Azərbaycan 15 il bundan əvvəl BMT Baş Assambleyasında elə bir diplomatik qələbə qazanmışdı ki, sonrakı illərdə dünyanın ən mötəbər məclisində rəsmi Bakının hansısa yeni bir qətnaməni irəli sürəcəyi ehtimalı yarananda ermənilər və keçmiş ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri üçün əsl isterika başlayırdı.

“Qarabağ münaqişəsində vasitəçi­lik missiyası ilə birbaşa məşğul olan Minsk qrupunun həmsədrlərinin – ABŞ, Rusiya və Fransanın bizə məlum olmayan səbəblərdən bu qətnamə­nin əleyhinə çıxış etmələrinə, üstəlik, bəzi hallarda, başqa ölkələri də buna yönəltməyə cəhd göstərmələrinə bax­mayaraq, Azərbaycanın irəli sürdüyü qətnamə böyük səs çoxluğu ilə qəbul edildi. Bu, bizim böyük siyasi və diplo­matik uğurumuzdur”. 

(Prezident İlham Əliyevin Nazirlər Kabinetinin 2008-ci ilin yekunlarına həsr olunmuş iclasındakı çıxışından.)

...Bir il bundan əvvəl, uzunmüddətli və gərgin diplomatik fəaliyyətdən sonra pensiyaya çıxmış Aqşin Mehdiyev indi xa­tirələrini qələmə alır. Ömrünün böyük ək­səriyyətini dövlətinə və xalqına sədaqətlə xidmətə həsr edən, hazırda 74-cü baha­rının sevincini yaşayan ahıl diplomatımız səmimi şəkildə etiraf edir ki, onun xidmə­ti həyatının ən önəmli yadigarı on beş il bundan əvvəl BMT-nin Baş Assamble­yasında qəbul edilmiş qətnamədir. Aqşin müəllimlə söhbətimizin əsas mövzusu da məhz həmin qətnamə və onun ərtafında cərəyan edən hadisələrlə bağlıdır.

– Aqşin müəllim, 2012-2013-cü il­lərdə Azərbaycan BMT Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvü olub. Yəni, iki il bu qurumda Azərbaycanı siz təm­sil etmisiniz. Haqqında danışacağımız qətnamə də Baş Assambleyada məhz o zaman qəbul olunub...

– Doğrudur. İcazənizlə, həmin qət­namə qəbul olunana qədərki dövrə, həm bölgədəki, həm də Baş Assambleyada­kı vəziyyətə qısaca toxunmaq istərdim. 2007-ci ilin sonu - 2008-ci ilin əvvəli Qa­rabağ münaqişəsinin nizama salınması prosesinə təzə heç nə əlavə etmədi. Er­mənilər min cür hiylə və yalanları ilə vaxtı uzadır, ATƏT-in Minsk qrupunun həm­sədrləri isə boş bəyanatları havaya üfür­məkdə, fəaliyyəti imitasiya etməkdə idilər. Həyatın özü qulağımıza pıçıldayırdı ki, bizim danışıqlarda mövqeyimizin hüquqi əsasını möhkəmləndirməyi bacaran cid­di beynəlxalq təşkilatın sənədinə ehtiya­cımız var. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin göstərişi ilə real vəziyyəti özündə əks etdirən qətnamə layihəsini işləyib hazırlamağa başladıq. “Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərin­də vəziyyət” bəndi altında hazırladığımız sənədi BMT Baş Assmbleyasından keçir­məli idik. Amma bunu etmək elə də asan deyildi. Qətnamə qəbul olunacağı təqdir­də, həmsədrlər üstümüzə yeriyəcəkdi, çünki, sənəd onlar üçün qızmış öküzə göstərilən qırmızı parçaya dönəcəkdi. Yox, əgər qətnaməni gündəliyə sala bil­məsəydik, onda bu, bütün ümidlərimizin iflasa uğraması demək olacaqdı. 

