Xocalı müsibətindən günlər, aylar illər ötür... O ağrıları, acıları unutmaqmı olar? Düşünmək istəyirik ki, insanlar, millətlər bu qədər qəddar ola bilməzlər. Təəssüf ki, xalqımıza qarşı ermənilərin zaman-zaman törətdikləri soyqırımı aktları bunun əksini deyir. 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə – cəmi 31 il əvvəl bədnam qonşularımızın həyata keçirdiyi Xocalı soyqırımı isə qəddarlığına görə misli görünməmiş vəhşilik idi...
Həmin gecəni Xocalı sakini Zənurə Səlimova da təlaş, həyəcan və nisgillə xatırlayır. 20 yaşlı gənc qadın o vaxt hamilə olub. Həmin gecə əvvəlkilərə bənzəmirdi, – deyir: – Ağır silahlardan atəş açılırdı. Gecə dəhşətli bir alov saçırdı. Yoldaşım Fərhad və qaynım Faiq kənddə qurulmuş postda növbə çəkirdilər. Gecə təxminən, 11-12-də yoldaşım evə gələrək ermənilərin şəhəri dörd bir tərəfdən mühasirəyə alıb hücuma keçdiklərini dedi.
Evi qaçaraq tərk etdiyimiz üçün o qədər də qalın geyinməmişdik. Evdə qaynımın yoldaşı, iki azyaşlı övladı ilə birlikdə yeriyə bilməyən, ağır xəstə olan qaynanam da var idi. Yoldaşım və qaynım onu növbə ilə bellərində aparırdılar. Baldızım da 6 azyaşlı uşağı ilə bizə qoşuldu. Güllələrdən yayınmaq üçün tez-tez daldalanmalı olurduq. Xocalıda beşmərtəbə deyilən yerin zirzəmisinə gələndə burada bir qrup insanın yığışdığını gördük – onların arasında çoxlu körpə uşaq, xəstə və qocalar var idi... İnsanlar təlaş və həyəcan içində qışqırırdılar.
Ermənilər evləri yandırmağa başlamışdılar. Artıq xəbərlər gəlməyə başladı ki, kimi ələ keçirirlərsə, diri-diri yandırırlar. Murad Məhərrəmov adlı bir cavan oğlan var idi ki, xəbərləri o gətirirdi. Bizə dedi ki, Kətik meşəsinə qaçın, ara sakitləşər kəndə qayıdarıq. Bəlkə də o bilirdi ki, kənddən həmişəlik çıxırıq. İnsanların evə qayıdıb isti paltar və digər əşyalar götürmələri çox təhlükəli idi”.
Beləliklə, meşəyə sarı qaçmağa başlayıblar. Qarqar çayının bəzi yerlərində buzu qırıb keçməyin çox çətin olduğunu deyir: “Su kiminin dizinə, kiminin də qurşağına çıxırdı. Şaxta insanları taqətdən salırdı. İnsanların çoxu həyəcandan ayaqyalın qaçmışdı. Baldızım Nailənin ayağında corab belə yox idi. Çaydan çıxanda dik bir yer var, qalxmaq çətin idi. Müəlliməm Afilə xanım 3 azyaşlı uşağı və əri ilə gedirdi. Əri birdən-birə yerə yıxıldı, ürəyi dayandı.
Kənd sakini Əntiqə nənə həmin gecə şəhid olan qızının körpəsini belinə sarımışdı. Uşaq durmadan ağlayırdı. Arxadan onu ağlamaması üçün dümsükləyəndə, nənəsi doluxsunaraq “Ay bala, gecədən yedizdirilən uşaqdır. Acdır, dəyməyin”, – deyirdi. Uşağın atasını yandıraraq, işgəncə ilə qətlə yetirmişdilər.
Həmin dik yeri çox çətinliklə keçdik. Qaraqaya deyilən yerə çatanda Milli qəhrəman Əlif Hacıyev bizi qarşıladı, qışqırırdı ki, tez keçək. Həmin yerdə çox böyük faciə ilə rastlaşdıq. Bizimlə gedən 30-40 nəfərdən cəmisi 10-15 nəfər sağ çıxa bildi. Telman adında bir kişini qarnından vurmuşdular. Bağırsağı yerə tökülürdü. Qarın üstündə qandan çıxan buxar burula-burula yuxarı qalxırdı. Sonra bildik ki, yoldaşı İradə belində və qucağındakı körpələri ilə qətlə yetirilib. Orada vurulan insanların, həmçinin körpə uşaqların qışqırtısı, iniltisi qulaqlarımdadır”.
Həmin gecə Zənurənin qaynanası şəhid olur. Dayısını isə girov götürüb amansızlıqla öldürürlər: “Kişilərin çoxu ermənilərlə döyüşmək üçün kənddə qalmışdı. Silah-sursat qurtardığı üçün üz tutublar meşəyə. Dayım Hüseyn Əzizov meşədə ocaq qalandığını görüb ora gedib. Demə, ermənilərin imiş. Onu tanıyıblar. O vaxtlar dayım Əsgəranda ermənilərlə işləyirdi. Deyiblər ki, səni və Mehmanı gözləyirdik. Dayımın 4 qızıl dişi olub. Kəlbətini veriblər öz əlinə ki, dişlərini çıxarsın. Sonra “KamAZ” markalı maşına bağlayıb sürüyüblər. Avtomatın qundağı ilə nə təhər vurmuşdularsa, göz alın nahiyəsində idi. Bunları onunla birgə girov düşən Kamal adlı kənd sakini danışıb. Dayımın meyiti tanınmaz halda parça-parça idi. Anam onu əlinin üstündəki tatudan tanıdı. Bibimi də həmin gecə öldürdülər, amma meyitini 25 gündən sonra verdilər. Altı uşağı yetim qaldı.
Əmim Təvəkkül Ələkbərovu da işgəncə ilə öldürmüşdülər. Azyaşlı oğlu da həmin gecə şəhid oldu. Xalamın 24 yaşlı qızı Rəsmiyyə və 17 yaşlı oğlu Emin itkin düşdü. Yaxın qohumlarım, qonşularımdan çox sayda şəhid olanlar və itkin düşənlər var”.
Zənurə xanım deyir ki, Ağdama gəldikdən sonra hər gün meşəyə gedib, sağ qalanlardan xəbər tutmaq, ölülərin meyitlərini götürmək istəyiblər. Körpələrin gözlərinin siqaretlə dağlandığını görüblər. İnsanların başlarının dərisi soyulub, gözləri çıxarılıb. Meyitlər tanınmaz halda olub. Vaxtından qabaq dünyaya gələn körpəsini itirib.
“Ermənilərin qəddar olduğunu bilirdik. Amma Xocalı müsibətində onların insanlıq adına ləkə olduğunu başa düşdük”, – deyə əlavə edir.
Leyla QURBANOVA