Ədaləti ədalətsizliklə bərpa et­mək olmaz.

Ulu öndər Heydər ƏLİYEV

Bütün gizlinlər nə zamansa, üzə çıxır.

Müdriklərin kəlamlarından

II hissə

Qlobal siyasətin müəmmaları: Fransa fraqmenti

Məqalənin I hissəsində son sualı belə qoymuşduq: bəlkə məsələnin gizli, gözə­görünməyən tərəfləri var? Hansı “yeraltı təşkilat” buna qarşımış ola bilər? Elmi tə­dqiqatlar və jurnalist araşdırmaları möv­cud aspektdəki əsas məqamlara müəy­yən dərəcədə işıq salmağa imkan verir. 

Kənardan sakit, mədəni və demokrat kimi görünən Emmanuel Makron, əslin­də, gizlinləri çox olan, belə demək müm­künsə, daxilən qaynayan biridir. Onun evlənməsi, habelə karyerasında pillə-pil­lə yüksəlməsi bir istedadlı və çalışqan insanın müstəqil mübarizəsinin nəticəsi deyil. Əksinə, E.Makron əksər Qərb si­yasətçiləri kimi qlobal miqyasda böyük təsiri olan və “qırxayaq” kimi dünya si­yasətini, iqtisadiyyatını, mədəniyyətini, hərbi-müdafiə və informasiya-kommuni­kasiya sistemlərini caynaqlarında saxla­mağa çalışan, bir qrup dairələrin (yəni bir deyil, bir neçə müxtəlif xarakterli, xüsusi təşkil olunmuş dairələrin) sifarişlərini ye­rinə yetirəndir. 

Biz bunları Fransanın prezidentini xüsusi ayırıb aşağılamaq üçün yazmı­rıq. Ancaq həqiqət naminə, rəsmi Parisin hansı səbəblərdən Cənubi Qafqazda bu dərəcədə qeyri-obyektiv olmasını, Fransa Senatının ölçüyəgəlməz sənədlər qəbul etməsini, Ermənistana silah satmasını, BMT-nin, Ümumdünya Bankının, Avro­pa İttifaqının komisiyalarının niyə qərəzli qərarlar qəbul etməsini, ABŞ Konqre­sinin inanılmaz tərzdə qeyri-konstruktiv inadkarlığını və həqiqət inkarçılığını, bu ölkənin rəsmi dairələrinin açıq və primitiv yalanlar danışmasını anlamağa çalışırıq. Çünki bütün bunlar kənar müşahidəçi üçün suallar yaradırsa, mümkün deyildir ki, həmin kursu aparan yüksək ağıl sa­hibləri olan peşəkarlar bilmədən yanlış yolda olsunlar. Onları yönəldən, məhz bu cür olmalarını tələb edən gizli mərkəzlər, sirli dairələr ola bilər. Və məsələ yalnız E.Makronla məhdudlaşmır. Həmin sıraya B.Obama, B.Klinton və digər Qərb döv­lətlərinin başçıları olmuş və indi fəaliyyət göstərənləri də aid etmək olar. 

Hər yerdə “hörümçək” toru quranlar

Anlayırıq ki, burada sui-qəsd nəzə­riyyələrinə yuvarlanmaq təhlükəsi də mövcuddur. Fransız sosioloqu Alen Tu­ren sui-qəsd nəzəriyyələrinin başlıca mənbəyini insanların əksər hissəsinin informasiyaya əlçatanlığının azlığı ilə əlaqənədirir. Burada böyük həqiqət var­dır. Belə ki, hazırda dünyada insanların və hətta alimlərin informasiyaları alması asan deyildir. Qərbdə bu fakt “incimiş intellektlər” təbəqəsini yaratmaqdadır. Bu insanlar alimlərdir. Onlar informasiya ala bilməmələrindən, istədikləri səviyyə və miqyasda cəmiyyətin işlərində iştirak imkanının məhdudluğundan narazıdır­lar. Narazılıqlarını rəsmi dairələrə də yönəldirlər. Hesab edirlər ki, yuxarılar bilərəkdən intellekti yaxına buraxmırlar ki, planlarını reallaşdırmaq imkanından məhrum duruma düşməsinlər. Bir sıra nüfuzlu adamlar mövcud məqamı açıq şəkildə vurğulayırlar. Nümunə kimi tanın­mış bankir Devid Rokfellerin 1993-cü ildə ifadə etdiyi bir fikri göstərə bilərik. Həmin fikir barədə elmlər doktoru, professor İqor Semenenya yazıb. D.Rokfeller isə bunları deyib: “Geniş publikanın işıqları altına düşsəydik, bütün dünya üçün ha­zırladığımız planlar mümkün olmazdı... Dünya indi Vahid Dünya Hökümətinin yaradılmasına daha çox meyillidir. Bizim əsrlərlə əməl etdiyimiz millətlərin özü­nütəyin hüququndan intellektual elitanın və dünya bankirlərinin millətlərüstü haki­miyyəti (seçim bizimdir - F.Q.) daha çox lazımdır”. 

