sualla rastlaşıram: Hey­dər Əliyevin mətbuata münasibəti necə idi? Onun mətbuata münasibəti heç vaxt cari xarakter daşımayıb. Onun mətbuatla davranışı alt düşüncə ilə tənzimlənirdi. Heydər Əliyevin mətbuata yanaşmasının əsasında onun ümumilikdə sözə münasi­bəti dayanırdı. Söz onun üçün alternativsiz silah idi. Söz onun üçün enerji daşıyıcısı idi. Söz onun təqdimatında bərpa olunan enerjiyə çevrilirdi. Onun özünə olan kütləvi xalq inamı onun sözünə və məntiqinə olan inamdan qaynaqlanırdı.

Onun siyasətinin gücü sözünün gücü ilə düz mütənasib idi. O, XX əsrin nadir siyasi liderlərindəndir ki, sözün enerjisini bütün çalarları ilə duya bilir, səfərbər edir və milli dövlətçilik maraqları, cəmiyyətin bütövlüyü naminə yönləndirə bilirdi.

Ulu öndərimizin həmin fikri aktual ola­raq qalır: “İnformasiya müasir dünyanın canıdır”. Bu fikrin və məntiqin ardınca o, hakimiyyətə qayıdışının ilk günlərindən ölkəmizin düşdüyü informasiya blokada­sını yarmaq üçün fəaliyyətə başlamışdı. Onun hər müsahibəsi, hər səfəri məhz bu məqsədə hesablanmışdı.

Heç təsadüfi deyildi ki, Azərbaycanın xəritəsi əlində Avropanı az qala addım-ad­dım dolaşıb Azərbaycan həqiqətlərini dün­yaya təbliğ edirdi. Belə məzmunlu say­sız-hesabsız fakt sadalamaq mümkündür. Ümumiyyətlə, onun hər addımının infor­mativ yükü və dövlətçilik məzmunu vardı. O vaxtlar Heydər Əliyevin qəbullarından (xarici ölkə nümayəndələrindən, dövlət rəhbərlərindən tutmuş, adi qonağa kimi) geniş reportajlar verilirdi. Bəzən məhdud dünyagörüşlü adamlar bu reportajların nəyə hesablandığını anlamaqda çətinlik çəkirdilər. Əslində, həmin reportajlar bir əyani vəsait idi. Bu üsulla Heydər Əliyev müstəqilliyini yenicə elan etmiş, ciddi problemlərlə üzləşən bir ölkənin vətənda­şını, siyasətçisini, ziyalısını, alimini, qoca­sını, gəncini, məktəblisini proseslərin han­sı məcrada getdiyi və hansı mərhələdən necə keçdiyi barədə məlumatlandırırdı. Başa düşənlər üçün həmin reportajlar adi efir nümunəsi deyildi, Heydər Əliyev mək­təbinin ustad dərsləri idi.

Heydər Əliyevin jurnalistlərə, yazıçı və şairlərə
münasibəti də sözə münasibətinin davamı idi

Bir az əvvələ qayıdaq: 1969-cu ildə hakimiyyətə gələn Heydər Əliyevin qarşı­sında mühüm və çətin bir vəzifə dururdu: imperiyanın ucqarı sayılan bir müsəlman respublikasını önə çıxarmaq. Bunu üçün ilk növbədə, cəmiyyəti yenidən qurmaq gərəkdi. Təşkilatlanmaq isə ideoloji sü­tunlar tələb edir. Kommunist ideologiyası yetərli deyildi. Din faktorunu qabartmaq isə imkansız idi. Xalqının tarixini hərtərəf­li öyrənən Heydər Əliyev bilirdi ki, Azər­baycan xalqının zəngin ədəbi ictimai fikir xəzinəsi var. Yalnız o əvəzsiz xəzinə işə yaraya bilərdi. Beləliklə, 1969-cu ildən başlayaraq, Azərbaycan xalqı bütün is­tiqamətlər üzrə son bir neçə əsrdə ilk dəfə olaraq Heydər Əliyevin dərin zəkası və qüdrətli əli ilə həm də sürətlə təşkilatlanır­dı.

Təsadüfi deyildi ki, o, ən böyük məq­bərə, abidə kompleksini Şuşada söz və dövlət adamı Molla Pənah Vaqifin xatirə­sinə ucaltmışdı. Başqa bir qürurverici fakt: 1982-ci il, Siyasi Büro Yaxın Şərqdə ya­ranmış qarşıdurmanı səngitmək üçün onu xüsusi missiya ilə Suriyaya göndərir. Hey­dər Əliyev ilk fürsətdə Nəsiminin Hələb­dəki məzarını axtarıb tapır və ziyarət edir. Baxmayaraq ki, səfər protokolunda belə kənaraçıxmalar nəzərdə tutulmamışdı...

