Son illər Azərbaycanda nağdsız ödəniş sistemlərinin payı getdikcə artır. Bunun da əsas səbəblərindən biri rəqəmsal innovasiyalar dövründə qlobal maliyyə bazarlarının transformasiyaya məruz qalmasıdır. Bu isə öz növbəsində yeni nağdsız ödəniş həllərinin tətbiqi ilə nəticələnir. 

İqtisadi İslahatların Təhlili və Kom­munikasiya Mərkəzinin departament rəh­bəri Nicat Hacızadənin bildirdiyinə görə, Azərbaycanda son illər kölgə iqtisadiyyatı ilə mübarizə sahəsində həyata keçirilən tədbirlərin nəticəsi olaraq müvafiq dövlət qurumları nağdsız əməliyyatların istehlak­çılar və biznes subyektləri arasında əhatə dairəsinin genişləndirilməsi məqsədilə müxtəlif tədbirlər planı icra edirlər. Depar­tament rəhbərinin sözlərinə görə, 2016-cı ildə mülki dövriyyənin iştirakçıları arasında aparılan əməliyyatların və hesablaşmala­rın şəffaflığını, istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsini təmin etmək, nağd pul he­sablaşmalarının nağdsız hesablaşmalarla əvəzlənməsini stimullaşdırmaq, bank sis­teminin inkişafını sürətləndirmək məqsə­dilə “Nağdsız hesablaşmalar haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu”nu da qəbul edilən bu qərarlar sırasındadır. 

N. Hacızadə, həmçinin deyib ki, sosi­al-iqtisadi inkişaf istiqamətində hökumət və müvafiq monetar institutların qarşısın­da duran tədbirlərə kölgə iqtisadiyyatına qarşı ölkə daxilində mübarizə və nağdsız əməliyyatların ev təsərrüfatları və biznes subyektləri arasında geniş yayılması, habelə ödəmələr istiqamətində maliyyə infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi kimi prioritetlər daxildir.

Xatırladaq ki, Azərbaycanda ilk rəqəmsal həllərin tətbiqinə 2019-cu il­dən etibarən başlanılıb. Ötən müddətdə ölkəmizdə bu sahədə kifayət qədər ciddi uğurlar əldə olunub. Azərbaycanda nağdsız ödəniş sistemləri ilə bağlı aparılmış araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, ölkəmizdə əvvəlki dövrlərlə müqayisədə ödəniş sistemlərində ciddi dəyişikliklər müşahidə olunur. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, 2022-ci ildə ölkə daxilində kartlarla ödənişlərin həcmi 55,980 mil­yon manat təşkil edib. Cari ilin əvvəlin­dən isə bu sahədə artım tendensiyası bir qədər də sürətlənib. Azərbaycan Mərkə­zi Bankının məlumatına görə, bank və “Azərpoçt” MMC sistemləri üzrə 2023-cü il aprel ayının sonunda dövriyyədə olan ödəniş kartlarının sayı əvvəlki aya nis­bətən 219 min ədəd artaraq 14 milyon 465 min ədəd təşkil edib. Bu isə ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 17,5 faiz çoxdur. Bütövlükdə isə, ilin əvvəlindən ödəniş kartları ilə nağdsız əməliyyatla­rın həcmi ölkədaxili kart əməliyyatlarının 51,4 faizini təşkil edib. 

Yeri gəlmişkən, Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsi­nin sədri Tahir Mirkişili bildirib ki, hazırda Azərbaycanda 14 milyona yaxın şəxsdə kart var. Komitə sədrinin sözlərinə görə, son 5 il ərzində ölkədə ödəniş kartları vasitəsilə həyata keçirilən əməliyyatların həcmi təxminən 8 dəfə artıb. T. Mirkişili onu da qeyd edib ki, təkcə son bir il ərzin­də ödəniş kartları vasitəsilə 460 milyon dəfə əməliyyat keçirilib ki, bu da ötən 5 ildə 12 dəfə artım deməkdir. Ekspertlərin fikrincə, son zamanlar ölkəmizdə dövriy­yədə olan kartlar vasitəsilə ödənişlərinin sayının artması texnoloji baxımdan yük­sək təminatla bağlıdır. Eyni zamanda, son dövrlərdə bağlanılan əməkdaşlıq müqavilələri nəticəsində bir çox məşhur e-ticarət platformaları artıq ölkəmizdə fəaliyyətə başlayıb. Bu da Azərbaycan bazarında nağdsız ödənişlərin payının ciddi şəkildə artmasına səbəb olur.

Mərkəzi Bankın məlumatına əsasən, ödəniş kartlarında artım debet kartları üzrə 16,1 faiz, kredit kartları üzrə isə 27,2 faiz təşkil edib. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə əməkhaqqı kartlarının sayı 105 min, kredit kartları 417 min, digər kartlar isə 1,6 milyon ədəd artıb. Heç şü­bhəsiz, ödəniş kartlarının artması nağdsız ödənişlərin həcminə də müsbət təsir göstərib. Belə ki, ölkədaxili nağdsız əmə­liyyatların həcmi ötən ilin müvafiq döv­rünə nisbətən 1,9 dəfə artıb. Yeri gəlmiş­kən, 2023-ci ilin aprel ayı ərzində kartlar vasitəsilə həyata keçirilən nağdsız ödə­nişlərin həcmi 3 milyard 202 milyon ma­nat təşkil edib. Hesabat dövründə həyata keçirilən nağdsız ödənişlərin 2 milyard 535 milyon manatı elektron ticarətin pa­yına düşüb. Qalan məbləğin 663 milyon manatı POS-terminallar, 4 milyon mana­tı isə özünəxidmət terminalları vasitəsilə həyata keçirilib. 

Mərkəzi Bankın baş direktoru Fərid Osmanov Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin iyunun 22-də keçirilən iclasında çıxışı zamanı bildirib ki, hazırda ölkədə 81 min termi­nal var. Bunun 55 mini Bakıda, təqribən 25 mini isə regionlarda fəaliyyət göstərir. Onun sözlərinə görə, ödəniş autenti ölkə­də terminalların sayının artmasına təkan verəcək. Xatırladaq ki, autentifikasiya ödəniş xidməti təchizatçısına ödəniş xid­məti istifadəçisinin kimliyini və ya ödəniş alətinin, o cümlədən ödəniş xidməti isti­fadəçisinin fərdiləşdirilmiş təhlükəsizlik məlumatlarının istifadəsinin etibarlılığını yoxlamağa imkan verən prosedurdur.

Azərbaycanda 2022-2023-cü illər ara­sında nağd ödənişlər üstünlük təşkil etsə də, nağdsız əməliyyatların davamlı artımı da müşahidə olunub. Bu isə müəssisələr və fiziki şəxslər tərəfindən rəqəmsal ödə­niş üsullarının getdikcə daha çox mə­nimsənilməsindən xəbər verir. Ekspertlər hesab edirlər ki, nağdsız ödənişlərə keçid rahatlıq, təhlükəsizlik və gücləndirilmiş şəffaflıq da daxil olmaqla çoxsaylı üstün­lüklər təklif edir, ümumi səmərəliliyə töhfə verir.

Göründüyü kimi, Azərbaycan çox sürətli şəkildə nağdsız ödənişə keçid edir. Qarşıdakı dövrlərdə isə texnoloji irəlilə­yişlər, təkmilləşdirilmiş infrastruktur sis­temi rəqəmsal ödəniş həllərinin qəbulunu daha da sürətləndirəcək. 

Mirbağır YAQUBZADƏ, “Xalq qəzeti”