Aİ-nin xüsusi nümayəndəsi İrəvanın silahlanmasına mütərəqqi don geydirməklə məşğuldur

Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz və Gürcüstandakı böhran üzrə xüsusi nümayəndəsi Toi­vo Klaarın erməni mediasına müsahibəsində səsləndirdiyi fikirlər onu göstərir ki, kollek­tiv Qərbin məqsədi Ermənistana avantürist planlarının reallaşmasında dəstək verməkdən ibarətdir. O bildirib ki, Cənubi Qafqazda kommunikasiyaların açılması nəticəsində Ermə­nistan ərazisindən keçən istənilən avtomobil və dəmir yolunun ölkənin özü tərəfindən idarə olunması tamamilə məntiqidir. Ən əsası isə T.Klaar baş nazir Nikol Paşinyan ad­ministrasiyasının Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi imzalanmasının mümkün variantı kimi təklif etdiyi “Sülhün kəsişməsi” layihəsinə toxunub. O, Qarabağın erməni əhalisinin yaşayış yerlərinə qayıtmalarını da sülh müqaviləsinin tərkib hissəsi kimi gördüyünü açıqlayıb. 

***

Bəli, cənab Klaar birbaşa İrəvanın maraqları üzərində dayanır və bu maraq­ları sülh müqaviləsinə gətirmək kimi ya­ramazlığa əl atır. Görünən budur ki, kol­lektiv Qərb Azərbaycanın digər ərazilərini Naxçıvanla birləşdirən yolda təhlükəsizliyi İrəvanın təmin etməli olduğunun tərəfda­rıdır. Hər halda Azərbaycanın məsələnin belə bir qoyuluşu ilə razılaşmadığı və ra­zılaşmayacağı aşkardır. Ölkəmiz mövcud xüsusda 10 noyabr 2020-ci il tarixdə im­zalanmış üçtərəfli bəyanatda əksini tapan­ların icrasını vacib sayır. O bəyanatda ki, orada Ermənistanın baş nazirinin də im­zası var və həmin imza təhlükəsizlik üzrə başlıca təminatın Rusiya Federal Təhlükə­sizlik Xidməti olduğunu təsdiqləyir. İrəvan isə hazırda bunu inkar yolu tutmaqdadır. 

Məsələ həm də ondadır ki, Bakı İrə­vanın təhlükəsizlik təminatına etibar et­mir və etibar etməməkdə haqlıdır. Buna görə Ermənistan şərtlərlə razılaşmaya­cağı təqdirdə, ölkəmiz Naxçıvana gedən yolun İrandan keçməsi təklifini irəli sürür. Ancaq Qərb istəyir ki, yolda təhlükəsizliyi Ermənistan özü təmin etsin, eyni zaman­da, Azərbaycanın İran üzərindən marşrut variantı həllini tapmasın. Mövcud məqa­mı ötən həftə ABŞ Dövlət Departamenti rəhbərinin köməkçisi Ceym O’Brayn da vurğuladı. Azərbaycanın Xarici İşlər Nazir­liyinin Vaşinqtondan səslənmiş məsələyə sərt münasibəti ortadadır. Qurum ABŞ-ın ölkəmizin daxili işinə qarışmasının yol­verilməzliyini açıqlayıb. Yeri gəlmişkən, O’Braynın dominant tonlu yanaşmasına İrandan da sərt reaksiya gəlib. T.Klaarın fikirləri isə amerikalı diplomatın söylədik­lərinin bir qədər mədəni üslubdakı təkra­rından başqa bir şey deyil. Yəni ki, qəbu­ledilməzdir. 

***

Qarabağ ermənilərinə gəlincə, onların bölgəyə geri dönmələrinin təmin olunma­sı məsələsinə toxunan avropalı diploma­tın fikrincə, prosesin reallaşması üçün, ki­fayət qədər, təhlükəsizlik hissi və bu hissi təmin edən şərait yaradılmalıdır. Cənab Klaar “təhlükəsizlik hissi və təhlükəsizliyi təmin edən şərait” dedikdə nəyi nəzərdə tutduğunu açıqlamasa da, əslində belə bir deyimin gündəmə gəlməsi əvvəlki mətləblərin yada salınmasıdır. Biz də xa­tırlayaq. 

Məlum olduğu kimi, Aİ Şurasının Pre­zidenti Şarl Mişel bir müddət əvvəl de­mişdi ki, Qarabağa BMT sülhməramlıları yeridilməli və onlar Qarabağ əhalisinin təhlükəsizlik təminatı funksiyasını yerinə yetirməlidirlər. Problemin belə qoyuluşu isə Azərbaycana, qətiyyən, sərf edə bilməz. Çünki Qərbin təklif etdiyi, əslində Ermə­nistanın Qarabağ iddiasının davamına he­sablanıb. Mövcud hesablamada ölkəmizin suverenliyi və konstitusyon əsasda verdiyi təminatlar heçə sayılır, Qarabağ erməniləri ayrıca təbəqə statusunda vurğulanır. Əslin­də qərəzli yanaşma da elə budur. 

