COP29-un prezidenti, ekologiya və təbii sərvətlər naziri Muxtar Babayev mediaya açıqlamasında 2015-ci ilin Paris İqlim Sazişinin 6-cı maddəsinin iki alt bəndinin razılaşdırılmasının qarşıdan gələn COP29-da ən vacib və çətin müzakirə mövzularından biri olacağını bildirib. M.Babayev daha sonra Paris İqlim Sazişinin sözügedən maddəsinin qəbulunun əvvəlki COP-ların və Bakıda keçiriləcək COP29-un çoxsaylı danışıqlarının mövzusu kimi diqqət mərkəzində saxlanılacağını vurğulayıb. “Düzdür, bununla əlaqədar bəzi məsələlər razılaşdırılsa da, digərləri barədə hələlik konkret nəticəyə gəlinməyib. Əgər ölkələr 6.2, 6.4 və 6.8-in kritik alt bəndlərini özündə birləşdirən 6-cı maddə üzrə razılığa gələ bilsələr, bu, COP29-da çox vacib qərar olacaq”, – deyə ekologiya və təbii sərvətlər naziri xatırladıb. M.Babayev 6.2 və 6.4-cü alt bəndlərin ən böyük mübahisə doğuracağını da diqqətə çatdırıb. 

Qeyd edək ki, 2015-ci il Pa­ris İqlim Sazişinin 6-cı maddəsin­də deyilir: “Tərəflər istixana qazı emissiyalarının azaldılması üçün milli səviyyədə müəyyənləşdirilmiş töhfələrin həyata keçirilməsində könüllü əməkdaşlıqdan istifadə edirlər”. Beləliklə, 6-cı maddə faktiki olaraq istixana qazları emissiyala­rının azaldılmasını stimullaşdıran üç mexanizm (6.2, 6.4 və 6.8-ci alt bəndlər) müəyyən edir: 1) BMT ölkələri arasında emissiyaların azaldılması nəticələrinin uçotu və ti­carəti (yəni, karbon kvotaları - Mad­də 6.2), 2) karbon kvotalarının və kreditlərinin ticarəti üçün BMT-nin mərkəzləşdirilmiş mexanizminə uy­ğun olaraq iqlim layihələrinin həya­ta keçirilməsi (Maddə 6.4), 3) iqlim dəyişikliyinin nəticələrin yumşaldıl­ması üçün qeyri-bazar yanaşmaları (Maddə 6.8).

COP29-un prezidentinin sözlə­rinə görə, indiyədək 6.2 və 6.4-cü alt bəndlərdə 6-cı maddənin tət­biqi qaydaları razılaşdırılmayıb, la­kin 6.8-ci maddə üçün artıq hazır sənəd var.

Bu məqamda onu da xatırladaq ki, karbon kvotaları əslində müəy­yən bir ölkənin (şirkətin) texnologiya və ya digər üsullarla istehsal əmə­liyyatları zamanı müəyyən həcmdə (kiloqram və ya tonla) istixana qaz­larının emissiyalarını necə azalda bildiyinin uçotudur.

M.Babayev, həmçinin qeyd edib ki, Bakıda keçiriləcək COP29 digər məsələlərin və təşəbbüslərin müza­kirəsi üçün platformalar yaradacaq. Bu platformalarda səsləndiriləcək təşəbbüslər arasında BMT-nin Baş katibi Antoniu Quterreş tərəfindən dəstəklənən Karib hövzəsi ölkələ­rinin “həmrəylik vergisi”nin tətbiqi təşəbbüsü də var. Xatırladaq ki, Karib hövzəsi ölkələri gəmiçilik, avi­asiya və qalıq yanacaq hasilatı kimi sektorlardan (iqlim problemlərini həll etmək üçün) “həmrəylik vergisi” tutmaq təşəbbüsü ilə çıxış ediblər. 

BMT-nin Baş katibi bu yaxın­larda sosial media hesabında bu təşəbbüsü yüksək dəyərləndirib və iqlim təşəbbüslərinə daha çox özəl kapitalın cəlbini, habelə inkişaf et­miş ölkələrin də iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma üçün maliyyəni ikiqat artırmalarının və öhdəlikləri yerinə yetirmələrinin zəruriliyini bildirib. 

