Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi (KTN) ilə Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentliyi (AEBA) tərəfindən pambıq, buğda və çəltik istehsalında “ağıllı kənd təsərrüfatı” üzrə beynəlxalq təcrübələrin genişləndirilməsi mövzusunda birgə seminar keçirilib.

KTN-nin ictimaiyyətlə əlaqələr və informasiya təminatı şöbəsindən aldı­ğımız məlumatda seminarda adları çə­kilən qurumlar arasında sıx əməkdaş­lığın mövcud olduğu və bunun aqrar sektorun müxtəlif sahələrini əhatə etdiyi bildirilib. 

Qeyd olunub ki, 2018-2019-cu il­lərdə nüvə texnologiyalarının tətbiqi ilə pambığın məhsuldarlığının artırılması məqsədilə xəstəliklərə, quraqlığa və şo­ranlığa davamlı mutant xətlər yaradılıb və həmin xətlər hazırda yeni pambıq sortlarının yaradılması üzrə seleksiya proqramlarına daxil edilib. 2022-2025-ci illəri əhatə edən hazırki layihənin məqsədi isə qlobal istiləşmə şəraitində respublikamızda pambıq istehsalının genişləndirilməsi üçün iqlim əsaslı “ağıl­lı kənd təsərrüfatı” təcrübələrinin inkişaf etdirilməsi və yayılmasıdır.

İstər birinci, istərsə də ikinci la­yihə Bitki Mühafizə və Texniki Bitkilər Elmi-Tədqiqat İnstitutunun təcrübə sahələrində və “P-Aqro” Məhdud Mə­suliyyətli Cəmiyyətinin fermer təsərrü­fatlarında həyata keçirilib. Xəstəliklərə, quraqlığa və şoranlığa davamlı mutant pambıq xətlərinin yaradılması ilə bağlı layihənin icrası uğurla yekunlaşıb. La­yihə çərçivəsində kadr hazırlığı məsələ­sinə də diqqət yetirilib, Bitki Mühafizə və Texniki Bitkilər Elmi-Tədqiqat İnstitutu­nun 6 mütəxəssisi Türkiyə Cümhuriyyə­tinin Ankara şəhərində yerləşən Türkiyə Atom Enerjisi Qurumunun Sarayköy Nüvə Araşdırma və Təhsil Mərkəzində, Aydın Böyükşəhər Bələdiyyəsinin Nazil­li yaşayış məntəqəsinin ərazisində yer­ləşən Pambıq Araşdırma İnstitutunda təlim keçib.

Azərbaycanda pambıq istehsalı üzrə torpaq, qida maddələri və su ilə bağlı “ağıllı kənd təsərrüfatı” təcrübə­sinin genişləndirilməsi layihəsi üzrə Pakistandan gətirilən 7 pambıq sortu­nun toxumlarından istifadə nəticəsində hər hektarın məhsuldarlığı 3 tondan 8 tona çatdırılıb. Sortlar arasında “Cotton Super” sortu ən yüksək məhsuldarlıq göstəriciləri ilə digərlərindən fərqlənib.

Xatırladaq ki, bu təcrübənin həm də buğda bitkisi üzrə tətbiqi istiqamətində tədqiqat aparılıb və ilkin olaraq müsbət nəticə əldə edilib. İqlimə uyğun buğda istehsalı Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentliyi tərəfindən hazırlanan “ağıllı kənd” təsərrüfatı təcrübələri əsasında bu il respublikanın 3 rayonunun (Şəki, Beyləqan və Bərdə) fermer təsərrüfat­larında 3 variantda (“ağıllı kənd təsər­rüfatı”, ən yaxşı regional və fermer təcrübəsi) nümayiş əkinləri aparılıb və ən yüksək məhsuldarlıq Beyləqan (80 sentner/ha) və Bərdə (78 sentner/ha) rayonlarında əldə edilib.

Kənd təsərrüfatında “ağıllı nüvə və izotop” sistemlərinin tətbiqi haqqında məlumat verən Atom Enerjisi üzrə Bey­nəlxalq Agentliyin eksperti Mohammad Zaman bu istiqamətdə istifadə olunan texnologiyaların insanların sağlamlığına mənfi təsir etmədiyini, həyata keçirilən sahələr üzrə prosesləri daha dəqiq mə­lumatlarla təmin etməyə imkan verdi­yini, öz növbəsində, dəqiq məlumatlar əsasında tətbiq edilmiş strategiyanın məhsuldarlıqda 60 faiz artıma gətirib çıxardığını bildirib. 

Göründüyü kimi, Kənd Təsərrüfa­tı Nazirliyi ilə Atom Enerjisi üzrə Bey­nəlxalq Agentliyi tərəfindən həyata ke­çirilən layihə çərçivəsində, ilk növbədə, “ağıllı kənd təsərrüfatı” təcrübəsi inkişaf etdirilib, nüvə texnologiyalarından ya­rarlanmaqla alınan Pakistan sortları olan toxumlar əkilib. Sonrakı mərhələdə isə Azərbaycan alimlərinin potensialının gücləndirilməsi üçün təlimlər, fermer təsərrüfatlarında “ağıllı kənd təsərrüfatı” təcrübələri keçirilməklə nümayiş əkinləri aparılıb. 

Nəticədə, uğurlu göstəricilər əldə edilib. Başqa sözlə, layihə əsasında pambığım məhsuldarlığının və lif keyfiy­yətinin artırılmasına nail olunub. Pakis­tanın pambıq sortlarının məhsuldarlıq potensialı bir hektardan 12 tona çatdı­rılıb. Azərbaycanda torpağın hums qatı yüksək olduğu üçün “ağıllı kənd təsərrü­fatı” təcrübəsindən istifadə etməklə yeni uğura imza atılıb. Pakistandan gətirilən “Cotton super” sortunun məhsuldarlığı respublikamızın torpaq iqlim şəraitində ilkin mərhələdə hektardan 80 sentnerə­dək çatdırılıb. 

“Ağıllı kənd təsərrüfatı” təcrübə­sindən istifadə edən fermer Səxavət Məmmədov bildirir ki, artıq iki ildir bu layihə əsasında pambıq becərir. Nəti­cələr də yüksəkdir, təkcə ötən il təsər­rüfatında 7 sort pambıq toxumunu “ağıllı kənd təsərrüfatı” təcrübəsi ilə yetişdirən S.Məmmədov “Cotton super” sortu sayəsində hər hektara 90 sentnerə yaxın məhsul əldə edib. Cari ildə də 3 hektar sahədə “Cotton super” toxumu becərən fermer deyir ki, bu sort əsasən xəstəliklərə, quraqlığa dözümlü olması ilə seçilir. Eyni zamanda, becərmə işləri zamanı gübrəyə çox da ehtiyac qalmır. 

XQ