Avropa İttifaqı Şurası avtomobillərin karbon emissiyalarını azaltmaq üçün yeni hədəfləri təsdiqləyib. Bu barədə qurumun çərşənbə axşamı dərc olunmuş qərarında bildirilir. Sənədə əsasən, Avropa İttifaqı Şurası yeni avtomobillər və mikroavtobuslar üçün daha sərt karbon emissiyası standartları haqqında qaydanı təsdiqləyib.
“Yeni qayda bütün nəqliyyat növləri arasında emissiyaların ən yüksək nisbətini təşkil edən avtomobil nəqliyyatı emissiyalarını azaltmağa yönəlib. Bu, həm də yenilikçi yanaşma təqdim etməklə sıfır emissiyalı avtomobil sənayesi üçün də təkan olacaq”, – deyə sənəddə qeyd olunur. Qərara görə, 2030-2034-cü illərdə yeni minik avtomobillərinin karbon emissiyaları 2021-ci ilə nisbətən 55 faiz, 2035-ci ildən sonra isə 100 faiz azaldılmalıdır. Bu isə benzin və ya dizellə işləyən daxiliyanma mühərriki olan yeni avtomobillərin satışına birbaşa qadağa qoyulması deməkdir.
Yeni qaydaların məqsədi avtomobil nəqliyyatından atmosferə atılan emissiyaların azaldılmasıdır. Məlum olduğu kimi, hazırda emissiyaların ən yüksək payı məhz karbon tərkibli yanacaqla işləyən nəqliyyata aiddir. Yeni qanunvericiliyin mühüm elementi Avropa İttifaqı ölkələrində hidrogen kimi “karbonsuz yanacaq”la işləyən avtomobillərin qeydiyyata alınması qaydalarının yaradılması olacaq. Belə avtomobillərin satışı 2035-ci ildən sonra elektromobillərlə yanaşı davam edə bilər.
Xatırladaq ki, karbon emissiyalı avtomobillərdən istifadənin tədricən dayandırılması ilə bağlı məsələlər dünyanın bir sıra inkişaf etmiş ölkələrində zaman-zaman irəli sürülsə də, bu barədə ortada konkret bir sənəd yox idi. Nəhayət, 2022-ci ilin oktyabr ayında Avropa Bilriyi ölkələri və Avropa Parlamenti arasında “köhnə qitə”də benzin və dizellə işləyən nəqliyyat vasitələrinin satışının qadağan edilməsi ilə bağlı sövdələşmə əldə olunmuşdu. Bu razılaşmanın əldə edilməsi iqlim böhranı ilə mübarizədə önəmli addım kimi dəyərləndirilirdi. Cari ilin fevral ayında isə Avropa Parlamenti Avropa Komissiyasının təklifini səs çoxluğu ilə qəbul edərək və 2035-ci ildən başlayaraq benzin və dizellə işləyən avtomobillərin satışına qadağa qoyulmasını təsdiqləyib.
Bəs, Azərbaycanda bu sahədə vəziyyət necədir? Hər şeydən əvvəl qeyd etmək lazımdır ki, dizellə işləyən avtomobillər yanacağa və büdcəyə qənaət baxımından daha sərfəli olduğu üçün bütün dünyada olduğu kimi, Azərbaycanda da belə avtomobillərə maraq hələ də yüksəkdir. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, 2021-ci ildə Azərbaycana gətirilən müxtəlif təyinatlı avtomobillərin sayı 1 milyon 566 min 743 ədəd təşkil etdiyi halda, 2022-ci ildə bu rəqəm 1 milyon 349 min 307 ədəd olub. Artım tendensiyası cari ilin ilk ayında da davam edib. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə 2023-cü ilin yanvar ayında ölkəmizə 102 milyon 620 min 56 ABŞ dolları dəyərində 6881 ədəd müxtəlif təyinatlı avtomobil idxal olunub. Bu avtomobillərin 933-ü hibrid, yəni daxiliyanma mühərriklə yanaşı, elektrik mühərriki ilə də hərəkətə gətirilən nəqliyyat vasitələri, 119-u isə yalnız elektrik mühərriki ilə hərəkətə gətirilən nəqliyyat vasitələridir. Bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə müvafiq olaraq 50,4 faiz və 21,4 faiz çoxdur. Göründüyü kimi, bütün dünyada olduğu kimi, ölkəmizdə də ekoloji cəhətdən təmiz avtomobillərə maraq gedikcə artır.
Eldəniz CƏFƏROV,
avtomobil nəqliyyatı üzrə ekspert
Avropa İttifaqı Şurasının yeni qərarı ilə 2035-ci ilədək Avropa İttifaqı ölkələrində daxiliyanma və benzin mühərrikli avtomobillərin istifadəsi yasaq ediləcək. Əslində, bu qərar gözlənilən idi. Çünki hələ bir neçə il bundan əvvəl Avropa İttifaqı ölkələrinin bəzi şəhərlərində benzin və dizel mühərrikli avtomobillərin istifadəsi qadağan edilmişdi. Misal üçün deyim ki, hazırda Norveçdə avtomobil parkının təqribən 70 faizi elektromobillərdən ibarətdir. Yaxın gələcəkdə isə Avropa İttifaqında tamamilə ekoloji cəhətdən təmiz nəqliyyat vasitələrinə keçid olacaq.