COP29-da səsləndiriləcək təşəbbüslərdən söz düşmüşkən, onu da vurğulayaq ki, bir neçə ölkə dəniz nəqliyyatı ilə yük daşınması­na, hava səyahətlərinə vergi tətbiq olunması təşəbbüsü ilə çıxış edib ki, bu da əsasən “biznes klass” sər­nişinlərinə və ya çarter reyslərə və s. şamil edilir. Hər kəsin yanaşması fərqlidir, bu, müzakirə mövzusudur. Bu cür təşəbbüslərin Bakıda müza­kirəsi üçün müəyyən platformalara yer veriləcəyi də nəzərdə tutulur. 

COP29-a hazırlıq prosesi Prezi­dent İlham Əliyevin daimi nəzarəti altındadır. Dövlətimizin başçı­sı iyulun 4-də keçirilmiş “Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı plyus” for­matında tədbirdə və iyulun 6-da Şuşada təşkil edilmiş Türk Döv­lətləri Təşkilatının Dövlət başçıla­rının qeyri-rəsmi Zirvə görüşündə Azərbaycanın COP29 zamanı inki­şaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında körpü yaratmaq və konsensusa nail olmaq üçün səy­lərini əsirgəməyəcəyini vurğulayıb. Şuşa Zirvə görüşündə qəbul olun­muş “Qarabağ Bəyannaməsi”ndə qardaş türk dövlətləri tərəfindən isə COP29-da real nəticələrin əldə edil­məsi istiqamətində Azərbaycanın ardıcıl səyləri dəstəklənib. 

Xatırladaq ki, COP konfransları indiyədək BMT-nin himayəsi altında keçirilib. Bu beynəlxalq qurumun İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Kon­vensiyasının (COP29) Tərəflər Kon­fransının 29-cu sessiyasının da cari ilin noyabrında Azərbaycanda real­laşdırılacağı qərara alınıb. Bununla bağlı qərar ötən il dekabrın 11-də Dubayda gerçəkləşən COP28 ple­nar iclasında qəbul edilib. 

Beləliklə, bu il bütün postsovet məkanında ilk dəfə Azərbaycan Respublikasının mötəbər qlobal tədbirə evsahibliyi edəcəyi ölkəmi­zin tarixi uğurlarından biri olmaqla, eyni zamanda, beynəlxalq alə­min vahid mövqedən çıxış edərək COP29-un paytaxtımızda keçiril­məsinə qərar verməsi respublika­mızın dünyada getdikcə güclənən mövqeyinin, artan nüfuzunun əyani göstəricisidir. 

Beynəlxalq birliyin belə bir qlobal tədbirə evsahibliyini məhz Azərbaycan dövlətinə etibar et­məsi ölkəmizin bu sahədə zəngin təcrübəyə malik olmasından, eyni zamanda, BMT Təhlükəsizlik Şu­rasına qeyri-daimi üzvlüyü zamanı 155 ölkənin, Qoşulmama Hərəkatı­na sədrliyi zamanı isə 120 ölkənin dəstəyini qazanmasından və etima­dı tam doğrultmasından, Prezident İlham Əliyevin irəli sürdüyü qlobal təşəbbüslərin beynəlxalq ictimaiy­yət tərəfindən daim rəğbətlə qar­şılanmasından, habelə dünya sə­viyyəsində dövlətimizin başçısının yürütdüyü siyasətə göstərilən güclü dəstəkdən irəli gəlir. 

Azərbaycanın COP29-a evsa­hibliyi etməsinə etimad göstərilmə­sini bir sıra digər məqamlar da şərt­ləndirir. Əvvəla, bu, Prezident İlham Əliyev tərəfindən aparılan məqsəd­yönlü siyasət nəticəsində Azərbay­canın yüksək sosial-iqtisadi inkişaf və möhkəm ictimai-siyasi sabitliyə nail olması ilə bağlıdır. Vətən müha­ribəsində qazanılan parlaq qələbə­dən sonra ölkəmizin dünyada daha güclü dövlət kimi tanınması da bu məsələdə önəmli rol oynayır. 