1990-cı ilin Qanlı Yanvar faciəsini götürək. Yanvarın 20-də xalqımız fizi­ki və mənəvi baxımdan əzilmişdi. Böyük bir sual qarşısında köməksiz qalmışdıq: bundan sonra necə olacaq? Azərbaycan xalqı yenidən toparlanıb, ayaq üstə dura biləcəkmi? Bunu bacaracaqsa, bu dirəniş nəyin və kimin hesabına baş verəcəkdi?

Belə bir çətin vaxtda Heydər Əliyev səhhətindəki problemlərə və şəxsinə qarşı yönələn təhdidlərə baxmayaraq, Azərbay­canın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gəldi. Kremlin qulağının dibində və sovet rəhbərliyinin gözünün içinə dik baxaraq bütün dünyaya bəyan etdi ki, Azərbay­can xalqı haqlıdır, bu mübarizədə tək və köməksiz deyil, onun Heydər Əliyev kimi Ali oğlu və Lideri var. Həmin gün Heydər Əliyev sözünün gücü və gurşad enerjisi ilə Azərbaycan xalqına təpər verdi, inam aşıladı, yıxıldığı yerdən ayağa qaldırdı… İndi ötən günləri təhlil edərək çox asan­lıqla deyirik: “1993-cü ildə AXC-Müsavat hakimiyyəti xalqın tələbi ilə Heydər Əliyevi hakimiyyətə dəvət etdi”, “Xalq Heydər Əli­yevi hakimiyyətə gətirdi” və sair.

İndi bu ifadələrin çox ciddi redaktəyə ehtiyacı var. Xalq Heydər Əliyevi hansı hakimiyyətə dəvət etmişdi? Halbuki 1993-cü ilin iyun günlərində Azərbaycan haki­miyyəti, dövləti adına heç bir ciddi nişanə, atribut yox idi. Azərbaycan cəmiyyəti pa­ramparça, Azərbaycan dövləti çilik-çilik edilmişdi. Heydər Əliyev hadisələrin və yayın qızmar bir vaxtında deyirdi: “Mən üzərimə böyük məsuliyyət götürmüşəm. Məsuliyyət də bundan ibarətdir ki, mən dövləti qorumalıyam, müstəqilliyin dön­məzliyini təmin etməliyəm, xalqın birliyini yaratmalıyam”. Resurslar isə nəinki məh­dud, hətta yox dərəcəsində idi.

Maddi, maliyyə, hərbi resursların məhdud olduğu 90-cı illərdə Azərbaycan xalqı yalnız Heydər Əliyev sözünün ener­jisi hesabına yaşadı, fəaliyyət göstərdi, müstəqil Azərbaycan dövlətinin əsaslarını möhkəmləndirə bildi. Ona görə də Heydər Əliyev fenomeninin mahiyyətini onun sözə münasibətini nəzərə almadan sona qədər dərk etmək mümkün deyil.

“Yeni Azərbaycan” qəzetinin redakto­ru təyin ediləndə 26 yaşım yenicə tamam olmuşdu. Mənim o illərdə redaktor kimi bütün uğurlarım onun himayəsi və dəstəyi ilə reallaşırdı. Həmişə böyük iftixar hissi ilə xatırladığım bəzi məqamları oxucularla paylaşmaq istərdim.

1998-ci il... 

Qarşıda prezident seçkiləri keçirilə­cək. “Yeni Azərbaycan” qəzetində dərc olunan bir məqalə onun diqqətini çəkib. Redaksiyaya zəng edib təəssüratlarını bil­dirir və məndən soruşur: “Mənə nə sözü­nüz var?”. “Cənab Prezident, biz gündəlik nəşr olunmaq istəyirik. Amma bəzi çətin­liklər var...”, - deyirəm.

Məsələ qısa müddətdə həll olunur və 1998-ci ilə kimi həftəlik nəşr olunan “Yeni Azərbaycan” qəzeti gündəlik çıxmağa başlayır...

