Bu, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 3,3 faiz çoxdur

Son illərdə ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi üçün yerli istehsal potensialının və infrastruktur təminatının inkişafı xüsusi diqqətdə saxlanılıb. Ölkənin mövcud torpaq, su və iqlim resursları əsasında ilkin kənd təsərrüfatı məhsullarının yerli istehsalı hesabına özünütəminetmə göstəricisi, ümumilikdə, məqbul səviyyədə qərarlaşıb. 

Yerli istehsal potensialı ilə yanaşı, respublikada ərzaq məhsulları ehti­yatlarının saxlanması üçün anbar in­frastrukturunun və emal sənayesinin inkişafı üçün yaradılan baza da ölkə­mizin ərzaq təhlükəsizliyi baxımından müstəsna əhəmiyyət kəsb edib. Belə ki, təbii resursların çatışmazlığına görə idxaldan asılılığımızın nisbətən yüksək olduğu məhsullar üzrə yerli emal səna­yesinin və infrastrukturun yaradılması respublikanın ərzaq təhlükəsizliyini sa­bit şəkildə təmin etməyə imkan verib.

Ərzaq təhlükəsizliyinin gücləndiril­məsi istiqamətində vaxtında görülən tədbirlər hazırda öz nəticələrini verir. Bu baxımdan Azərbaycan Respublika­sı Prezidentinin 2022-ci il 19 iyul tarixli “Ərzaqlıq buğda ilə özünütəminetmə səviyyəsinin yüksəldilməsinə dair bir sıra tədbirlər haqqında” Fərmanı da xüsusi qeyd olunmalıdır. Bu sənəd ölkənin ərzaqlıq buğda ilə özünütəmi­netmə səviyyəsinin yüksəldilməsini və ərzaq təhlükəsizliyinin gücləndirilmə­sini qarşıya mühüm vəzifə kimi qoyur.

Respublikada əsas ərzaq məhsul­ları üzrə ehtiyatların yaradılması ilə bağlı qərarlar qəbul olunub. Minimum istehlak səbətinin tərkibində əsas ər­zaq məhsullarının tədarükü və emalı ilə məşğul olan sahibkarlara güzəştli şərtlərlə kreditlər, faiz subsidiyaları və vergi-gömrük güzəştləri verilib. Təkcə ötən il ərzində kənd təsərrüfatı məhsul­ları istehsalçılarına dövlət tərəfindən maliyyə dəstəyi olaraq ərzaq təhlükə­sizliyinin təmin edilməsi ilə bağlı təd­birlərin maliyyələşdirilməsi üçün 540 milyon manat vəsait sərf edilib.

Bütün bunların məntiqi nəticəsi Dövlət Statistika Komitəsinin yaydığı göstəricilərdə də diqqət çəkib. Belə ki, cari ilin yanvar–iyul aylarında Azər­baycanda 7 milyard 262 milyon manat dəyərində kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal edilib. Bu, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 3,3 faiz çoxdur.

Son 1 ildə ölkədə istehsal edilən bitkiçilik məhsullarının dəyəri 3,2 faiz artaraq 3 milyard 851 milyon manat, heyvandarlıq məhsullarının dəyəri isə 3,4 faiz artaraq 3 milyard 411 milyon manat olub.

Avqustuın 1-nə kimi qarğıdalı da daxil olmaqla tarlalardan 2 milyon 902 min ton və yaxud ötən ilin eyni dövrünə nisbətən 1,7 faiz çox dənli və dənli paxlalı bitkilər, 1 milyon 243 min ton (4 faiz çox) tərəvəz, 388,8 min ton (eyni səviyyədə) bostan məhsulları, 8,1 min ton (5 faiz çox) üzüm, 2,9 min ton (0,5 faiz çox) günəbaxan, 9 min ton (53,6 faiz çox) şəkər çuğunduru, 1,8 min ton (0,7 faiz çox) tütün, 717,2 ton (15,4 faiz çox) yaşıl çay yarpağı yığılıb.

Onu da qeyd edək ki, cari il 18 ra­yonda 28 təsərrüfatla 22,4 min hektar pivotaltı sahənin 22 min hektarında (98,1 faiz) biçin aparılaraq 111,8 min ton məhsul istehsal edilib. Hər hek­tardan orta məhsuldarlıq 50,1 sentner olub.

