Yaponiya hökuməti cümə günü ölkənin üzləşdiyi təhdidlərə və onlara qarşı necə mübarizə aparacağına dair “Ağ kitab” adlandırılan illik müdafiə hesabatını dərc edib. Yeni hesabatda Çin, Rusiya və KXDR regional təhlükəsizliyə əsas çağırışlar kimi göstərilib. Sənəd xüsusilə Tokionun Moskvanın Pekin və Pxenyanla artan hərbi əlaqələrindən narahatlığını əks etdirir və həmçinin etiraf olunur ki, sanksiyalara baxmayaraq, Rusiya Ukraynada uzun müddət döyüşmək iqtidarındadır. Tokionun buna cavabı, “Ağ kitaba” görə, ölkənin müdafiə qabiliyyətini artırmağa davam etməli və müttəfiqlərlə, o cümlədən NATO ilə əməkdaşlığı gücləndirməlidir. Rusiya isə Yaponiyanın hazırkı kursunu düşmənçilik adlandırır və bəyan edir ki, bu vəziyyətdə “ikitərəfli siyasi dialoqun və praktiki qarşılıqlı fəaliyyətin bərpası” mümkün deyil.
“Beynəlxalq ictimaiyyət müharibədən sonrakı ən çətin dövrə qədəm qoyub. Mövcud nizam ciddi təhdid ilə üz-üzədir və biz yeni böhran dövrünə qədəm qoyduğumuzu anlayırıq”, - Yaponiyanın müdafiə naziri Minoru Kihara illik hesabatın ön sözündə belə yazıb. Əsasən, “Ağ kitab”a görə, Yaponiya üçün bu çağırışı onun üç qonşusu - Çin, Rusiya və Şimali Koreya yaradır. İyulun 12-də hökumətə təqdim olunan sənəddə onların əməlləri çox sərt qiymət alıb. Beləliklə, “Ağ kitab”ın müəllifləri Avropa və Asiyada təhlükəsizliyin bölünməzliyi ilə bağlı Yaponiya isteblişmenti arasında populyarlıq qazanan tezisini təkrarlayaraq, Şərqi Asiyada Ukraynada baş verənlərə bənzər “ciddi vəziyyətin” yarana biləcəyinə eyham vururlar. Buna səbəb “Çinin aqressiv davranışı”, xüsusən də Tayvan yaxınlığında “Pekinin adanı işğal etmək strategiyasının bir hissəsini nümayiş etdirən” silsilə hərbi təlimlərdir. Sənəddə qeyd olunur ki, “Çin tərəfinin bu cür artan hərbi fəaliyyəti ilə bağlı Çin və Tayvan arasında hərbi gərginliyin artması ehtimalı inkar edilə bilməz”.
Yaponiya üçün narahatlıq mənbəyi Pekin və Moskva arasında daha sıx əlaqələr göstərilir. Tokio özünə qarşı təhlükələri bu iki ölkənin Yaponiya ətrafında artan birgə hərbi manevrlərində görür. “Ağ kitab”ın məzmununa əsasən, Rusiya təkcə Çinlə birlikdə deyil, həm də ayrılıqda Tokio üçün “böyük narahatlıq” doğurur. Məsələn, “Uzaq Şərqdəki rus ordusunun ən son silahlarla təchiz edilməsi” və “Rusiyanın Hind-Sakit okean regionunda hərbi hərəkətləri” yaponları narahat edir.
Təbii ki, illik icmal Ukraynada davam edən münaqişəni də nəzərdən qaçırmayıb. Hesabatda vurğulanır ki, Qərbin sanksiyaları Rusiyanın hərbi-sənaye kompleksini sıradan çıxara bilmədi, ona görə də Moskva uzun müddət hərbi əməliyyatlar apara bilir. Hesabatda vurğulanır ki, 2023-cü ildə Rusiya tərəfi hərbi sənayenin istehsal gücünü 4 dəfə artırıb, hər bir silah növünün təmiri və istehsalı sürətini artırıb və buna görə də Avropa ölkələri və ABŞ-dən yardımların genişləndirilməsi Ukrayna üçün daha da vacib olub. Bundan sonra hesabatda qeyd olunur ki, “Rusiyanın təcavüzü ilə razılaşılarsa, bu, güc yolu ilə status-kvonun birtərəfli dəyişməsinin digər regionlarda, o cümlədən Asiyada məqbul olduğu barədə yanlış təsəvvür yarada bilər”.
