Bu avantürist “ideya”nın müəllifi və ev sahibi Fransa olub

Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanın da iştirak etdiyi hökumətin son iclasla­rından birində ölkənin təhsil müəssisələrində tədris olunan dərs vəsaitlərində dəyi­şikliklərin edilməsi məsələsi müzakirəyə çıxarılıb. Artıq hökumət təhsil nazirliyinin belə bir qərarını təsdiq edib ki, məktəblərdə tədris olunan “Erməni tarixi” əvəzinə “Ermənistan tarixi” fənni öyrədilsin. Yəni, kitabın adı dəyişdiriləcək. Bundan əvvəl­ki dərsliklərdə “Qərbi Ermənistan” ərazilərindən danışılır, “Böyük Ermənistan” xə­yalı edilir və bunlar erməni gəncliyinin irqçi, şovinist ruhda böyüməsinə, əsl erməni dövləti düşüncəsinin isə gerçəklikdən uzaq salınmasına, qonşularla problemlərin yaranmasına səbəb olurdu. 

Uzun illər “Qərbi Ermənistan” təxri­batı Ermənistan dövlətinin rəsmi siyasəti halına gətirilmişdi ki, bu da erməni fəlsəfi fikrinə süni surətdə, məkrli məqsədlərlə daxil edilmiş “nəzəriyyə” idi. Elan olun­muş qondarma “Qərbi Ermənistan Res­publikası”nın Türkiyə və Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşması, sülh əldə edilməsi ilə bağlı danışıqlarının getdiyi bir zamanda maneələrdən biridir. Ötən il Türkiyəyə qondarma “Qərbi Ermənistan Respub­likası” “rəhbərlərinin” səfərləri olmuşdu və onlar erməni hesab etdikləri adamlara pasportlar paylamışdılar. Türkiyə dövləti bu təxribatın qarşısını almışdı. Əslində, bu Türkiyə– Ermənistan münasibətlərinin normallaşması işinə qarşı diaspor ermə­niliyinin və onları qızışdırıb ortaya atan­ların təxribatı idi və bu “fəaliyyət“, təbii ki, Ermənistan hakimiyyətini düşünməyə vadar edir. İndi Paşinyan bu təxribatı önləmək tədbiri kimi dərs vəsaitlərində “Qərbi Ermənistan” anlayışının ortadan qaldırılmasını istəyir, ardınca isə başqa addımların da atılacağını vəd edir, yəni erməni cəmiyyətində ötən illərdə Türkiyə­nin Şərqi Anadolu vilayətlərində “Qərbi Ermənistan vətəndaşı” pasportlarının paylanması və digər təxribatçı hərəkətlər danışıqlar prosesinə təsir etmək deyil, onu pozmaq cəhdi kimi qiymətləndirilmə­lidir. Əslində, erməni diasporu bununla Türkiyə ilə Ermənistanın münasibətləri­nin düzəlməsini istəmədiyini açıq şəkildə ortaya qoyur. Nəzərə alsaq ki, bu üzdən-iraq qurumun özü və onun mətbuat və TV-ləri erməni diasporunun nəzarətində­dir, belə nəticə hasil olur: Bəzi ölkələr də bu təxribatın iştirakçılarıdır, çünki erməni diasporu özü həmin ölkələrin siyasi alə­tinə çevrilmişdir. 

Mərkəzi ofisi Fransanın Sevr şəhərin­də olan “Qərbi Ermənistan Respublikası” necə meydana gəlib? Onun hədəfləri nədir? Bu, nə kimi zərərli nəticələr verə bilər?

Ermənilərin fərziyyəsinə görə, keçmiş Osmanlı imperiyasının, Qars da daxil ol­maqla, Van, Ərzurum, Elazığ, Bitlis, Van, Diyarbəkir, Sivas, Trabzon və b. vilayətləri “Qərbi Ermənistan”dır. O siyahıya Ahıskanı, Naxçıvanı və Qarabağı da daxil edirlər. “Altı erməni vilayəti” ifadəsi ilk dəfə 1878-ci ildə Berlin konqresində siyasi termin kimi işlə­dilsə də, bu ərazilərin ermənilərə aid olduğu anlamına gəlmir, ermənilərin toplu halında yaşadıqları ərazi kimi anlaşılırdı. Amma bu da faktdır ki, həmin vilayətlərin heç birində erməni əhali çoxluq təşkil etməyib. Erməni düşüncə sistemində bu, “Böyük Ermənis­tan” ideyasını yaradıb ki, sonralar bu xəyali dövlətin bir hissəsini ayıraraq “Qərbi Ermə­nistan” konsepsiyası irəli sürülüb. Əslində, ermənilərin dövlət yaratmaq ideologiyasında həmişə “üç Ermənistan”dan danışılıb: 

a) Şərqi Ermənistan (Qafqaz Ermənista­nı); 

b) Qərbi Ermənistan (yuxarıda göstərilən 6 vilayət);

c) “Kilikiya Ermənistanı” (Çukurova, Kozan və s. ərazilər). 

