Azərbaycan Ordusunun sentyabrın 19-20-də Qarabağ iqtisadi rayonunun bütün ərazisində dövlət suverenliyini bərqərar etmək məqsədilə beynəlxalq hüquqa uyğun olaraq keçirdiyi lokal xarakterli antiterror tədbirlərindən sonra erməni əhalinin könüllü şəkildə Ermənistana getməsi hazırda ermənipərəstlərin əlində ölkəmizə qarşı əsas “arqument”ə çevrilib. Onlar utanıb-qızarmadan bunu “etnik təmizləmə”, “məcburi köçürülmə” və sair adlarla qələmə verirlər.

Halbuki, birincisi, Azərbaycan an­titerror tədbirlərini məcburiyyət qarşı­sında qalaraq keçirməli olmuşdu. Ha­disələrin xronoloji ardıcıllığını izləyənlər bunu bilirlər. İkincisi isə tədbirlər bey­nəlxalq hüquqa və beynəlxalq humani­tar hüquqa tam uyğun həyata keçirilib. Bu zaman mülki şəxslər və infrastruktur obyektləri hədəfə alınmayıb. Yeri gəl­mişkən, Azərbaycan antiterror tədbirləri zamanı mülki əhalinin və obyektlərin zərər çəkməməsi məsələsində də dün­yaya nümunə göstərib.

Hazırda da davam edən Rusiya–Ukrayna müharibəsinin gedişi zamanı şəhərlər xarabazara çevrilir, bütöv ya­şayış məskənləri Yer üzündən silinir. Yaxud İsraillə HƏMAS arasındakı dö­yüşlər zamanı hündürmərtəbəli yaşayış binaları raket zərbələri ilə yerlə-yeksan edilir. Bu zaman əsasən mülki insanlar – qadınlar, uşaqlar və qocalar həyatla­rını itirirlər.

Zənnimizcə, bu məqamda Prezi­dent İlham Əliyevin fikirlərindən iqtibas gətirmək yerinə düşər. Noyabrın 20-də İraq Prezidenti Əbdüllətif Camal Rəşidlə görüşdən sonra mətbuata verdiyi bəya­natda dövlətimizin başçısı deyib: “Bizim səbrimiz bu ilin sentyabrında tükəndi və biz beynəlxalq hüquqa tam riayət edərək öz suveren ərazimizdə antiterror tədbir­ləri apardıq. Bu tədbirlər 24 saatdan az davam etdi və mülki əhali arasında itkilər olmadı. Düşünürəm ki, indi Yaxın Şərqdə müşahidə etdiklərimizə münasibətdə bu antiterror tədbirləri mülki əhali arasında hərbi əməliyyatları itkisiz necə aparmaq lazımdır nöqteyi-nəzərdən bir örnək he­sab olunmalıdır”.

Maraqlıdır ki, Qarabağdan köçən ermənilər özləri də Ermənistanın media qurumlarına bölgəni könüllü tərk etdiklə­rini bildiriblər. Onların açıqlamaları ermə­nipərəst dairələrə verilən ən tutarlı cavab hesab oluna bilər. Məsələn, “Azadlıq Radiosu”nun erməni xidmətinin (“Radio Azatutyun”) hazırladığı “Azərbaycanlı­lar bizi saxladıb deyirdilər ki, getməyin, qalın!” sərlövhəli reportajda dörd uşaq anası Məryəm Şekyan deyib ki, azərbay­canlılar “Laçın” sərhəd nəzarət-buraxılış məntəqəsində onları maşından düşürüb dilə tuturdular ki, getməyin: “Bizi saxladıb deyirdilər ki, hara tələsirsiniz, getməyin, qalın, inteqrasiya edin. Sizə dəyməyəcə­yik. Biz onlara cavab vermirdik, sadəcə, tez bir zamanda həmin məntəqədən ke­çib getmək istəyirdik. Onlara bir kəlmə belə demədik. Onlar da sənədlərimizə baxmadı. Sadəcə, maşınımızı yoxlayıb buraxdılar”.

