Biz qlobal Cənubla qlobal Şimal arasında körpülər qururuq.

İlham ƏLİYEV,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

IV MƏQALƏ

Dezinformasiyanın multiregional miqyası

Dövlət elə bir dinamik qurumdur ki, sabit qala bilməz, yerində sayması belə deqradasiyaya aparıb çıxarar. Dövlət daim inkişaf etməli, yeni addımlar atmalı və bu mənada irəli getməlidir. Azərbay­can Respublikasının müstəqil dövlət kimi təşəkkül tapması məhz bu prinsip üzərində müəyyən edilmişdir. Ulu öndər Heydər Əliyevin müstəqil dövlət qurucu­luğu fəlsəfəsində daim inkişaf və tərəqqi ana xətti təşkil edir. Buna görədir ki, ta­rixi baxımdan qısa bir müddətdə Azər­baycan ərazi bütövlüyünü və suveren­liyini tam təmin etməklə yanaşı, dəqiq müəyyənləşmiş inkişaf xəttinə çıxdı. Cəmiyyət qələbənin nə olduğunu milli ləyaqəti təmin etməklə daxilən yaşadı. Bu, topluma güc verir və onu həmişə di­namik dəyişikliyə səsləyir. 

Şuşa Forumunun ruhundan bunları görə bilirdik. Eyni zamanda, Preziden­tin irəli sürdüyü bir sıra tezislərdə Azər­baycan üçün faktiki olaraq yeni bir mər­hələnin başlandığının konkret əlamətləri aydın duyulurdu. Onların sırasında mul­tiregional miqyasda dövlətin fəaliyyəti və qlobal əhəmiyyətli mötəbər tədbirlərin Azərbaycanda təşkil olunması xüsusi məna daşımaqdadır. Məsələ, doğrudan çox, dərinlərdə olan geosiyasi və siyasi faktorlara bağlıdır. 

İlk dəfədir ki, müstəqil dövlət kimi Azərbaycan Respublikası regional miqyası aşaraq çox ciddi kontekstlər­də multiregional miqyasda əhəmiyyətli proseslərdə iştirakını keyfiyyətcə yeni səviyyəyə yüksəldir. Bu proses məqsəd­yönlü və sistemli aparılır. Buna qarşılıq Azərbaycana qarşı dezinformasiya fəa­liyyəti də multiregional faktorlar miqya­sında həyata keçirilir. 

Burada hansı istiqamətlərdən və hansı məsələlər üzrə informasiya mü­haribəsinin aparıla biləcəyini proqnoz­laşdırmaq mümkündür. Bütövlükdə, multiregional miqyasda dezinformasiya aparılması bizim üçün yenidir. Təbii ki, buna qarşılıq da fərqli üsullar tapılmalı­dır. Məsələn, Afrikada, Pakistanda, Bal­kanlarda, Şərqi Avropada, Sakit okean hövzəsində və ya Çində Azərbaycana qarşı aparıla biləcək dezinformasiyalarla necə səmərəli mübarizə etmək olar?

Vəzifə asan deyil. Çox geniş geosi­yasi və coğrafi məkanın əhatə olunduğu yerdə səmərəli informasiya mübarizəsi aparmaq kifayət qədər mürəkkəb işdir. Bəziləri düşünə bilər ki, bu, Azərbay­canın nəyinə lazımdır? Ancaq müasir dünya elədir ki, coğrafi uzaqlıq şərti məna daşıyır. Dünyanın bütün regionları bir-biri ilə çox sayda sahələr üzrə qarşı­lıqlı əlaqədədirlər. Azərbaycan da indi iki istiqamət üzrə qlobal miqyasda fəaliyyət göstərir. Onların bir istiqamətini regional və beynəlxalq təşkilatlar təşkil edirlər, di­gərini isə qlobal miqyasda problem olan bir sıra proseslərə təsir etmək zərurəti ilə bağlıdır. 

İnformasiya savaşı və beynəlxalq təşkilatlar 

Prezident İlham Əliyev Şuşada bəyan etmişdir: “Qoşulmama Hərəka­tında sədrliyimiz bizə Afrika qitəsində olan ölkələrlə praktiki təmaslar qurma­ğa kömək edib”. Etiraf edək ki, cəmi 5 il bundan öncə Azərbaycanın Afrika qitəsindəki ölkələrlə hansısa məsələ ilə bağlı əməkdaşlıq edəcəyini təsəvvürə gətirmək çətin idi. Ancaq II Qarabağ sa­vaşı və 23 saat 41 dəqiqəlik xüsusi anti­terror tədbirləri regionla bağlı situasiyanı elə dəyişdi ki, hətta uzaq Afrika bizə çox yaxın oldu. 