Bu torpaqlar bəhs etdiyimiz “dənizdən –dənizə böyük Ermənistan” adlı xəyali “dövlə­tin” sərhədləri hesab edilib və çoxsaylı saxta xəritələr uydurulub. Yüz ildən artıqdır ki, bu ideya erməni milli- şovinist ideologiyasında mərkəzi yer tutur. XX əsrin ilk illərindən erməni siyasi-ictimai fikrində “bu dövlətin” qurulacağına inananlar da olmuşdu, inan­mayanlar da. Bölgədəki erməni üsyanlarının, qətliamlarının və soyqırımlarının səbəbi bu xəstə təxəyyül olmuşdur. Tarixə nəzər saldıq­da bu ideyanın yeni olmadığının şahidiyik. “Qərbi Ermənistan” adlı “dövlət” qurmaq ideyası 1917-ci ildə Rusiyadakı inqilablar dövründə də süni şəkildə gündəmə gətiril­mişdi. O zaman “Mühacirətdə Qərbi Ermə­nistan hökuməti” adlandırılan bu üzdəniraq qurumun 1919-cu ildə İrəvanda Ermənistan Respublikası hökümətinin himayəsində ikin­ci qurultayı keçirmişdi. Həmin qurultay əsas məsələ kimi “Qərb ermənilərinıin” problem­lərini həll etmək məqsədi ilə çağırılmışdı. Bu tədbirdə baş cəllad general Andranik Ozan­yan və Paris Sülh Konfransında Ermənistan nümayəndə heyətinin rəhbəri Boğos Nubar paşa da iştirak və çıxış ediblər. 

Ermənilər üçün bu qurultayın mühüm nəticəsi ondan ibarət idi ki, ilk Ermənistan Respublikası Azərbaycan torpaqlarında elan edilmişdi. Onlar üçün müəyyən dayaq nöqtə­si artıq var idi, 1920-ci il avqustun 10-da Os­manlı dövlətini pay-püş edilməsini nəzərdə tutan bədnam Sevr müqaviləsi imzalanmışdı. Ermənilər əməlli-başlı ümidlənmişdilər. O zaman bəzi erməni siyasi xadimlər hesab edirdilər ki, “Böyük Ermənistan” ideyasını həyata keçirməyə yaxındırlar. Amma “Sevr anlaşması” adlı bu kağız parçasını böyük öndər Mustafa Kamal Atatürk cırıb atdı. O, Türkiyə torpaqlarının bir hissəsini işğal etmiş Ermənistanı ta Gümrüyə qədər qovub çıxar­dı. 1920-ci ilin noyabrında Gümrü anlaşması ilə ermənilər təslim aktı imzaladılar ki, bu da erməni təxribatının qarşısını aldı.

Fəqət ermənilər bundan da nəticə çıxar­madılar. “Qərbi Ermənistan” təxribatı ideolo­ji olaraq yenə davam etdirilirdi. SSRİ zamanı Sovet Ermənistanı və xaricdəki erməni di­aspor təşkilatları “Qərbi Ermənistan” məsələ­sini gündəmdə saxlamaq üçün hər cür üsula əl atırdılar. Bu məqsədlə 70-80-ci illərdə ASALA-nın gerçəkləşdirdiyi erməni terror fəaliyyətlərində məqsəd “Qərbi Ermənistan” adlı təxribatı dünyaya bəyan etmək, diqqəti bu məsələyə yönəltmək idi. 

Ermənistan 1991-ci ildə müstəqilliyi­ni əldə etdikdən sonra “Qərbi Ermənistan” məsələsi gündəmdən çıxarılmadı, bu mövzu həm diaspor erməniləri, həm də Ermənis­tan dövləti tərəfindən birinci yerə qoyuldu. Ermənistanın müstəqillik haqqında bəyan­naməsində həm Türkiyənin məlum vilayət­lərinə, həm də Azərbaycana ərazi iddiaları irəli sürüldü. “Erməni məsələsi”nin həll olunmadığını və ya “ədalətli” həllinə nail olunmadığını iddia edən erməni ideoloqlar Qarabağda Azərbaycan torpaqlarında ikinci erməni dövlətinin “yaradılması” fəaliyyətləri ilə kifayətlənmədilər. Yeni torpaqların işğalı rəsmi dövlət ideologiyasına çevrildi.

