Qurum ölkəmizdə bərpaolunan enerji layihələrinə investisiya yatıracaq 

Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyasının (IFC) Cənubi Qafqaz üzrə nümayəndəsi İvana Fernandes Duartenin bildirdiyinə görə, təmsil etdiyi qurumun Azərbaycanla bərpaolunan enerji sahəsində birgə fəaliyyət göstərmək və bu sahəyə özəl investisiyalar yatırmaq üçün imkanları genişdir. 

IFC və Beynəlxalq Yenidənqurma və İnkişaf Bankı ötən illərdə dənizdə külək enerjisinin inkişafının “yol xəritə­si”ni reallaşdırılması, o cümlədən özəl investorların cəlbi ilə bağlı üzərində Azərbaycan hökuməti ilə birgə fəaliy­yət göstərir. Müstəqillik dövründə neft və qaz hasilatında artım Azərbaycan iqtisadiyyatının möhkəmlənməsində mühüm rol oynayıb, enerjinin diver­sifikasiyası postpandemiya zamanı ölkənin gələcək dayanıqlılığının təmin edilməsini şərtləndirib. Bu istiqamətdə davamlı uğurlar əldə edən Azərbaycan özünün 2030-cu ilədək milli inkişaf kon­sepsiyasına uyğun olaraq, özəl sekto­run innovativ təşəbbüsləri vasitəsilə qeyri-neft sektorunu optimallaşdırmağı planlaşdırıb.

Neft və qazdan diversifikasiya dekarbonizasiya üzrə fəaliyyəti sürətləndirməyə kömək etməklə rəqabət qabiliyyətini artıracaq. Azərbaycan kifayət qədər bərpa­olunan enerji resurslarına malik olduğundan xüsusən dənizdə mövcud külək enerjisi potensi­alı hərəkətə gətiriləcək. Dünya Bankının enerji sektorunun idarə olunmasına dəstək proqramı çərçivəsində aparılan qiymətlən­dirmələrə görə, dənizdə külək enerjisinin texniki potensialı 157 geqavatdır, cari quraşdırılmış ümumi güc isə 8 geqavata yaxın­dır. 

Beynəlxalq Maliyyə Korpo­rasiyasının hesabatına əsasən, Beynəlxalq Yenidənqurma və İnkişaf Bankı və adıçəkilən korporasiya tərəfindən dərc olu­nan “yol xəritəsi”ndə ölkəmizin 2040-cı ilədək dənizdə 7 geqa­vat dənizdə külək enerjisi poten­sialına malik olduğunu göstərir. Beynəlxalq Maliyyə Korporasiya­sının (IFC) Cənubi Qafqaz üzrə nümayəndəsi İvana Fernandes Duartenin sözlərinə görə, res­publikamızda külək enerjisindən istifadə yerli səviyyədə 7 milyard ABŞ dollarınadək ümumi əlavə dəyər gerçəkləşdirməyə kömək göstərəcək. Azərbaycan özəl sektorun rəhbərlik etdiyi artım modelinə riayət etdiyindən, də­nizdə külək enerjisinin inkişafı ölkənin enerji sektorunu daha rəqabətqabiliyyətli etməyə imkan verəcək, eləcə də bu sektorda tullantıların sıfır səviyyəsinə nail olmağa yardım edəcək. Nəticədə Azərbaycan bərpaolunan enerjini öz qonşularına və Avropaya ixrac edə və beləliklə, regional enerji mərkəzinə çevriləcək. 

Qeyd edək ki, Azərbaycan bərpaolunan enerji mənbələri­nin inkişafına böyük beynəlxalq dəstəkdən yararlanır. Artıq xarici tərəfdaşlarla bir sıra müqavilələr bağlanıb. “ACWA Power” və “MASDAR” ilə sazişlər, həmçinin Avstraliyanın “Fortescue Future Industries” şirkəti ilə 12 geqa­vat enerji üzrə saziş Avropaya enerji resurslarının tədarükləri­ni artırmaq baxımından strateji önəm daşıyır. İlin sonunadək 240 meqavat-saat gücündə ilk günəş elektrik stansiyasının istismara verilməsi planlaşdırılıb. Azərbay­canda 10 geqavat elektrik enerji­sinin hasil edilməsi üzrə anlaşma memorandumları və sazişlər im­zalanıb.