Qarabağda yaşamış digər ermənilər də müsahibələrində oxşar fikirlər səslən­diriblər. Etiraf ediblər ki, Azərbaycan on­ların gedişini arzulamırdı. Eyni zamanda, bildiriblər ki, Bakı ən yüksək səviyyədə Qarabağın erməni sakinlərinə Azərbay­can vətəndaşlığını qəbul etməyi və orada qalmağı təklif edib. Həmin açıqlamaları dinlədikdə bu qənaət hasil olur: Azər­baycandan heç kim ermənilərə zülm et­məyib, onları “etnik təmizləmə”yə məruz qoymayıb, məcburi köçkünə çevirməyib, indiki miskin həyatı yaşamağa məcbur et­məyib. Əgər bunu edən olubsa, o da keç­miş separatçı xunta rejiminin “qlavar”ları və Ermənistandakı “Qarabağ klanı” olub. Atalar “yüz dəfə eşitməkdənsə, bir dəfə görmək yaxşıdır” – deyiblər. Ancaq xaric­dəki anti-Azərbaycan dairələri “YouTube” videohostinqindəki etiraf videolarını gör­mək istəmirlər. Sözsüz ki, bu da onların qərəzli olmasından irəli gəlir. Qoy, onlar özlərini görməzliyə vursunlar. Biz də öz işimizi görərək, bəzi erməni sakinlərin müsahibələrindən çıxarışlar edib diqqətə çatdırırıq.

Qayane Ambarsumyan: “Biz Azər­baycan sərhəd buraxılış məntəqəsindən normal keçdik. Onlar bizə şirniyyat, çörək və su təklif edirdilər. Bizə çox humanist yanaşırdılar. Sentyabrın 25-də Xankəndi ətrafında yanacaqdoldurma məntəqəsin­də baş verən yanğın zamanı çox say­da həlak olanlar və yaralananlar oldu. Azərbaycanlı həkimlər onlara köməyə gəldilər. Xəsarət alanların bir çoxunu Şuşaya apardılar, qalanlarını Xankən­didə müalicə etdilər. Yanacaqdoldurma məntəqəsindəki yanğını məhz azərbay­canlı yanğınsöndürənlər söndürdülər. Siz soruşursunuz ki, bütün baş verənlərdə kim təqsirkardır. Əlbəttə, bizim hakimiy­yət. Bu gün biz onların təqsiri ucbatından əziyyət çəkirik. Qarabağ erməniləri qara­çı taboruna çevrilib”.

Arevik Yervandyan bildirib ki, Qara­bağda qalan və Azərbaycana reinteqra­siya etmək istəyən ermənilər var. Ancaq onların sayı azdır: “Bunlar əsasən yaşlı insanlardır. Onlar bildirirlər ki, getməyə yerləri yoxdur”.

Lilit Manukyan isə deyib: “Azərbay­can hərbçiləri bizdən soruşurdular ki, Qarabağı niyə tərk edirsiniz? Onlar bil­dirirdilər ki, hər şey yaxşı olacaq. Sonra yenə soruşurdular ki, kimsə sizi getməyə məcbur edir? Onlar tərəfdən hər hansı is­tehza hiss etmirdik. Bizə yaxşı münasibət bəsləyirdilər. Onların suallarına nə cavab verəcəyimizi bilmirdik”.

Şamiram Arakelyan Qarabağa qayıt­maq istəyini bu sözlərlə ifadə edib: “Ora­da qalmağı çox istərdim. Əgər qayıtma­ğın və orada yaşayışı davam etdirməyin mümkün olduğunu desələr, əlbəttə, qa­yıdarıq. Həkəri körpüsündə Azərbaycan sərhədçiləri bildirirdilər ki, sizi buradan getməyə kimsə məcbur edir? Biz bildi­rirdik ki, yox. Deyirdilər ki, bəs nə üçün gedirsiniz? Bizim erməni xalqı ilə heç bir problemimiz yoxdur. Əvvəllər biz azər­baycanlılarla bir yerdə yaşayırdıq və heç bir problemimiz yox idi. Bilmirəm yeni­dən birgə yaşamaq alınacaqmı? Baxaq, görək nə olacaq”.

Diqqətə çatdırdığımız bu açıqlama­lardan da göründüyü kimi, ermənilər Qa­rabağı öz xoşları ilə tərk ediblər. Onlar yenidən qayıdış arzusunda olduqlarını da gizlətmirlər. Artıq Qarabağ erməniləri ilə yerli ermənilər arasında münasibətlə­rin yumşaq desək, hamar olmadığı barə­də məlumatlar yayılmaqdadır. Xüsusilə Qarabağdan könüllü köçən ermənilərin uşaqları Ermənistanda məktəblərdə küt­ləvi şəkildə bullinqə (UNİCEF bullinqi uşaqların incidilməsinə səbəb olan ixti­yari və təkrar olaraq törədilmiş aqressiv davranış kimi tövsif edib – S.H.) məruz qalırlar. Hüquq müdafiəçisi, Ermənista­nın sabiq ombudsmanı Larisa Alaverd­yan “Sputnik Ermənistan”a müsahibə­sində deyib ki, qarabağlı uşaqlara qarşı zorakılığın səbəblərindən biri də dövlətin siyasi mövqeyi və ölkə vətəndaşlarının ailələrində formalaşmış stereotiplərdir.