Hazırda ərzaqlıq buğdanın dövlət tədarükü prosesi həyata keçirilir. Son məlumata əsasən, indiyədək tədarük məntəqələrinə 29,8 min ton ərzaqlıq buğda təhvil verilib ki, bunun da 253 tonunu 1-ci sinif, 12,2 min tonunu 2-ci sinif və 17,3 min tonunu isə 3-cü sinif ərzaqlıq buğda təşkil edir. 

Qeyd edək ki, Kənd Təsərrüfatı Na­zirliyi ilə bağlamış müqaviləyə əsasən müasir suvarma sistemlərinin tətbiq edildiyi təsərrüfatlarda istehsal olun­muş və Dövlət Ehtiyatları Agentliyinə, həmçinin un dəyirmanlarına təhvil ve­rilmiş ərzaqlıq buğdanın hər tonuna görə istehsalçılara 100 manat məhsul subsidiyası ödənilməsi qərara alınıb. 

Ərzaqlıq buğda ilə özünütəminet­mə səviyyəsinin yüksəldilməsi, yerli ər­zaqlıq buğda istehsalçılarının fəaliyyə­tinin stimullaşdırılması və onlara dövlət dəstəyinin göstərilməsi ilə əlaqədar Dövlət Ehtiyatları Agentliyinin Kənd Təsərrüfatı, İqtisadiyyat və Maliyyə nazirlikləri ilə razılaşdırılmış təklifini nəzərə alaraq “Ərzaqlıq buğdanın döv­lət tədarük qiymətinin müəyyənləşdi­rilməsi barədə” Sərəncam qəbul edib. Həmin sənəddə yerli ərzaqlıq buğda­nın bir tonunun dövlət tədarük qiyməti 2023-ci il üçün 450 manat müəyyən­ləşdirilib. 

Qeyd edək ki, “Ərzaqlıq buğda ilə özünütəminetmə səviyyəsinin yük­səldilməsinə dair bir sıra tədbirlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanına əsasən, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi ilə bağlamış müqaviləyə görə, müasir suvarma sis­temlərinin tətbiq edildiyi təsərrüfatlarda istehsal olunmuş və Dövlət Ehtiyatları Agentliyinə və un dəyirmanlarına təhvil verilmiş ərzaqlıq buğdanın hər tonuna görə istehsalçılara 100 manat məhsul subsidiyası ödəniləcək.

Bütün bununla yanaşı, 2023-cü ilin yanvar-iyun ayları ərzində Azərbaycan 350 milyon 428 min dollar dəyərində 348 min 774 ton meyvə-tərəvəz ixrac edib. Dövlət Gömrük Komitəsinin he­sabatı əsasında apardığı hesablama­lara görə, ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə ölkədən ixrac edilən mey­və-tərəvəzin dəyəri 6,8 faiz və ya 22 milyon 319 min dollar, həcmi isə 13,8 faiz və ya 42 min 398 ton artıb. Keçən ilin ilk 6 ayında Azərbaycandan 328 milyon 109 min dollar dəyərində 306 min 376 ton meyvə-tərəvəz ixrac edilib.

Xatırladaq ki, cari ilin yanvar-iyun aylarında meyvə-tərəvəzin ümumi ix­racda xüsusi çəkisi 1,78 faizə, qey­ri-neft məhsullarının ixracında olan çə­kisi isə 22,51 faizə bərabər olub.

Yeri gəlmişkən, hazırda ölkəmiz­də kənd təsərrüfatında məhsul isteh­salının artmasına yönələn tədbirlərin həyata keçirilməsi qarşıdakı illərdə ər­zaq təhlükəsizliyinin gücləndirilməsini şərtləndirir. Ötən ilin iyul ayında qəbul edilən “Azərbaycan Respublikasının 2022─2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası”nda ölkədə ərzaq təhlükəsizliyinin daha da gücləndiril­məsinə xidmət edən layihələr məhz həmin məqsədi daşıyır. 