Məsələ onunla bağlıdır ki, Fransa Avropada və Cənubi Qafqazda Azərbay­cana qarşı əsl dezinformasiya yaymaq hərəkatına başladı. Rəsmi Paris Bakıya inanılmaz böhtanlar atdı, müxtəlif uy­durma məlumatlar yaydı. Azərbaycanın haqq işini terror kimi qələmə verməyə çalışdı. Azərbaycan Ordusuna şər-böh­tan ataraq, yalan informasiyalarla mani­pulyasiyalar edərək, yanlış təsəvvürlər formalaşdırmağa çalışdı. Bunun fonun­da ermənilər haqqında şişirdilmiş məlu­matlar yayaraq, onların haqq etmədikləri müsbət obrazını formalaşdırmağa cəhd­lər göstərdilər. Bu da dezinformasiyadır, Azərbaycanın ziyanına, ermənilərin xey­rinə olan dezinformasiya. 

Azərbaycan mütləq bu dezinfor­masiya hərəkatına cavab verməli idi. Həmin cavab Fransanın oynadığı kimi multiregional miqyasda aparılmalı idi. Yəni Fransanı yerində oturtmaq üçün informasiya savaşının ağırlıq mərkəzi­ni Cənubi Qafqazdan başqa geosiyasi məkana atmaq gərək idi. Elə bir məka­na ki, Fransanın həssas yeri olsun! Bu, tapıldı – Sakit Okean hövzəsindəki və Afrikadakı fransız müstəmləkələri! Əks-arqumentlər də real və kifayət qədərdir. Azərbaycan Fransa kimi nəyisə uydur­mamalı idi.

Konkret faktlar göstərir ki, fransızlar bir neçə müstəmləkə ölkəsinə qarşı çox insafsız, antidemokratik və istismarçı münasibət göstərmişlər. Burada ən yax­şı mübarizə kanalı Qoşulmama Hərəkatı idi. Çünki Azərbaycan həm bu təşkilatda çox fəaldır. Həm onun sədri idi, həm də orada 120 ölkə üzvdür. Buna görə də Azərbaycan Cənubi Qafqazda ədaləti bərpa etmək üçün bu geosiyasi məkan­dan uzaqlarda olan multiregional miq­yasda mübarizə aparmağa məcbur ol­muşdur. Proses göstərdi ki, Azərbaycan fransız dezinformasiyası ilə uğurla mü­barizə apara bilir və rəsmi Paris Cənubi Qafqazda bir qədər geri çəkilməli oldu. 

Burada informasiya savaşının faktiki nəticəsi göz qabağındadır: Azərbaycan yerləşdiyi regionda aparılan dezinfor­masiya kampaniyasını uğurla rəqib üçün həssas olan geosiyasi məkana transfor­masiya edə bildi və indi bu məsələdə üstündür! 

Deməli, Azərbaycanın multiregional miqyasda informasiya savaşı abstrakt məsələ deyildir, artıq konkret nəticələri olan real prosesdir. 

Digər nümunə Azərbaycanın Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) üzvü kimi apardığı informasiya savaşı ilə bağlıdır. Azərbaycan Prezidenti bu təşkilatda dünyanın hər bir yerində azərbaycanlı­ların hüquqlarının qorunması, milli mə­dəniyyətin saxlanması kimi məsələlər­də fəallığı artırmanın zəruriliyini sübut etmişdir. Azərbaycanın maraqları mul­tiregional miqyasda bu aspektdə artıq təmin edilir. İnformasiya istiqamətində də dünyanın hər bir yerində azərbay­canlının hüququnun qorunması lazımlı­ğını artıq qəbul edirlər. Buna görədir ki, Amerikada, Afrikada, Asiyada və başqa yerlərdə azərbaycanlılar Azərbaycana dayaq yeri, hüquqlarını qoruyan güc kimi baxırlar. 

Qlobal tədbirlər və dezinformasiya ilə mübarizə

Azərbaycan artıq neçə illərdir ki, əhəmiyyətli beynəlxalq tədbirlərə ev­sahibliyi edir. Onlar müxtəlif xarakterli olurlar və mövzular fərqlənir. Lakin hər bir belə tədbirdən sonra minlərlə insanın Azərbaycan haqqında təsəvvürləri müs­bətə doğru dəyişir. İndi Azərbaycanın əsas məsələsi özünə loyal sosial kəsim yaratmaqdan ibarət deyildir – o mərhələ keçilmişdir. İndi başlıca iş mövcud müs­bət münasibətli qüvvələri strukturlaşdı­rıb, sistemli olaraq informasiya sahəsin­də fəallığı artırmaqdan ibarətdir. Bu da geniş bir coğrafiyanı – Çindən və Pa­kistandan tutmuş Afrikaya, Latın Ameri­kasına, Şimali Amerikaya və Avropaya qədər geniş bir ərazini əhatə edir. Bu coğrafiyalarda Azərbaycana münasibəti müsbət olan kifayət qədər sosial güclər mövcuddur. Deməli, yeni tarixi mərhələ­də onları təşkilatlandırmaq və fəaliyyət­lərini sistemləşdirmək olduqca vacibdir. Bu baxımdan COP tədbirinin əhəmiyyəti son dərəcə böyükdür!