Azərbaycandan “yaşıl” ener­jinin əsas satış bazarı Avropa­dır və artıq bərpaolunan mən­bələrdən enerjinin tədarükü üzrə konkret layihə mövcuddur. Belə ki, 2022-ci il dekabrın 17-də Azərbaycan, Gürcüstan, Ru­mıniya və Macarıstan arasında Qafqaz regionundan Avropaya “enerji körpüsü”nün çəkilməsi haqqında saziş imzalanıb. Əldə edilmiş razılaşma çərçivəsində 1000 meqavatadək gücə malik 1195 kilometr uzunluğunda “Bla­ck Sea Energy” elektrik kabelinin çəkilməsi nəzərdə tutulub. Kabel Azərbaycanda istehsal olunan “yaşıl enerji”nin Gürcüstan və Qara dəniz vasitəsilə Rumıniya­ya və oradan Macarıstan və Av­ropanın digər hissələrinə nəqli üçün nəzərdə tutulub. Bu, təda­rükləri 4 geqavat “yaşıl enerji”yə çatdırmağa imkan verəcək.

Yeri gəlmişkən, Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Maca­rıstan arasında imzalanan mə­lum saziş Avropa Komissiyasının Prezidenti Ursula fon der Lyayen tərəfindən də yüksək dəyərləndi­rilib. O, çıxışlarının birində həmin sənədin Avropa İttifaqını Cə­nubi Qafqazdakı tərəfdaşlarına daha da yaxınlaşdıracağını və regionlarımıza təmiz enerjiyə ke­çidə müsbət təsir göstərəcəyini bildirib. Ursula fon der Lyayen, eyni zamanda sazişdə bərpao­lunan enerjiyə geniş diqqət ay­rılmasından məmnunluğunu da diqqətə çatdırıb: “Bərpaolunan enerji mənbələrinin artmaqda olan payının inteqrasiyası üçün bizə güclü elektrik enerjisi in­terkonnektorları lazımdır. Məhz buna görə Rumıniya, Gürcüstan və Azərbaycan arasında Qara dənizdən çəkiləcək elektrik xətti olduqca vacibdir. Bu, çox iddialı bir layihədir. 

Bu təşəbbüs bizi həm rəqəm­sal kommunikasiya, həm də enerji üçün Qara dənizin hər iki tərəfi, həmçinin Xəzər regionu ilə bağlayacaq. Bərpaolunan enerji mənbələrindən elektrik enerjisini Rumıniya və Macarıs­tan ərazisindən Avropa İttifaqına gətirməklə bu layihə təchizatın təhlükəsizliyini də gücləndirməyə kömək edəcək”.

Ümumiyyətlə, Buxarestdə Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıni­ya və Macarıstan arasında “yaşıl enerji”nin inkişafı və ötürülmə­si sahəsində strateji tərəfdaşlıq haqqında saziş imzalanması bu regionda bərpaolunan enerjinin ixracı ilə bağlı mühüm əhəmiy­yət daşıyan yeni bir imkandır. Bu sənəd, eyni zamanda, dünyada baş verən hazırkı dərin böhran şəraitində həmrəylik nümayiş et­dirməyin və ehtiyatları bir araya gətirməyin zəruriliyinin bariz ifa­dəsidir.

Avropa Komissiyası yaydığı anlaşma açıqlamasında bu sa­zişin Avropa İttifaqının Cənubi Qafqazdakı tərəfdaşlığını inkişaf etdirəcəyini və hər iki regiona “tə­miz enerji” keçidində kömək edə­cəyini, eyni zamanda, təchizat təhlükəsizliyini artıracağını bəyan edib. Eyni zamanda, Brüsselin etibarlı tərəfdaşlarla əməkdaş­lığının getdikcə daha çox önəm daşıdığını bildirib.