– Yəqin, Azərbaycanın Qarabağ münaqişəsinə, ermənilərin işğalçılığı­na dair Qətnaməni səsverməyə çıxar­mağa hazırlaşmasından Ermənistanın daimi nümayəndəsi də xəbər tutmuş­du. 

– Əlbəttə. Qətnamənin qəbul oluna­cağı martın 14-dək ermənilərin əl-ayağa düşdüyü barədə informasiyalar alırdıq. İrəvanın BMT-dəki nümayəndəsi A.Marti­rosyan vəziyyəti öz xeyirlərinə dəyişmək­dən ötrü tülkü kimi vurnuxurdu, amma faydası olmadı. Vəziyyətin təhlili göstərdi ki, biz 40-60 səs üstünlüyünə ümid edə bilərik, ermənilərin lehinə isə maksimum 10 nümayəndə səs verəcəkdi. Amma unutmaq olmazdı ki, həmsədrlər və er­mənilər, sadəcə, Azərbaycanın əleyhinə səs vermək üçün toplaşmayıblar, həm də aktiv şəkildə anti-Azərbaycan işi aparır­lar. Gün ərzində Bakıdan bir neçə dəfə zəng edilirdi. Məsələnin birbaşa cənab Prezidentin nəzarətində olduğunu yaxşı anlayırdıq. Xarici işlər nazirinə vəziyyət barədə informasiya çatdırılan kimi, dər­hal ölkə rəhbərliyinə məruzə edirdi. 

– Və həmin tarixi məqam yetişdi... 

– 2008-ci il martın 14-də BMT Baş Assambleyasının iclası azacıq gecikmə ilə öz işinə başladı. Zal tam dolmuşdu. Görünür, nümayəndə heyətləri məqamın məsuliyyətini dərk edirdilər. İclas başla­yana qədər bəzi ölkələrin nümayəndələri bizə yaxınlaşır və dəstək verəcəklərini deyirdilər... Nəhayət, sədr iclası açıq elan etdi. Qətnamə layihəsinin təqdimatı üçün tribunaya dəvət olundum. 

– Bizim layihəyə qarşı birinci kim çıxış elədi?

– Layihənin təqdimatından sonra mü­zakirələr başladı. İlk sözü Avropa Şurası­nın adından çıxış edən Sloveniyanın da­imi nümayəndəsi Sanya Stiqliç söylədi. Xanım Stiqliç dedi ki, üzv dövlətlərin Baş Assambleyada baxılmaq üçün məsələ qaldırmaq hüququnu tanısalar da, Avro­pa Şurası hesab edir ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması ilə əvvəlki kimi ATƏT-in Minsk qrupu məşğul ol­malıdır. Təbii ki, ATƏT-in həmsədri olan üç ölkə – ABŞ, Fransa və Rusiyanın BMT-dəki səfirləri, aşağı-yuxarı, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı Avropa Şu­rasının ümumi mövqeyini dəstəklədikə­rini bildirdilər. İslam Konfransı Təşkilatı (İKT, sonralar İslam Əməkdaşlıq Təşki­latı – İƏT adlanacaq – red.) adından çıxış edən Pakistan nümayəndəsi qeyd etdi ki, İKT Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzü ilə bağlı prinsipial və qəti mövqeyə malikdir və İKT-nin yüksək sə­viyyədə keçirilən sammitlərində və nazir­lərin görüşlərində qəbul edilmiş müvafiq bəyannamələrdə, rəsmi açıqlamalarda və qətnamələrdə özünün bizim ölkənin ədalətli mövqeyini dəstəklədiyini aydın şəkildə formalaşdırıb. 

Türkiyənin nümayəndəsi, səfir Baki İlkin də İKT-nin mövqeyinə qoşularaq dedi ki, onun ölkəsi Minsk qrupu çər­çivəsində sülh prosesini dəstəkləyir, amma, eyni zamanda problemin BMT-də müzakirəsi ilə bağlı ATƏT-in Minsk qru­punun üzvləri nədənsə təlaş içindədir. Sonra söz Ermənistan nümayəndəsinə verildi… Aman Tanrım, o, hansı yalanla­rı, şər-böhtanı çərənləmədi! Onun çıxışı BMT-nin tribunasından diplomatın çıxışı­na deyil, daha çox isterik düşüncə sahibi­nin sayıqlamasına oxşayırdı... 