Hazırda ölkmizin buğda ehtiyatının dayanıqlığı üzərində iş aparılır. Qar­şıdakı illərdə 80–100 min hektar ara­sında torpağın əkin dövriyyəsinə cəlbi planlaşdırılır. Prezident İlham Əliyev çıxışlarının birində bununla bağlı de­yib: “İndi isə işğaldan azad olunmuş Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun böyük kənd təsərrüfatı potensialı var. Hazırda Kənd Təsərrüfatı və İqtisadiyyat na­zirlikləri, həmin zonalarda Prezidentin xüsusi nümayəndələri və digər qu­rumlar birgə çalışırlar ki, kənd təsər­rüfatına uyğun torpaqlardan maksimal səmərəliliklə istifadə edilsin. Çünki 30 il ərzində Ermənistan qanunsuz ola­raq torpaqlarımızı istismar edib, lakin bu da səmərəsiz edilib. Onlar heç bir vəsait yatırmayıb, sadəcə, torpaqdan istifadə ediblər və bu səbəbdən məh­suldarlıq Azərbaycanda digər növlərlə müqayisədə üç dəfə aşağı olub. İndi isə biz azad olunmuş ərazilərə qayıda­caq fermerlərimiz üçün hansı məhsul­ların yetişdirilməsi ilə bağlı tövsiyələr hazırlayırıq və zənnimcə bu iş bitib. Biz onları məcbur edə bilmərik. Lakin güzəştli subsidiyalarla biz onları is­tiqamətləndirə bilərik ki, bəzi torpaqlar kartof, digərləri başqa tərəvəz və mey­vələr üçün istifadə edilsin”.

Qeyd edək ki, Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda bitkiçiliklə yanaşı, heyvan­darlıq da inkişaf etdirilir. Artıq qoyunçu­luq təsərrüfatları yay aylarında Kəlbə­cər və Laçın yaylaqlarına köçürülür. 

Hüseynqulu QULİYEV,

iqtisadçı-ekspert

Ərzaq təhlükəsizliyinin təminatın­da strateji əhəmiyyəti olan taxılçılıq kənd təsərrüfatı sektorunun aparıcı sahələrindən biridir. Bitkiçilik sahə­sinə aid olan taxılçılıq aqrar sektorun əsasını təşkil edərək əhalinin çörək və çörək məmulatlarına tələbatını ödəməklə yanaşı, həm də heyvan­darlığın yemə ehtiyacının təminində mühüm rol oynayır. Ona görə də taxılçılıq təsərrüfatının inkişafı priori­tet istiqamətdir. 

Prezident İlham Əliyev çıxışları­nın birində bu məsələyə toxunaraq taxılçılığın ərzaq təhlükəsizliyin­də mühüm əhəmiyyət daşıdığını diqqətə çatdırıb. Dövlətimizin başçısı bu istiqamətdə əsas tələbatın təmin olunmasını zəruri şərt hesab edib. Ölkə rəhbəri taxıl istehsalında 100 faiz təminatı böyük torpaq sahələri­nin şərtləndirdiyini bildirib. 

Fikrimcə, Ermənistanın uzun illər ərzində qanunsuz istismar etdiyi tor­paqlarımız dövriyyəyə daxil edildik­dən sonra dövlət başçımızın yuxarı­da xatırlatdığım fikri gerçəkləşəcək. Yəni ölkəmiz taxıl istehsalında 100 faiz təminat məqsədini reallaşdıra­caq. 

Onu da qeyd edim ki, hazır­da taxıl istehsalçıları olan fiziki və hüquqi şəxslərə dövlət büdcəsindən ayrılan subsidiya hesabına arpa və buğda toxumları, gübrə, dərman və herbisidlər alınaraq verilir.

Taxıl istehsalının artırılmasının əsas yollarına gəldikdə isə deyə bilərəm ki, burada əsas rolu qısa rotasiyalı əkin dövriyyələri, torpaq becərmələri, gübrə verilməsinin səmərəli üsulları, həmçinin optimal səpin müddəti və normalarının, yeni intensiv sortların təsərrüfatlara tət­biqi, keyfiyyətli toxum materialından istifadə edilməsi və əkinlərin xəstəlik, ziyanverici, eyni zamanda, alaqlar­dan mühafizə olunması kimi amillər oynayır. 

Göstərilən becərmə kompleksinə daxil olan əhəmiyyətli tədbirlərdən biri də taxıl səpininin vaxtında və keyfiyyətlə aparılmasıdır. Keyfiyyətli səpin aparmaqla sağlam və kütləvi cücərtilərin alınması məhsulun ya­rısı deməkdir. Yüksək texnologiya əsasında fəaliyyət göstərən, müasir aqro tələblərə əməl edən təsərrüfat­ların əkin sahələrində yüksək göstə­ricilərə nail olunması məhz bunun bariz ifadəsidir.

V.BİNYATOĞLU, “Xalq qəzeti”