“Yeni Azərbaycan” qəzetinin Ədəbiy­yat əlavəsini dərc etməyə başladıq. Çox uğurlu bir layihə alındı. Xüsusilə, yeni ədəbi nəsil bizim bu addımımızı rəğbətlə qarşıladı. Gənc qələm sahibləri yazılarını həvəslə dərc etdirirdilər. Bir sözlə, qısa bir zaman kəsimində bizim ədəbiyyat səhifələrimiz əməlli-başlı səs-küy yara­da bilmişdi. Amma qısqanclıq edənlər də tapılırdı. Bədxahlar imkan düşən kimi eti­razlarını hər hansı formada bildirirdilər. İş böyüyüb Heydər Əliyevə çatmışdı. Hətta bəziləri deyirdilər ki, ölkənin 1 nömrəli si­yasi platformasında niyə ədəbiyyata yer ayrılmalıdır? Bu mövzuya da ulu öndəri­miz nöqtə qoydu. Görüşlərin birində belə dedi: “Siz qəzetdə ədəbiyyata geniş yer verirsiniz. Düzdür, bəzən fərqli fikirlər söy­lənilir. Belə söhbətdən mənim də xəbərim var. Bizim partiyanın rəhbərliyində olanlar­dan da bəziləri mənə şikayət edirlər. Bu, çox təbii bir haldır. Qəzet birdir, onu mü­zakirə edənlər isə çoxdur. Müxtəlif rəylər ola bilər. Ancaq bütün hallarda “Yeni Azər­baycan” qəzeti çox vacib bir yol seçib. Ədəbiyyat bizim xalqın ən məhrəm hissiy­yatıdır. Digər tərəfdən, “Yeni Azərbaycan” qəzeti yeni imzaları öz ətrafına toplayır. Çox faydalı bir iş görür. Bunu davam etdir­mək lazımdır”.

1999-cu ilin sentyabrı...

Növbəti bir görüş... Bu dəfə mövzu başqadır. “Sən Meğridənsən?”,- deyə so­ruşur. “Bəli”, - deyirəm. Meğri nə məqsəd­lə yaranıb, imperiyanın hədəfləri nə olub, bir-bir incələyir. Arada suallar verir.

Nüvədidən danışır. Nüvədi və nüvə­dililər haqqında məşhur çıxışını xatırladı­ram. “Nüvədi qədim Azərbaycan kəndidir. Araz qırağında yerləşir. Sırf azərbaycanlı kəndidir. Onu da deyim ki, Nüvədi kəndi­nin camaatı çox dəyanətli insanlardır”.

Qatarla keçərkən gördüyü Gəmi düzü stansiyası ilə Nüvədini ayıran təpəlikləri əllərinin işarəsi ilə təsvir edir. O yerlərin relyefini sanki rəssam kimi çəkir.

Heyrətlənirəm... İnamla da əlavə edir. İnşallah, ümid edirəm ki, o yerləri yenidən görə biləcəyik. “Nüvədililərə salamımı çat­dırarsan”, - deyir.

Qəzet inkişaf etdikcə bədxahların sayı da artırdı. Bir dəfə yüksək ranqlı vəzifə sa­hiblərindən biri xaricə səfər etmişdi. Rəs­mi qəzetlər o səfər haqqında məlumat ver­di. Amma biz o məlumatı bir qədər fərqli təqdim etmişdik. Həmin adamın xoşuna gəlməmişdi. Mənə iradını bildirdi.

İzah etdim ki, bu, çox normaldır. “Yeni Azərbaycan” qəzetinin öz prinsipləri və yaradıcılıq xarakteri var. Materialları da o prinsiplərə uyğun yerləşdiririk. Mənim izahatım onu heç cür qane etmədi və bu gərginlik beləcə qaldı.

Heydər Əliyevin yanında keçirilən ic­lasların birində həmin adam o mövzuya yenidən qayıdır. “Yeni Azərbaycan” qəzeti mənim materiallarımı yaxşı vermir. Fəa­liyyətimi işıqlandırmır. Məni təbliğ etmir. Redaktor cavan oğlandır, heç kimə qulaq asmır və sair...

Ulu öndərimiz bütün dövrlər üçün ak­tual olaraq qalacaq bir reaksiya verir.

- Sən indi kifayət qədər yüksək vəzifə daşıyırsan. Sən bu vəzifəyə təbliğ olunub gəlmisən, yoxsa biz etimad göstərdiyimizə görə buradasan?

- Əlbəttə ki, Sizin etimadınızla.

- Onda bəs təbliğ olunub kim və nəçi olmaq istəyirsən?...