L.Alaverdyan qeyd edib ki, bullinq dünyanın heç bir yerində qəbul edilmir. Lakin elm və təhsil naziri Janna Andre­asyanın məsələyə münasibəti təəccüb doğurur: “Nazir məktəblərdə zorakılıq təzahürlərini istisna etmədiyini deyəndə, o, buna dözmək lazım olduğunu göstər­dimi? Halbuki, Andreasyan Qarabağdan olan uşaqlara qarşı zorakılıqları dərhal pisləməli idi”.

Sabiq ombudsmanın sözlərinə görə, bullinqin bir təzahür kimi kökündən kəsil­məsi üçün Qarabağdan olan həmyaşıd­larına qınaqla yanaşan uşaqlarla söhbət­lər aparılmalı, izahat işləri görülməlidir.

Qeyd edək ki, Ermənistan hökumə­tinin noyabrın 23-də keçirilən iclasında ölkə məktəblərində Qarabağdan gəlmiş uşaqlara qarşı bullinqin təzahürlərinin olduğu qeyd edilib. Problemi daha əvvəl keçirilmiş tədbirdə dəvət edilmiş uşaq­lardan biri qabardıb. Azyaşlını 1989-cu il noyabrın 20-də BMT-nin Uşaq Hüquq­ları Konvensiyasının qəbul edilməsinin ildönümü münasibətilə keçirilən tədbirə dəvət ediblər. Onun bullinqlə bağlı su­alına cavab olaraq elm və təhsil naziri Janna Andreasyan məktəblərdə zorakı­lığın baş verməsini və belə halların aş­karlanmasının çox çətin olduğunu istisna etməyib.

Göründüyü kimi, ötən əsrin 80-ci il­lərinin sonlarında öz dövlətlərinə qarşı çıxan, separatizm, xəyanət yolu tutan Qarabağ erməniləri hazırda, necə deyər­lər, öz əkdiklərini biçməkdədirlər. Onları qızışdıran, xəyanətə sövq edən “Qara­bağ klanı” üzvlərinə heç nə olmadı. Nə oldusa, sadə ermənilərə oldu. Bu mis­kinlikdən nə vaxt yaxa qurtaracaqları isə onların özlərindən asılıdır. Azərbaycan dövlətinin mövqeyi və siyasi iradəsi or­tadadır. Onun nədən ibarət olduğunu isə Qarabağ erməniləri çox yaxşı bilirlər.

Rizvan HÜSEYNOV, 
siyasi şərhçi

– Azərbaycan antiterror tədbirlə­ri zamanı mülki şəxslərə çox böyük həssaslıqla yanaşırdı. Təşviş yara­dan və Qarabağ ermənilərini köç­məyə məcbur edən elə Ermənistan tərəfi özü və onun arxasında daya­nan qərbli tərəfdaşları – Fransa və ABŞ idi. Burada bir neçə məqsəd güdülürdü. Sözsüz ki, bunlardan biri Qərbin sonradan Azərbaycanı suçlamaq üçün bəhanə əldə etmək istəyi idi. İkincisi, Qarabağ ermə­nilərinin məcburən köçürülməsi Rusiya sülhməramlı missiyasının çökməsi anlamına gəlirdi. Əgər Qa­rabağda ermənilər yoxdursa, rus sülhməramlı missiyasının mənası itir. Faktiki olaraq Rusiya sıxışdı­rılaraq regiondan çıxarılır. Bu da Qərbin işinə yarayır. Bunun ardınca Fransa və ABŞ tərəfdən gedən rus sülhməramlılarının ardınca Qərb kontingenti – BMT-nin “mavi də­bilqəlilər”i Qarabağa girsin. Yəni, burada siyasi məqsədlər var. Söz­süz ki, Azərbaycan buna imkan ver­məyəcək.

Qarabağ erməniləri isə bu siyasi oyunlarda qurbana çevrildilər. Onlar Ermənistanda heç kimə lazım deyil­lər. 1990-cı illərdə Azərbaycandan köç edən ermənilərin əksəriyyəti Ermənistanda qalmadı. Üçüncü ölkələrə köçüb getdilər. Həmin aqi­bət də Qarabağ erməniləri üçün hazırlanıb. Deyilənə görə, artıq on­ların 20 faizi Ermənistanı tərk edib. Onların sayı hər gün artır. Nəticə etibarilə Qarabağ ermənilərinin ək­səriyyəti Rusiyanın cənubuna, Qara dəniz bölgəsinə köçüb gedəcək. Bu gün Qarabağ ermənilərinin başla­rına gələnlər bəzi Qərb ölkələrinin çirkin oyunlarının nəticəsidir.

Səxavət HƏMİD
XQ