Daha sonra Azərbaycanın təklif et­diyi qətnamə layihəsi üzrə səsvermə keçirildi. Səsvermənin nəticələri onu göstərdi ki, A.Martirosyanın səylərinin heç bir faydası olmayıb. BMT üzvü olan 192 dövlətdən Ermənistanı yalnız 6-sı: ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri - ABŞ, Rusiya Federasiyası və Fransa, həmçinin Hindistan, Anqola və Vaniatu dəstəklədi. Bizim layihənin lehinə 39 ölkə səs verdi, amma onların arasında səsinə ümid bəslədiyimiz İranı görməyəndə xey­li təəccübləndik. İclasdan dərhal sonra İranın daimi nümayəndəsi zəng vurdu, anlaşılmazlığın baş verdiyini, uzun-uzadı səbəbini izah etməyə çalışdı. Guya bu məsələnin kuratoru olan nazir müavini yerində tapılmadığından, Nyu Yorka mü­vafiq təlimatın verilməsi ləngiyib, sonra Tehrandan tapşırıq gəlib, amma artıq gec idi. Kifayət dərəcədə hiyləgər, amma bir o qədər də primitiv gediş idi.

– Qətnamə qəbul olunandan sonra Baş Assambleyada ab-hava dəyişdi­mi? 

– Baş Assambleyanın iclasını UN-TV birbaşa yayımlayırdı, arzu edənlər onu İnternetdən izləyə bilərdi. Sonradan öy­rəndik ki, Azərbaycanda bir çoxları, xüsu­silə də, XİN-də Baş Assambleyanın za­lında cərəyan edənləri canlı seyr ediblər. Səsvermənin nəticələri barədə birbaşa BMT Baş Assambleyasının zalından Ba­kıya məlumat göndərdim. Biz udduq və bu, hər şeydən vacib idi. Qətnamə Baş Assambleyanın rəsmi sənədinə çevril­di. Bir neçə gün sonra Prezident İlham Əliyev BMT-də bizim qətnamənin qəbul edilməsini Azərbaycan diplomatiyasının böyük və tarixi uğuru adlandırdı. 

Həqiqətən də ona qədər Ermənis­tan–Azərbaycan münaqişəsi ilə bağlı heç bir beynəlxalq təşkilat bu statusda sənəd qəbul etməmişdi. BMT-nin Baş Assamb­leyasının 14 mart 2008-ci il tarixli, 62/243 saylı qətnaməsi Ermənistan–Azərbay­can münaqişəsinin nizamlanması üçün çox güclü bünövrə, hüquqi dayaq oldu. Bu, erməniləri, onlara dəstək verənləri, ilk növbədə isə, keçmiş Minsk qrupunun həmsədrlərini şoka salan qələbəmiz idi. Elə bir qələbə ki, qarşıdakı illərdə BMT-də Azərbaycan tərəfindən hansısa yeni bir qətnamənin irəli sürülməsi ehtima­lı yarananda, ermənilər və həmsədrlər üçün əsl isterika başlayırdı! 

Bu, həqiqətən də müstəqillik dövrün­də Azərbaycanın beynəlxalq arenada qa­zandığı ilk və çox böyük diplomatik uğur idi. Obrazlı desək, 62/243 saylı qətnamə qarşıda bizi gözləyən tarixi ədalətin bər­pasını, müzəffər Ali Baş Komandanın başçılığı ilə qazanacağımız böyük Zəfə­rimizi müjdələyən mayak oldu. 

– Maraqlı söhbətə görə təşəkkür edirik, Aqşin müəllim.

– Belə bir önəmli günü unutmadığına görə, “Xalq qəzeti”nə minnətdarlığımı bil­dirirəm.

Söhbəti yazdı: İmran BƏDİRXANLI, “Xalq qəzeti”