Yaponiyanı addımları ilə narahat edən digər ölkə Şimali Koreyadır. Tokio əbəs yerə narahatlıq keçirmir. Pxenyan bir neçə dəfə Yapon arxipelaqındakı adaları dənizə batırmaqla hədələyib. Hesabatda yazılır ki, Şimali Koreyanın son bir ildə hərbi güclənməsi raket platformalarının şaxələndirilməsi kəşfiyyat və müşahidə sahəsində təkmilləşdirmələr də daxil olmaqla təkmil nüvə və raket imkanları ilə əlamətdar olub və indi Şimali Koreyanın hərbi fəaliyyəti Yaponiyanın təhlükəsizliyinə əvvəlkindən daha ciddi təhlükə yaradır. Yaponiya Pxenyanla Moskva arasında hərbi əlaqələrin dərinləşməsindən narahat olduqlarını da bildirir.
“Ağ kitab”da təhlükələrə qarşı hansı addımların atılacağı da qeyd olunur. “The Japan Times” qəzetinin məlumatına görə, sənəddə ilk dəfə olaraq müdafiə potensialı və xərclərə həsr olunmuş ayrıca fəsil yer alıb. Hələ 2022-ci ildə Yaponiyanın Baş naziri Fumio Kişida müdafiə xərclərini 2027-ci ilədək milli ÜDM-in 2 faizinə qədər artıracağını vəd etmiş, 43,5 trilyon ien (273 milyard dollar) dəyərində beşillik plan hazırlamışdı. Üstəlik, hazırkı sənədə görə, bu məbləğin 42 faizi artıq istifadə olunub. Vəsaitin böyük hissəsi yeni “Aegis” ilə təchiz olunmuş döyüş gəmilərinin tikintisinə, obyektlərin və bazaların gücləndirilməsinə və təkmilləşdirilmiş raketlərlə (həm yerli, həm də Amerika “Tomaqavk”ları) “əks-hücum imkanlarının” artırılmasına yönəldilib. Eyni zamanda, cari maliyyə ilində (2025-ci ilin mart ayına qədər) Tokionun müdafiə xərcləri 8,9 trilyon ien (57 milyard dollar) və ya ÜDM-in 1,6 faizini təşkil edəcək.
Yaponiya hərbi potensialını inkişaf etdirir və ənənəvi müttəfiqi ABŞ ilə, digər həmfikir ölkələrlə (ilk növbədə, Cənubi Koreya), həmçinin Şimali Atlantika Alyansı ilə təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığı davam etdirməyi son dərəcə vacib hesab edir. “Ağ kitab”da vurğulanır ki, NATO, qlobal təhlükəsizlik məsələlərində əsas dəyərləri və məsuliyyəti bölüşən Yaponiyanın tərəfdaşıdır. Maraqlıdır ki, hazırkı “Ağ kitab” Fumio Kişidanın ardıcıl üçüncü dəfə iştirak etdiyi NATO-nun yubiley sammiti ilə, demək olar ki, eyni vaxtda dərc edilib. Eyni zamanda, Vaşinqtonda keçirilən görüşdən dünya nizamına əsas çağırışlar haqqında çıxarılan nəticələrlə hazırda Tokioda sadalananlar üst-üstə düşür. Belə ki, NATO sammitinin yekun bəyannaməsində Rusiya blokun təhlükəsizliyinə “ən mühüm və birbaşa təhdid”, Çin isə “Ukraynaya qarşı müharibəyə töhfə verən əsas amil” adlandırılıb.
Rusiya isə Tokionun tutduğu mövqeni tənqid edir. Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Andrey Rudenko qeyd edib ki, Yaponiya NATO ilə əməkdaşlığı artırmaq üçün əməli addımlar atacağı təqdirdə Moskva hərbi-texniki sahədə də daxil olmaqla tədbirlər görəcək. Rusiya tərəfi bildirir ki, “ikitərəfli siyasi dialoqun və praktiki qarşılıqlı fəaliyyətin bərpasına yol yalnız Yaponiyanın Rusiyaya qarşı düşmənçilik kursuna yenidən baxması ilə açıla bilər”.
S.ELAY
XQ