Bu söhbətdən sonra həmin adam bizə münasibətini dəyişib, qəzetdən əl çəkdi. Amma ulu öndərimizin də həmin vəzifə sahibinə münasibəti dəyişdi. Təbii ki, mənfiyə doğru.

16 aprel 2002-ci il...

“Yeni Azərbaycan”ın manşet xəbə­ri Cənubi Azərbaycanla bağlıdır. Bütöv Azərbaycanın xəritəsi və Təbriz şəhərinin üzərində Azərbaycanın bayrağı. İranın Azərbaycandakı səfiri özünə yer tapa bil­mir. Xarici İşlər Nazirliyinə və Prezident Aparatına müraciət edir. İsrarla Preziden­tin onu qəbul etməsini istəyir. Aprelin 21-i bazar günü olmasına baxmayaraq, Hey­dər Əliyev onu qəbul edir. 

Mövzu isə bitmir: “Yeni Azərbaycan” bizi hamı ilə düşmən edir və sair. Ulu ön­dərimiz özü məsələyə müdaxilə edərək, 2002-ci il aprelin 23-də redaksiyaya zəng edib bu mövzuya nə üçün müraciət etdiyi­mi soruşur.

İzahat verirəm... Mövzu bütün Azər­baycan xalqı üçün həssasdır. Digər tərəf­dən, bu mövzudan sui-istifadə edib rey­tinq yığmaq, gündəmdə qalmaq istəyən qüvvələr var. Biz bu mövzuya toxunmaqla vətəndaşlıq borcumuzu yerinə yetiririk, həm də mövzudan sui-istifadə hallarının qarşısını alırıq.

Cənubi Azərbaycanla bağlı mövqeyini izah edir. Bu günümüzlə səsləşən, hamı­nın ürəyindən xəbər verən fikirlər söyləyir. Sonda “Mənim sənin qəzetindən xoşum gəlir. Belə də davam et”, - deyir.

Bu hadisədən bir neçə gün keçmiş ka­tibliyə tapşırıq verir ki, mənim xarici səfər­lərimdə də “Yeni Azərbaycan” qəzetinin əməkdaşı iştirak etməlidir...

26 noyabr 2002-ci il... 

YAP-ın 10 illik yubiley tədbirində Heydər Əliyev “Yeni Azərbaycan” qəzeti haqqında danışır: “Mən “Yeni Azərbay­can” qəzetində yaranan böyük sıçrayışı qeyd etmək istəyirəm. Biz partiyanı yara­danda hesab edirdik ki, “Səs” qəzeti par­tiyanın qəzeti deyil, müstəqil qəzetdir. “İki sahil” qəzeti də müstəqil qəzetdir. Bizim partiyaya bir qəzet lazımdır. Dedilər, adını da “Yeni Azərbaycan” qoyaq. Mən etiraz etmədim, yarandı. Amma bu gün hər şeyi düz demək lazımdır. O qəzet uzun müd­dət, bir çox illər uğur qazana bilmədi. Mən də çox təəssüf edirdim. Çünki çox hallarda mən də maraqlanırdım, kömək etmək istə­yirdim. Ancaq qəzet uğur qazana bilmirdi. Amma son illər qəzet birdən-birə müsbət mənada çox dəyişibdir. Düzdür, mən açıq danışmaq istəyirəm, qəzetlərin hamısını oxumaq imkanım yoxdur, amma qəzetlərə baxmaq imkanım var. Bəzən də təbiidir, hansısa məqalələr mənim diqqətimi cəlb edir və baxıram. Xüsusən bizim qəzet­lərə baxıram. Hər səhər mən o qəzetləri vərəqləyirəm, baxıram. “Yeni Azərbaycan” qəzetinin belə sürətlə, sıçrayışla inkişaf etməsi çox sevindirici haldır. Yəni, qəze­tin həm məzmunu, həm xarakteri, həm də onun dərc etdiyi müxtəlif materiallar - bunların hamısı birlikdə bu qəzeti yüksək səviyyəyə qaldırıbdır. Onun redaktoru da Alqış Həsənoğludur. Gənc bir şəxsdir və çox məmnunam ki, qəzet redaktorlarının hamısı gənclərdir və bizim mətbuatda belə yaxşı fəaliyyət göstərirlər”.

7 dekabr 2002-ci il 

Sonuncu görüş... Onun qəbulunda­yam. Mənim 14 saylı seçki dairəsindən millət vəkilliyinə namizədliyim üçün xe­yir-duasını verir. Təbii ki, qəzetdən də danışır. Respublikanın gələcəyi ilə bağlı böyük planlarından söz açır. “Siz gənclər İlham Əliyevin ətrafında möhkəm birləş­məlisiniz!”,- deyir...