Ölkəmizdə zəngin bərpaolu­nan enerji potensialının mövcud­luğuna gəldikdə isə qeyd edək ki, aparılan araşdırmalara əsasən, quruda külək və günəş enerjisi­nin həcminin 27 qiqavatdan çox, Xəzər dənizinin Azərbaycan sek­torunda isə külək enerjisinin 157 qiqavat təşkil etdiyi bildirilir. Bər­paolunan enerji potensialının re­allaşdırılması ilə bağlı həyata ke­çiriləcək layihələr də genidir. Belə ki, 2027-ci ilə qədər 3 qiqavat külək və 1 qiqavat günəş ener­jisinin istehsal olunacağı plan­laşdırılır və həmin göstəricilərin 80 faizinin ixraca yönəldiləcəyi, ümumiyyətlə, 2037-ci ilə qədər ən azı 6 qiqavatlıq əlavə güclər yaradılması nəzərdə tutulur. 

Hüseynqulu QULİYEV,
iqtisadçı-ekspert

“Azərbaycan Respublika­sının energetika sektorunda islahatların sürətləndirilmə­si haqqında” Prezident İlham Əliyevin 2019-cu ildə imzaladığı Sərəncama uyğun olaraq, bər­paolunan enerji mənbələrindən istifadənin genişləndirilməsi məqsədilə 9 beynəlxalq enerji şirkəti ilə əməkdaşlıq əlaqələri yaradılaraq intensiv müzakirələr aparılıb. Ərəb ölkələrinə məx­sus “ACWA Power” və “Masdar” şirkətləri təkliflərini təqdim edən 7 şirkət arasında üç mərhələdən ibarət seçim prosesi nəticəsində müəyyənləşdirilib. Bəhs olunan layihələrin icrasına artıq start verilib. Günəş və külək enerjisi stansiyalarının tikintisinin inves­tisiya təminatını bütünlüklə ərəb şirkətlərinin həyata keçirəcəyi qərara alınıb.

Energetika Nazirliyi və “Azərenerji” ASC ilə Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin “Masdar” şirkəti arasında 2021-ci ilin aprel ayında 230 MVt gücündə günəş elektrik stansiyası layihəsi üzrə “İnvestisiya müqaviləsi” imza­lanıb. Müqavilə çərçivəsində ildə 500 milyon kVt/saat elekt­rik enerjisinin istehsalı nəzərdə tutulub. Belə bir göstərici isə 110 milyon kubmetr təbii qaza qənaət edilməsini, 200 min ton karbon emissiyasının azaldılma­sını, yeni iş yerlərinin yaradılma­sını, habelə yeni investorların digər layihələrə cəlb olunmasını şərtləndirib. 

Hesablamalara görə, Səu­diyyə Ərəbistanın “ACWA Power” və Birləşmiş Ərəb Əmir­liklərinin “Masdar” şirkətləri ilə imzalanan müqavilələrin– ilk dəfə xarici sərmayə əsaslı belə layihələrin həyata keçirilməsi nəticəsində il ərzində 330 milyon kubmetr qaza qənaət ediləcək, atmosferə 600 min tondan artıq CO2 emissiyasının atılmasının qarşısı alınacaq, habelə yüzlərlə yeni iş yerləri yaradılacaq. 

Avstraliyanın “Fortescue Future Industries” şirkəti də Azərbaycanla “yaşıl enerji” sahəsində yaxından əməkdaş­lıq etməkdə maraqlıdır. Azər­baycanın bərpaolunan enerji sahəsində yüksək potensialı qitə ölkənin şirkətini belə bir qə­naətə gəlməyə vadar edib. Belə ki, adıçəkilən şirkət Azərbayca­nın elektrik enerjisi istehsalında bərpaolunan enerji mənbələrinin payının 2030-cu ilədək 30 faizə çatdırmaq və Avropaya “yaşıl enerji” nəql etmək niyyətindən yaxşı xəbərdardır. Bu səbəb­dən də Avstraliya şirkəti həm Avropaya “yaşıl enerji”nin nəqli yolları, həm də respublikamızda dekarbonizasiya üçün bərpaolu­nan enerjinin istifadəsində ma­raqlıdır.

Vaqif BAYRAMOV
XQ