Azərbaycan Prezidentinin bununla bağlı Şuşada söylədiyi fikirlər çox vacib məqamları aydınlaşdırır. İlham Əliyev demişdir ki¸ “COP qlobal miqyasda ən mühüm hadisələrdən biridir. Bu, dünya­da bir nömrəli konfransdır”! 

Əlbəttə, bu məsələdə iqlim faktoru mərkəzi yer tutur. Lakin iqlim də ölkələrarası informasiya mübadiləsi və fikir birliyinin təmin olunması ilə sıx bağlıdır. Eyni zamanda, nə qədər çox sayda ölkə müəyyən məsələlərdə əməkdaşlıq et­sələr və onlar arasında həmrəylik yaran­sa, bir o qədər dezinformasiyaların təsir gücü azalar. Buna görədir ki, Prezident İlham Əliyevin “Biz istəyirik ki, Azərbay­canda keçiriləcək COP29 məhz həm­rəylik tədbiri olsun” tezisinin mənası çox dərin və genişdir. 

Sözün həqiqi mənasında, COP Azər­baycanın qlobal miqyasda imicinə yeni çalarlar əlavə edəcəkdir. On minlərlə insan Azərbaycan reallıqlarını görəcək, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə Bakının töhfələrini biləcək. Bu da geniş bir geosi­yasi məkanda Azərbaycana informasiya üstünlüyü qazandıracaqdır. 

Əsas məqsədlər

Azərbaycanın informasiya sahəsin­də multiregional miqyasda fəaliyyətə başlaması ciddi keyfiyyət dəyişikliyidir. Bu proses özlüyündə dövlətçiliyi daha da möhkəmləndirməni tələb edir. Azər­baycan dövlət kimi geniş bir geosiya­si məkanda fəal olmaq üçün yeni güc səviyyəsinə yüksəlməlidir. Bu, ölkənin multiregional gücə çevrilməsi deməkdir. Şübhə yoxdur ki, vurğulanan məqsədə çatmaq üçün informasiya müharibəsi cəbhəsində ciddi uğurlar əldə etmək şərtdir. Bu da, hər şeydən öncə, Prezi­dent–xalq birliyini daha da möhkəmlən­dirməyi tələb edir. Bir tərəfdən, dövlətin informasiya sahəsində daha çevik dav­ranması lazım gəlirsə, digər tərəfdən, cəmiyyətin təxribatçı informasiyalara immunitetinin yeni səviyyəyə yüksəldil­məsi zəruridir. İnformasiya savaşının Azərbaycanda sonucu bu iki xəttin qar­şılıqlı münasibətləri sahəsində müəyyən olunacaqdır. 

Həmin şərtin təmini işində Azərbay­can mediasının rolu əvəzedilməzdir. Məhz KİV iki xəttin qarşılıqlı münasibət­lərinin dövlətçilik aspektində formalaş­ması üçün etibarlı kommunikasiya kanalı rolunu oynamalıdır. Deməli, Azərbaycan jurnalistikası üzərinə yeni tarixi mər­hələdə daha məsuliyyətli, daha yüksək şərəfli vəzifə götürür. Azərbaycan Prezi­dentinin Şuşadakı çıxışı da bu zərurəti təsdiq edir. Müasir dövrdə çox sınaqlar­dan üzüağ çıxan Azərbaycan KİV mühiti öndəki mərhələnin də qalibi olacaqdır! 

Şuşa Forumu qeyd etdiyimiz prose­sin bazası rolunu oynamalıdır. Çünki ilk dəfə olaraq yeni tarixi dövrdə Azərbay­can Prezidenti həmin təbdirdə informa­siya savaşının və dezinformasiya hərə­katının mühüm məqamlarına aydınlıq gətirmişdir. Azərbaycan müxtəlif səviy­yələrdə və məkanlarda informasiya mü­haribəsi aparmalı olacaqdır. Cəmiyyət və hakimiyyət yeni səfərbərlik səviyyə­sinə yüksəlməlidir. 

Onu da vurğulayaq ki, indi informa­siya sferasında məmur məsuliyyəti ilə vətəndaş məsuliyyətinin vəhdətdə olma­sı çox vacibdir. Burada dövlətçiliyə çalış­maq və həqiqi vətəndaş olmaq mühüm şərtlərdir. Multiregional mühitdə dövlətin uğur qazanması avtomatik olaraq iqti­dar–cəmiyyət birliyini, onların ahəngdar fəaliyyətlərini tələb edir. Vətəndaşı bilikli, yeni texnologiyalara yiyələnmiş, yaradı­cı və vətənpərvər olan dövlətin qələ­bəsi mütləqdir. Bu anlamda yeni tarixi mərhələdə informasiya savaşı, həm də vətəndaş uğrunda aparılan savaşdır. 

Füzuli QURBANOV,
XQ-nin analitiki, fəlsəfə elmləri doktoru