Bu gün qeyd-şərtsiz qəbul edilən bir qənaət var: Azərbaycanın siyasi təqvimi Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Heydər Əliyevin adı həm də bizim mətbuat tarixi­mizə böyük hərflərlə yazılıb.

Onun fəaliyyəti təkcə ölkəsini informa­siya blokadasından çıxarmaqla kifayət­lənmədi. O, həm də informasiya mühitinin özünün liberallaşması və blokadadan çıx­ması üçün tarixi qərarlar qəbul etdi.

Fakt budur ki, Azərbaycan mətbua­tı yarandığı gündən - “Əkinçi” qəzetindən başlayaraq ötən əsrin 90-cı illərinə qədər senzuranın ağır şərtləri altında fəaliyyət göstərib. Milli mətbuatımızın üzərindən senzuranın götürülməsi Heydər Əliyevin müstəsna xidmətlərindən biridir. Azərbay­can mətbuatının son 148 ildə dərc etdiyi ən dəqiq və ən gözəl xəbər də Heydər Əliye­vin qurtuluş missiyasının təkzibedilməz və heç vaxt təkzib edilməyəcək bir məqamıdır. Belə ki, üç il əvvəl Azərbaycan mətbuatı Şuşanın azad edilməsi ilə bağlı Ali Baş Ko­mandan İlham Əliyevin müjdəsini tarixinin və taleyinin baş xəbəri olaraq dərc etdi.

Çox maraqlı bir məsələni də qeyd et­mək istərdim. Ulu öndərimizin Moskvadan Bakıya və oradan Naxçıvana dönüşü ilə milli mətbuatımızın təvəllüdü eyni günə - 22 iyula təsadüf edir. Bu tarixi günlər ara­sında o qədər doğmalıq, daxili bir bağlı­lıq, vəhdət və ardıcıllıq var ki, mən bunu, sadəcə, faktların üst-üstə düşməyindən daha çox, missiyaların bir-birini tamamla­ması kimi dəyərləndirərdim...

Heydər Əliyev sözünün qüdrətini ifadə edən bir tarix də var

1993-cü ilin 4 oktyabrı...

Azərbaycan dövləti təhdidlə qarşılaş­mışdı. Prezident həmin gecə xalqa mü­raciət etdi. O həyəcanlı günlərdə edilən müraciətin ayrı-ayrı cümlələri indi də ya­dımdadır: “Analar, bacılar, qardaşlar. Ge­cədən xeyli keçsə də, təcili olaraq Prezi­dent sarayının qarşısına gəlin, sizə sözüm var”.

O gecə Heydər Əliyevin bir sözü ilə bütün Azərbaycan ayağa qalxmışdı. Heydər Əliyev sözünün gücü ilə Azər­baycan xalqını ətrafında birləşdirib döv­lətimizə qarşı yönəlmiş təhlükəni dəf edə bildi, terrorçu qüvvələri, silahlı birləşmələri zərərsizləşdirdi.

İndi biz birlikdən, bütövlükdən çox ra­hatlıqla söz aça bilirik. Amma bu birliyə nail olana qədər Azərbaycan xalqı çox ağrılı proseslər yaşayıb. Acı olsa da, etiraf etmək lazımdır ki, xalqımızın uzun onillik­lər, əsrlər boyu bir məxrəcə gəlməsi üçün çarə axtarıblar, səbəb gəziblər. Amma mil­li birliyə nail ola bilməmişik. Təəssüf ki, bir gündə yüz yerə, min yerə parçalanmaq üçün bəhanələr asanlıqla tapılıb, nəticədə zaman-zaman yüz yerə, min yerə parça­lanmışıq.

Heydər Əliyev yeganə milli faktordur ki, uzun əsrlərdən sonra Azərbaycan xalqı onun böyük adı və böyük sözü ətrafında birləşə, ortaq məxrəcə gələ bildi...

Mənim və əksəriyyətin hafizəsindən heç vaxt silinməyəcək bir müraciət: “Sizə sözüm var!”

Onun sözünü həmişə eşidirik.

Onun sözündən heç vaxt çıxmadıq.

Onun yolundan heç vaxt dönmədik.

Alqış MUSAYEV, 
“Yeni Azərbaycan” qəzetinin baş redaktoru