Məsələnin bizim üçün olduqca va­cib olan başqa bir yönü də var. Müstəqil Azərbaycan dövləti kimi davranmaq nə qədər çətin və mürəkkəbmiş? Buna necə nail olmaq mümkün olunb? Azərbaycan rəhbərliyi böyük zəhmət, fəaliyyət, yük­sək zəka, dərin və məharətli diplomatiya hesabına bütün maneələri aşa bilib və bu, davam edir! Qürur duyulmalı və hər birimizin üzərinə düşən böyük məsuliyyə­ti anlamalıyıq! 

Ədalətsizliyin “qlobal mediatoru”

Əlbəttə, E.Makon Fransa kimi böyük dövlətin başçısıdır. Lakin siyasi karyerası və onu necə qurması baxımından sual­lar yaranır. Necə deyərlər, bu da Makro­nun taleyidir – onu yaşayır! Bu barədə Avropada bir neçə tanınmış jurnalist və analitik mərkəzləri araşdırma aparıb. Nə­ticədə maraqlı informasiyalar meydana çıxıb. Həmin informasiyaların hər birinin üzərində dayanmaq imkanı məhduddur. Həm də buna ehtiyac yoxdur. Çünki bizi ayrıca Fransa prezidentinin şəxsiyyəti və fəaliyyəti onun kim olması aspektin­də maraqlandırmır. Burada E.Makronun timsalında “Qərbdə kimlər dövlət başçı­sı ola bilirlər və bunun üçün hansı yolu keçirlər?” sualına ümumi cavab axtarışı önəmlidir. 

Suala cavab axtararkən, A.Turenin də ifadə etdiyi “informasiya gizliliyi”nin möv­cudluğunun ümumiyyətlə ABŞ və Avropa­da sosial, siyasi, geosiyasi ədalətsizliyin hansı formalarını əmələ gətirməsi, fəlsəfi və politoloji aktuallıq statusu alması önə çıxır. Məsələ yalnız Qərb cəmiyyətlərində getdikcə güclənən sosial-siyasi və infor­masiya ədalətsizliyi ilə məhdudlaşmır. Bi­zim üçün daha maraqlı olanı bu ədalətsi­lik fəlsəfəsinin beynəlxalq miqyasa necə “sıçraması”, “proyeksiya” olması və onun hansı kanallarla reallaşmasıdır. Obrazlı desək, “dünya miqyasında ədalətsizlik, obyektivliksizlik, humanitarlıqsızlıq və konsturktivsizliyin qlobal mediatoru han­sı dairələrdir?” sualına cavab bizim üçün əsas axtarış istiqamətidir. Məsələ sırf nəzəri xarakter daşımır. Əksinə, onun belə qoyuluşu dünya miqyasında müşahi­də edilən və o cümlədən, Cənubi Qafqaz siyasətlərində təsdiq olunan müəmmalı tendensiyaların faktları ilə bağlıdır. Fran­sa təsadüfən açıqcasına Azərbaycan kimi regional liderlə həqiqəti tapdalaya­raq qarşı-qarşıya gəlməz. Və ya kənar müşahidəçi üçün Rusiya–Ukrayna mü­haribəsi ilə Ekvadorda narkobaronların hakimiyyətə qarşı üsyanı arasında hər hansı əlaqəni absurd adlandıra bilər. Mümkündür ki, dünyanın müxtəlif regi­onlarında meydana gələn münaqişələr arasında birbaşa əlaqə olmasın. Lakin məsələyə ümumi səviyyədən yanaşanda onun təzahür formalarının müxtəlifliyinə baxmayaraq, tamamilə fərqli mənzərə yaranır. Və orada Fransa və digər böyük Avropa dövlətlərinin Cənubi Qafqaz si­yasətlərinin əcaib tərəflərinə işıq düşür. 

Aydın olur ki, Avrasiyaya, Afrikaya, Şimali Amerikaya, Asiyaya, Avstraliya­ya, Latın Amerikasına aparan geosiyasi yollar hardasa kəsişirlər və ya mənbələri eynidir. Məsələn, Yaxın Şərqdə hər hansı dini radikalizmlə Sakit Okean hövzəsin­də meydana gələn böhran, İranın Pakis­tan ərazisini vurması və İraqda PKK-nın fəallaşması, Suriyada terrorçulara daha çox silah satılması ayrı-ayrı fraqmentar hadisələr deyillər. Həmin anlamda Azər­baycan Ordusunun Qarabağda erməni (və gizli olan başqa) silahlı qüvvələrini qısa müddətdə darmadağın etməsi ciddi tarixi, siyasi, geosiyasi və hərbi hadisə­dir. Məhz bu səbəbdən, Fransa da daxil olmaqla Qərb dövlətləri gedişatı qəbul etmək istəmirlər. Görünür, “qlobal medi­ator”un qlobal miqyaslı planları pozulub! 