Göründüyü kimi, Aİ haqqında söz aç­dığımız məsələni qabardaraq, onları şərt kimi irəli sürür. Niyyətini pərdələmək üçün Klaarın şəxsində bildirir ki, hər şey Ermə­nistan və Azərbaycanın son nəticədə necə qərar verəcəyindən, müqavilənin mətnini hansı formada tərtib edəcəyindən asılıdır. Elə isə sual yaranır: Nəyə görə, Azərbay­can və Ermənistan özləri tam müstəqil şəkildə bir masa ətrafında əyləşməsinlər? Azərbaycan buna razıdır və dəfələrlə də mövqeyini bəyan edib. Cavab sadədir. Ona görə əyləşməsinlər ki, Qərb Ermənis­tanın üzərindən öz əlini çəkməkdən, ona Cənubi Qafqazla bağlı qlobal planlarını diktə etməkdən vaz keçmək niyyətindən uzaqdır. 

***

T.Klaar müsahibəsində yekun sülh sa­zişinin imzalanmasından və ondan sonra gələcək şərtlərin yerinə yetirilməsinin va­cibliyindən, mövcud xüsusda kommunika­siyaların açılmasından, sərhədlərin demar­kasiyasından, sərhəd boyunca qüvvələr arasında məsafəni təmin etməkdən, sakin­lərə real təhlükəsizlik hissini aşılamaqdan, qarşılıqlı şəkildə Azərbaycanda və Ermə­nistanda səfirliklərin açılmasından, ölkələ­rin birbaşa hava əlaqəsinin təminatından söz açır. Necə deyərlər, avazı yaxşı gəlir, oxuduğu Quran olsa. Nəyə görə bu misalı çəkərək, şübhə yaradırıq? O səbəbdən ki, Aİ-nin kiminsə tərəfində olmaq məcburiy­yətində qalmadığını deyən Klaar Prezident İlham Əliyevin bu il oktyabrın 5-də Qranada sammitində iştirakdan imtina qərarını yada salır və bunu məyusluğunu ifadə edirmiş kimi gündəmə gətirir. O sammitdə ki, orada Aİ, ümumilikdə kollektiv Qərb aşkar ermə­nipərəst mövqe tutdu. Görünür, Qərb öz baxışını erməni maraqlarına xidmət priz­masında dəyərləndirmir. 

Digər tərəfdən, Qərbin ermənipərəst mövqeyində Cənubi Qafqazla bağlı prob­lemlərin bölgə müstəvisində həllinin va­cibliyindən uzaqlıq məntiqi əsasdır. Buna görə də T.Klaar müsahibəsində bildirir ki, sülh müqaviləsi, nizamlanma prosesi “3+3” regional platformasında həllini tapa bilməz. 

Əlbəttə, sözügedən platforma birba­şa sülh platforması kimi qiymətləndirilmir. Əslində bunu təşəbbüsün tərəfdarları da vurğulayırlar. Ancaq başlıca məsələ budur ki, “3+3” regiona bağlı əməkdaşlıq müstə­visidir və mövcud platformadakı məsələlə­rin həlli, eyni zamanda sülh üçün də eti­barlı təminatdır, nəinki uzaq Avropadan, ümumən Qərbdən irəli sürülmüş hansısa mürəkkəb və mübahisəli ideya. 

***

Maraqlıdır ki, Bakı–İrəvan nizamlanma prosesində ciddi irəliləyişə maneçilik törə­dəcək səbəblərin olmadığını, müzakirə üçün masa üzərində çox az məsələlərin qaldığını və onların dəfələrlə qarşılıqlı dis­kussiya predmetinə çevrildiyini vurğulayan T.Klaar anlamaq istəmir ki, məhz indiki həssas durumda Ermənistanın sürətli si­lahlanmaya üstünlük verməsi mənfi təza­hürdür, ona etimadı azaldır. Əvəzində heç nə olmamış kimi bildirir ki, hər ölkənin si­lahlanması onun daxili işidir. “Avropa Sülh Fondu çərçivəsində Ermənistana dəstək məsələsinə gəlincə, bizim nöqteyi-nəzə­rimizdən burada söhbət Ermənistanın özünü həssas hesab etdiyi bəzi sahələrdə ona potensial dəstəyin göstərilməsindən gedir. Məsələn, onlardan biri kimi kibertəh­lükəsizlik qeyd olunub”. 

Kibertəhlükəsizlik. Bəli, Klaarın diqqəti əsas məsələdən yayındırdığı aşkardır. O vurğulayır ki, Ermənistanın silahlanması ölkənin suverenliyinin möhkəmləndirilməsi məqsədi ilə edilir. Bu isə guya, təkcə İrə­vana deyil, həm də onun qonşularına və geniş beynəlxalq ictimaiyyətə faydalıdır. “Biz Avropa İttifaqı üçün yaxşı tərəfdaş və qonşuları, o cümlədən Azərbaycan üçün də eyni dərəcədə yaxşı tərəfdaş olacaq güclü, özünə güvənən Ermənistana sa­hib olmaq istəyirik”, – deyən T.Klaarın məzələnmək üçün başqa nələrdən söz açmasını vurğulamağa ehtiyac yoxdur. Çünki hər şey göz qabağındadır. Görünür, avropalı ali rütbəli diplomat özünü İrəva­nın hər cür oyunbazlığına haqq qazandır­maq kimi həyasızlığa kökləyib. Başqa nə deyəsən?

Ə.CAHANGİROĞLU
XQ