Son illər Azərbaycanda iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi məqsədilə uğurlu sənayeləşmə siyasəti həyata keçirilir. Bu məqsədlə ölkənin müxtəlif bölgələrində sənaye parkları və məhəllələri yaradılır. Hazırda ölkəmizdə 7 sənaye parkı (Sumqayıt Kimya, Qaradağ, Pirallahı, Mingəçevir, Balaxanı, Ağdam və Cəbrayıl rayonunda yerləşən “Araz Vadisi İqtisadi Zonası”) və 5 sənaye məhəlləsi (Hacıqabul, Masallı, Neftçala, Sabirabad və Şərur) fəaliyyət göstərir. 

Azərbaycanda sənaye parklarının, sənaye məhəllələrinin və aqroparkla­rın idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsi Prezident İlham Əliyevin müvafiq fər­manı ilə yaradılmış İqtisadi Zonaların İnkişafı Agentliyi tərəfindən həyata ke­çirilir. Agentliyin idarə heyətinin sədri Elşad Nuriyevin bildirdiyinə görə, sahi­bkarlar tərəfindən sənaye zonalarına 6,46 milyard manatdan çox investisiya yatırılıb. Bunun da hesabına ölkədə 10 min 400-dən artıq daimi iş yeri yaradılıb. Mövcud layihələr üzrə növbəti mərhələ­də sənaye zonalarına əlavə 460 milyon manata yaxın investisiyanın yatırılması və 4200-dən artıq yeni iş yerinin yara­dılması nəzərdə tutulur. 2022-ci ildə sə­naye zonalarının rezidentləri tərəfindən, ümumilikdə, 2,9 milyard manat dəyərin­də məhsul satışı həyata keçirilib ki, bu­nun da 1 milyard manatı ixracın payına düşür. Ötən il sənaye parklarının rezi­dentləri tərəfindən satış 20,6 faiz, ixrac isə 10,8 faiz artıb.

Azərbaycanın sənaye parklarında yaradılmış əlverişli biznes mühiti və ge­niş logistik imkanlar, eləcə də bir sıra sti­mullaşdırıcı tədbirlər xarici şirkətlərin də marağına səbəb olub. Məhz bunun nəti­cəsidir ki, ölkəmizin sənaye zonalarında xarici kapitallı rezidentlərin sayı getdik­cə artır. Hazırda Sumqayıt Kimya Səna­ye Parkında İsveçrə şirkəti olan “Sika” MMC, Çin kapitallı “Azərbaycan Van­hong Ceramics Co.” MMC, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin “SENSEMI DMCC” şirkəti, Pirallahı Sənaye Parkında Ru­siya-Azərbaycan birgə müəssisəsi olan “R-Pharm” MMC, Ağdam Sənaye Parkının rezidenti kimi qeydiyyata alı­nan Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri kapitallı “Expert Services FZE” Məhdud Məsu­liyyətli azad zona müəssisəsi, Neftçala Sənaye Məhəlləsində İran–Azərbaycan birgə avtomobil müəssisəsi, Hacıqa­bul Sənaye Məhəlləsində qeydiyyata alınan “Penoplex Prikavkazye” MMC fəaliyyət göstərir. Bundan əlavə, “Araz Vadisi İqtisadi Zonası” Sənaye Parkın­da yaradılması nəzərdə tutulan Rusiya–Azərbaycan birgə servis mərkəzi olan “Avto Lizinq Azərbaycan” MMC-nin də yaxın zamanlarda fəaliyyətə başlayaca­ğı gözlənilir.

Bir neçə gün öncə isə ölkəmizdə səfərdə olan bir sıra tanınmış Çin şirkət­lərinin nümayəndələri ilə Sumqayıt Kim­ya Sənaye Parkında görüş keçirilib. Gö­rüş zamanı Çin şirkətlərinin ölkəmizin sənaye parklarına investisiya yatırması imkanları nəzərdən keçirilib. Qonaqlara ölkəmizdə fəaliyyət göstərən sənaye zonaları və investisiya imkanları barə­də məlumat verilib. Görüşdə, həmçinin Sumqayıt Kimya Sənaye Parkında fəa­liyyət göstərən rezidentlərlə əməkdaşlıq əlaqələrinin qurulması, parkın ərazisin­də “Ka Shui International Holdings Ltd.” şirkəti tərəfindən maqnezium istehsalı layihəsinin həyata keçirilməsi imkanları müzakirə edilib. 

Məlum olduğu kimi, işğaldan azad edilmiş ərazilərin iqtisadi potensialının hərəkətə gətirilməsi istiqamətində də geniş tədbirlər həyata keçirilir. Artıq Qa­rabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayon­larında “Ağdam” və “Araz Vadisi İqtisadi Zonası” sənaye parkları yaradılıb. Hə­min parklarda, ümumilikdə, 18 rezident və 6 qeyri-rezident qeydiyyata alınıb. Adıçəkilən sənaye parklarında qeydiy­yata alınmış 24 layihə üzrə 138 milyon manatdan çox investisiyanın yatırılması nəzərdə tutulur ki, bunun da hesabı­na 1300-ə yaxın iş yerinin yaradılması planlaşdırılır. Ağdam Sənaye Parkın­da tikinti materiallarının istehsalı, kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı və qab­laşdırılması, “Araz Vadisi İqtisadi Zona­sı”nda isə, əsasən, logistika mərkəzinin yaradılması, gömrük terminalının qurul­ması, avadanlıq və texnikaların təmiri mərkəzi, topdansatış və pərakəndə anbarlarının tikilməsi və satışı həyata keçiriləcək. 