Şübhə etmirik ki, Qarabağ savaşını həmin dairələr COVİD-19-la bağlı Çin planlarının pozulması ilə eyni və bəlkə daha yüksək səviyyədə görürlər. KİV-də informasiya getmişdi ki, B.Qeytsi ağaları pandemiya uğursuzluğu ilə bağlı tənbeh ediblər. Deyiblər ki, əsas məqsəd Çinin sosial etibarsız obrazının yaradılma­sından ibarət idi və B.Qeyts, “sən bunu bacarmadın”. Ona da şübhə etmirik ki, yaxın 1-2 ildə həmin dairələr revanş hərəkatını daha da intensivləşdirəcəklər. Yəni 2-ci və 3-cü dalğa pandemiya mey­dana gələ bilər. 

Bunlar azmış kimi, Azərbaycan mü­haribə meydanında özünün güclü oldu­ğunu nümayiş etdirdi və hətta “qlobal mediator”un dəstəklədiyi ordunu ağır məğlubiyyətə uğratdı. Onlar həmişə tə­cavüzkarı nəinki siyasi-diplomatik müstə­vidə, həm də hüquqi sferada və hərbi sahədə dəstəkləmişlər. Azərbaycan döv­lətinin hərbi qüdrəti ilə yanaşı və bəlkə də daha çox qətiyyətlə müstəqillik kursu götürməsi onları narahat edir. Bu, bütün dünyaya mesaj verir ki, Azərbaycan kimi fəaliyyət göstərə bilənlər müstəqil olar və öz maraqlarını qoruya bilərlər.

Bunlarla yanaşı, Fransanın Azərbay­can istiqamətində ayrıca neqativ fəallıq göstərməsi düşündürücüdür. Burada Türkiyənin nüfuzunun artması və Azər­baycanın “qlobal mediatoru” peşman etməsi faktorları təbii ki, rol oynayıb. La­kin rəsmi Paris daha çox narahatçılıq və bundan yaranan qərəzlilik, şantajçılıq nü­mayiş etdirir. Bu da bir tərəfdən, Fransa diplomatiyasının zəiflədiyindən xəbər ve­rirsə¸ digər yandan “qlobal mediator”un təsiri altında Fransa rəhbərləyinin daha çox olması anlamına gəlir. 

Son sübut. Bu il yanvarın 17-də Fransa Senatı Azərbaycanla bağlı yeni bir böhtan dolu sənədi müzakirə edib. Azərbaycan parlamentarları da buna dərhal reaksiya veriblər. Milli Məclisin Beynəlxalq Münasibətlər və Parlament­lərarası əlaqələr Komitəsi bəyanat yayıb. Bəyanatda bildirilib ki, Fransa Senatı Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü və su­verenliyini şübhə altına almaqdadır. Bu, iki dövlət arasında əlaqələrə çox mənfi təsir edir və faktiki olaraq həmin münasi­bətlər “tarixinin ən aşağı səviyyəsindədir və demək olar ki, dayandırılmışdır”. 

Bundan başqa bəyanatda Fransanın həyata keçirdiyi müxtəlif kütləvi qətliam­lar, beynəlxalq hüquqa zidd olan davra­nışları göstərilmişdir. Mövcud vəziyyət onu ifadə edir ki, Fransa bir dövlət kimi Cənubi Qafqaz istiqamətində müsbət heç bir nəticəyə nail ola bilməyib. Əksinə, onun tarixi nüfuzuna ciddi zərər dəyib. Çünki qafqazlılar və ilk növbədə azər­baycanlılar Fransa dövlətinə və fransız dilinə, ədəbiyyatına, fəlsəfəsinə böyük qiymət verirlər. İki ölkə arasında mədəni əlaqələr həmişə tariximizdə xüsusi yer tutub. Emmanuel Makron iqtidarı isə bü­tün bunların üstündən xətt çəkib.

Vurğuladığımız məqamların fonunda meydana bir maraqlı və aktual sual çıxır: Sən kimsən, Emmanuel Makron? Məhz bu sualın işığında həm Fransanın dövlət başçısının hansı şərtlər daxilində pre­zident olması və həm də ölkənin dövlət kimi Cənubi Qafqaz siyasətinin bir sıra müəmmalı cəhətləri üzərində dayanmaq lazım gəlir. Burada insanların həyatının şəxsi tərəfi qətiyyən maraq dairəmizdə deyil!

(ardı var)

Füzuli QURBANOV,
XQ-nin analitiki, fəlsəfə elmləri doktoru