Azərbaycan da Avropanın, sivil dünyanın bir parçası olaraq bu təşəbbüslərə qoşulub. Artıq ölkəmizdə vətəndaşların ekoloji cəhətdən təmiz nəqliyyat vasitələrinə marağının artırılması üçün bir sıra addımlar atılır. Konkret olaraq deyə bilərəm ki, Nazirlər Kabineti yanında Biznes Mühiti və Beynəlxalq Reytinqlər üzrə Komissiyanın alt qruplarında ekoloji təmiz nəqliyyat vasitələrinin ölkəmizə idxalı və vətəndaşlar tərəfindən ölkə daxilində istifadəsini stimullaşdırmaq üçün müxtəlif həvəsləndirici addımlar atılır. İlk növbədə, qeyd etmək lazımdır ki, komissiya tərəfindən 2021-ci ilin dekabr ayında bu istiqamətdə yol xəritəsi hazırlanıb. Yol xəritəsinə əsasən, 2022-ci ildən ölkəmizə idxal olunan yeni ekoloji təmiz nəqliyyat vasitələri gömrük rüsumundan və əlavə dəyər vergisindən azad edilib.
İdxal olunan yeni elektromobillərə isə, ümumiyyətlə, heç bir gömrük rüsumunun tətbiq edilməməsi qərara alınıb. Bu da həm sahibkarlar, həm də vətəndaşlar üçün bir fürsət kimi dəyərləndirilməlidir. Belə ki, sahibkarlar yeni növ nəqliyyat vasitələrini alıb heç bir rüsum ödəmədən ölkəyə gətirə və daxili bazarda sata bilirlər. Eyni zamanda, vətəndaşlar da belə maşınları daha münasib qiymətə əldə etmək imkanı qazanırlar.
Komissiyanın stimullaşdırıcı addımlardan biri də o oldu ki, ötən ilin sentyabr ayında Mərkəzi Bankın təşəbbüsü ilə Banklar Assosiasiyası sahibkarlar və müstəqil ekspertlərin iştirakı ilə geniş tərkibli bir toplantı keçirdi. Toplantıda qəbul edilən yeni qərara görə, ölkə daxilində istifadə olunan ekoloji təmiz nəqliyyat vasitələri üçün kredit şərtləri sadələşdirildi. Belə ki, bu gün hibrid avtomobil almaq istəyən vətəndaş həmin avtomobilin dəyərinin cəmi 20 faizini ödəməklə yerdə qalan məbləği illik 10 faiz olmaqla ödəyə bilir. Elektrik mühərrikli avtomobil almaq istəyən şəxs isə cəmi 10 faiz ilkin ödəniş etməklə illik 10 faizlik güzəştli şərtlərlə həmin avtomobilləri əldə edə bilir. Yeri gəlmişkən, indiyədək ölkəmizdə hibrid avtomobillər populyar olsa da, elektromobillərə maraq o qədər də yüksək olmayıb. Bunun da bir sıra səbəbləri var idi. Hər şeydən əvvəl, həmin maşınlar baha olduğundan vətəndaşlar üçün əlçatan deyildi. Bu səbəbdən də dövlət tərəfindən müəyyən güzəştlər tətbiq olunmağa başlanıldı.
Yeri gəlmişkən, ölkəmizə gətirilən elektromobillərin sayı artdıqca bu növ avtomobillərin əsas infrastrukturu sayılan elektrikdoldurma məntəqələrinin də sayının çoxalmasının şahidi oluruq. Bu gün həmin məntəqələrin sayı elə bu növ avtomobillərin sayı ilə düz mütənasibdir. Belə ki, ötən ilin statistikasına görə, Azərbaycanda təqribən 40-a yaxın elektrikdoldurma məntəqəsi mövcud olub. Onların da əksəriyyəti Bakı şəhərində və Abşeronda cəmləşmişdi. Artıq dövlət tərəfindən belə məntəqələrin sayını artırmaq üçün praktiki işlər həyata keçirilir. Artıq elektrikdoldurma məntəqələrinin yaradılmasında istifadə olunan müəyyən avadanlıq və cihazlar da idxal rüsumundan azad edilib. Bu da sahibkarlara belə məntəqələrin sayını artırmağa imkan yaradır. Yəni dövlət bu sahədə monopolist kimi çıxış etmir, özəl sektoru bura cəlb etməklə şərait yaradır ki, sahibkarlar da bu fürsətdən yararlansınlar. Həm qazanc əldə etsinlər, həm də elektromobillər üçün infrastrukturun yaradılmasında yaxından iştirak etsinlər. Bunun üçün qanunvericilikdə də müəyyən dəyişikliklər ediləcəyi gözlənilir. Bu zaman elektrik enerjisinin münasib qiymətə alınıb vətəndaşlara da əlverişli qiymətlərlə satışı təmin ediləcək. Düşünürəm ki, bu ilin sonunadək ölkəmizdə elektrikdoldurma məntəqələrinin sayı ən azı 100-ə çatacaq.
Mirbağır YAQUBZADƏ, “Xalq qəzeti”