Yeri gəlmişkən, ötən ay Almaniyada səfərdə olan Prezident İlham Əliyev bu ölkənin iş adamaları ilə görüşü zamanı “Claas Global Sales GmbH” şirkətinin regional direktorunun nümayəndəsi Kli­ma Martinin maraqlandığı məsələlərə aydınlıq gətirərək deyib: “Hesab edirəm ki, sizin üçün yaxşı imkan Qa­rabağda servis mərkəzinin yaradılması ola bilər. Bizim Qarabağda iki sənaye zonamız var – Ağdam və Cəbrayılda. Orada artıq müəyyən avadanlığın isteh­salı ilə bağlı tikinti işləri gedir. Zənnim­cə, bu, hər baxımdan əlverişlidir, çünki “Claas” şirkətinin traktor və kombaynları Azərbaycanda çox populyardır. Burada potensial böyükdür, çünki həmin böl­gələrdə geniş kənd təsərrüfatı fəaliyyəti olacaq”.

Göründüyü kimi, əlverişli investisiya mühiti və logistika imkanları sənaye zo­nalarının cəlbediciliyini getdikcə artırır. Ən müasir texnologiyalar əsasında ya­radılan hər bir sənaye parkı isə iqtisa­diyyatın qeyri-neft sektorunun inkişafını sürətləndirməklə yanaşı, ölkəmizin ix­rac imkanlarının artmasına və məşğul­luğun təminatına mühüm töhfələr verir. 

Mahir ZEYNALOV,
Elm və Təhsil Nazirliyi İqtisadiyyat İnstitutunun şöbə müdiri, fəlsəfə doktoru, dosent:

– Sənaye parklarının yaradıl­masında əsas məqsəd innovativ və yüksək texnologiyalar əsasında rəqabətqabiliyyətli yerli istehsalın in­kişafına, sənaye sektoruna yerli və xarici investisiyaların cəlb olunması­na, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsinə, qeyri-neft ixracının artırılmasına, elə­cə də yeni iş yerlərinin açılmasına nail olmaqdır. Bu məqsədlə sənaye parklarında sahibkarlıq fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün zəruri inf­rastruktur formalaşdırılır, habelə vergi güzəştləri kimi təşviq mexanizmləri nəzərdə tutulur. Bu, həm də ölkədə istehsal sektorunda biznesin dəstək­lənməsi və inkişafı üçün əlverişli bir iqtisadi platformadır. Belə ki, burada sahibkarlar rezident kimi qeydiyyata alındıqları tarixdən 10 il müddətinə əmlak, torpaq, gəlir vergilərindən, istehsal məqsədilə idxal etdikləri tex­nikanın, texnoloji avadanlıqların və qurğuların idxalı zamanı ƏDV-dən və 7 il müddətinə gömrük rüsumlarından azad olunurlar. Belə əlverişli şərtlər sənaye parklarını sahibkarlar üçün cəlbedici edir.

Təsadüfi deyil ki, hər il sənaye zonalarında sahibkarların sayı artır. Artıq bu sahədə həyata keçirilən la­yihələrin müsbət iqtisadi nəticələri də var. Belə ki, İqtisadi Zonaların İnkişafı Agentliyi fəaliyyətə başlayandan bu­günədək idarəçiliyində olan sənaye zonalarında investisiya həcmi 246 milyon manatdan çox olan 30 sahib­karlıq subyektinə rezidentlik statusu verilib. Burada sahibkarlar tərəfin­dən həyata keçiriləcək layihələr üzrə 2800-dən çox iş yerinin yaradılması nəzərdə tutulur. Sənaye zonaları üzrə indiyədək ümumilikdə 8,8 milyard manatlıq məhsul istehsal edilib ki, bu­nun da 2,9 milyard manatlıq və ya 33 faizə yaxın hissəsi ixrac olunub. Sə­naye zonalarının qeyri-neft sənayesi məhsulları istehsalında xüsusi çəkisi 16,7 faiz, ixracında isə 29,5 faizdir. İs­tehsal olunan məhsullar daxili bazarla yanaşı, “Made in Azerbaijan” brendi ilə dünyanın bir sıra ölkələrinə (ABŞ, Kanada, BƏƏ, Çin, Rusiya, Çexiya, İngiltərə, İsrail, İspaniya, Avstriya və s.) ixrac olunur. 

Ümumilikdə isə, indiyədək səna­ye zonaları üzrə layihələrin ümumi investisiya həcmi 7 milyard manata yaxın olan 116 sahibkarlıq subyek­tinə rezidentlik statusu verilib və bun­lardan artıq 65-i istehsal fəaliyyətinə başlayıb. Bütövlükdə isə, sənaye parklarının qeyri-neft sektorunun in­kişafında rolu getdikcə artır ki, bu da ölkəmizdə reallaşdırılan uğurlu səna­yeləşmə siyasətinin perspektivlərin­dən xəbər verir.

Mirbağır YAQUBZADƏ, “Xalq qəzeti”