1990-cı illərin əvvəllərində könüllü ola­raq Qarabağda Azərbaycana qarşı döyüş­məyə gələn terroristlər “Qərbi Ermənistan” ideyasını yenidən gündəmə gətirdilər. Vaxtilə ASALA-nın üzvü olmuş Leonid Azgeldyan adlı terrorçu “Qərbi Ermənistan” ideyasının yeni nəzəriyyəçisi oldu. Ermənilərin Qara­bağda müvəqqəti üstünlüyü erməni milli qu­rumları və siyasi partiyalarının “Qərbi Ermə­nistan” iddialarını aktuallaşdırdı. 

2004-cü il dekabrın 17-də Ermənista­nın işğalı altında olan Şuşa şəhərində yeni dövrdə birinci “Qərbi Ermənistan” qurultayı keçirildi. Məsələnin gündəmə gətirilməsinin məqsədlərindən biri də qondarma “erməni soyqırımı”nın qəbul edilməsinə dəstək ver­mək idi. Buna Türkiyəyə qarşı aparılan si­yasətdə mühüm amil kimi baxılırdı. Ən əsa­sı isə tarixdəki hadisələr yenidən gündəmə gətiriləcək, Şərqi Anadoludakı vilayətlərin ermənilərə “məxsus olmasına” diqqət çəkilə­cəkdi. Ona görə də Türkiyəyə qarşı ərazi id­dialarını daha sistemli və institusional müstə­viyə qaldırmaq məqsədi aydın görünürdü. Qurultayda deyildiyi kimi, “o, öz ata-baba yurdlarına qayıtmaq üçün təşkilatlanmağa və Qərbi Ermənistan əhalisinin erməni olduğu­nu, vaxtilə bu bölgədən köçmüşlərin nəslinin mövcudluğunu və onların bu bölgədən işğala məruz qalma əzmini nümayiş etdirməyə səy göstərəcəkdi.”

Yeni dövrdə “Qərbi Ermənistan” təx­ribatını davam etdirmək üçün başqa bir qurultay da olmuşdu. 2009-cu il noyabrın 21-22-də məkan olaraq Paris yaxınlığındakı Sevr (Fransa) şəhəri seçilmişdi (Konqresin Sevrdə düzənlənməsi də xüsusi məna kəsb edirdi). Militaristlərə məxsus “Samvel Mu­rad” məktəbində təşkil olunan qurultayda Amerika Erməni Milli Komitəsinin (ANC) “Qərbi Ermənistan”dan və müxtəlif ölkələr­dən nümayəndələri iki gün ərzində müza­kirələrdə iştirak etdilər. Qurultayda çıxış edənlər arasında Erməni Milli Şurasının ya­radıcılarından biri, BMT-də yaradılmış Yerli Xalqlar Forumunda “Qərbi Ermənistan”ın üzdəniraq nümayəndəsi, Qarabağda döyüşən erməni könüllülərinin təmsilçisi Armenak Abramyan da var idi. “Monte Melkonyan” Fondundan keçmiş terrorçu Alek Yenikom­şyan, “İrs” partiyasından erməni parlamen­tari Zaruhi Postancyan, ANC üzvü, keçmiş terrorçu Jirayr Sefilyan, “Sərdarapat” hərə­katının lideri, tarixçi, “Qərbi Ermənistan”ın “Erməni Memarlıq Əsərlərinin Öyrənilməsi İnstitutu”nun direktoru Samvel Karapetyan, Dağlıq Qarabağ tarix-diyarşünaslıq muze­yinin direktoru Melan Balayan, Cavaxetiya (Gürcüstan – Ahıska) Erməniləri Assamb­leyasının prezidenti, birinci Qarabağ müha­ribəsində cinayətlər törətmiş Lüdviq Pet­rosyan, ultra-millətçi ASALA-nın törəmə şirkətlərindən olan “Uxt Ararati” təşkilatının koordinatoru Tiqran Paşabezyan iştirak edib­lər. Bunların hamısı terrora bulaşmış adamlar idi. Onların bəzilləri bu təxribatçı qurumun başına gətirildilər. Maraqlıdır ki, konqresin qonaqları arasında “Kürdüstan hökuməti”­nin (İraq) nümayəndəsi, eyni zamanda Paris Kürd İnstitutunun, müxtəlif milli cəmiyyət­lərdə fəaliyyət göstərən gənclər və tələbə təş­kilatlarının təmsilçiləri də vardı. Bu təxribat sonrakı illərdə də davam etdirildi. “Qərbi Ermənistan”ın növbəti III Konqresi 2010-cu il noyabın 27-28-də Marseldə (Fransa) keçi­rilib və “Mühacirətdə Qərbi Ermənistan hö­kuməti”nin yaradılması haqqında bəyannamə elan edilib.

(ardı var)

Qafar ÇAXMAQLI,
“XQ”nin Türkiyə müxbiri