Azərbaycanın COP29-a evsa­hibliyi etməsinə etimad göstərilmə­sini şərtləndirən amillərdən biri də respublikamızda müasir infrastruk­turun mövcudluğu və təhlükəsizli­yin ən yüksək səviyyədə təşkili ilə bağlıdır. Bütün bunlarla bərabər, ölkəmizin ətraf mühitə verdiyi önəm də beynəlxalq aləmin diqqətini çə­kir. Bu, statistik göstəricilərdən də aydın gürünür. Belə ki, Azərbaycan 1990-cı illə müqayisədə 2030-cu ilə qədər istixana qazlarının həcmini 35 faizə və 2050-ci ilə qədər isə 40 faiz azaltmağı qarşıya mühüm və­zifə kimi qoyur. 

Onu da bildirək ki, erməni faşiz­minin işğal dövründə xarabalığa çe­virdiyi Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonları dövlətimizin baş­çısı tərəfindən “Yaşıl enerji” zonası elan edilib. Eyni zamanda, həmin ərazilərin dayanıqlı kənd təsərrüfa­tı, ekoloji cəhətdən təmiz nəqliyyat, “ağıllı” şəhərlər, “ağıllı” kəndlər kimi innovativ yanaşmalara əsaslan­maqla və minlərlə hektar sahədə meşələri bərpa etməklə 2050-ci ilə­dək “Netto sıfır emissiya” zonasına çevrilməsi nəzərdə tutulub.

Neft-qaz ölkəsi olan Azərbay­can “yaşıl enerji” növlərinin yaradıl­masını və onun dünya bazarlarına nəqlini hazırda enerji siyasətinin yeni prioritet istiqaməti kimi müəy­yənləşdirib. COP29-un Bakıda keçirilməsi qərarının verilməsi, ha­belə beynəlxalq aləmdə razılıqla qarşılanması da məhz vurğulanan siyasətdən qaynaqlanıb. Şübhəsiz ki, bu zaman Prezident İlham Əliye­vin bu sahədə–bərpaolunan enerji potensialının gerçəkləşdirilməsi ilə bağlı məqsədyönlü fəaliyyəti də əsaslı rol oynayıb. 

Beləliklə, COP29 sülhə, əmin-a­manlığa yol açır, rifaha xidmət edir. Azərbaycan ilə Ermənistan ara­sında vasitəçisiz, birbaşa kommu­nikasiya əsasında COP-la bağlı əldə edilmiş razılaşma bu qlobal tədbirin sülhpərvər mahiyyətini bir daha nümayiş etdirir. COP mövzu­ları bəşəriyyəti, müxtəlif dövlətləri, dövlətlər qrupunu, düşərgələri ümu­mi məqsəd naminə səfərbər edən, birləşdirən qüvvədir. COP həmrəy­lik, qlobal məsuliyyəti bölüşmək və əməkdaşlıq platformasıdır. Bir söz­lə, COP29 beynəlxalq konfrans kimi məsuliyyətli bir tədbirdir. Məsələ ilə bağlı ilk iclasın dövlətimizin başçı­sının rəhbərliyi ilə keçirilməsi də bu fikrin parlaq ifadəsidir. 

Sonda qeyd edək ki, BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Kon­vensiyası 1992-ci ilin iyununda Rio-de-Janeyroda keçirilən Yer Sammitində insanın iqlim sisteminə təhlükəli müdaxiləsinin qarşısını almaq üçün imzalanmış sazişdir. “COP” (Conference of Parties) abbreviaturası İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının icrasına nəzarət edən ən yüksək qanunveri­ci orqan olan “Tərəflərin Konfransı” mənasını verir.

Konvensiyada 198 ölkə iştirak edir. Tərəflər başqa cür razılaşmır­sa, COP hər il keçirilir. İlk COP təd­biri 1995-ci ilin martında Berlində reallaşıb və onun katibliyi Bonnda yerləşir.