Paşinyan, deyəsən, məğlubiyyətdən nəticə çıxarmayıb

Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalanmasının, nəqliyyat kommunikasiyalarının açılmasının, qarşılıqlı iqtisadi əlaqələrin bərpasının tərəfdarı olduqlarını hər addımbaşı bəyan edir.

Sonuncu dəfə oktyabrın 26-27-də Tbi­lisidə keçirilən beynəlxalq İpək Yolu Fo­rumunda çıxışı zamanı baş nazir deyib: “Əgər məşğul, aktiv yol əməkdaşlığa, sül­hə, uğura işarədirsə, bağlı yol problem­lərdən xəbər verir. Biz bunu öz təcrübə­mizdən bilirik. Dörd qonşumuzdan ikisi ilə yollarımız açıqdır ki, bu, bizim onlarla mü­nasibətlərimizin rəvan olduğuna dəlalət edir. İki qonşumuzla yollar bağlıdır ki, bu da münasibətlərdəki fəsadların bariz sü­butudur. Yollar olmadan sülh qurmaq çox çətin olacaq. Aydındır ki, regionumuzun, Cənubi Qafqazın daimi sülhə ehtiyacı var. O zaman sülh olur ki, ölkələr açıq sərhəd­lərlə yaşayır, bir-birinə fəal iqtisadi, siyasi, mədəni və insani əlaqələrlə bağlanır, bü­tün məsələlər diplomatik yolla həll edilir”.

Nikol bildirib ki, başçılıq etdiyi hö­kumət sülh gündəliyinin ayrılmaz hissəsi kimi sülh üçün yolayrıcları (qovşaqları) layihəsini işləyib hazırlayıb: “Sülh üçün yolayrıcları sülh gündəliyinin ayrılmaz hissəsidir. Biz hazırda Azərbaycanla sülh və münasibətlərin nizamlanması sazişi la­yihəsi üzərində işləyirik. Ümid edirəm ki, bu proses yaxın aylarda başa çatacaq və sülh və münasibətlərin qurulması sazişi­nin imzalanması mümkün olacaq”.

Oktyabrın 30-da Ermənistanın 2024-cü il üçün dövlət büdcəsi layihəsinin par­lamentin daimi komitələrində ilkin müza­kirəsi zamanı isə N.Paşinyan bildirib ki, Azərbaycanla sülhün və münasibətlərin normallaşdırılmasının 3 əsas prinsipi razılaşdırılıb. “Tərəflər razılaşdırılmış prinsiplərə sadiq qalarsa, sülh və müna­sibətlərin nizamlanması sazişinin imza­lanması reallaşar. Birinci prinsip Ermə­nistan və Azərbaycanın bir-birinin ərazi bütövlüyünü qarşılıqlı olaraq tanımasıdır. İkinci prinsip Alma-Ata sazişi əsasında delimitasiyanın həyata keçirilməsi, üçün­cü isə qarşılıqlı və bərabərlik əsasında hərəkət etməli olan tərəflərin suverenliyi və yurisdiksiyasına əsaslanan regional kommunikasiyaların açılmasıdır. “Tərəf­lərin hər biri öz ərazisində sərhəddə gömrük nəzarətini, eləcə də kommunika­siyanın təhlükəsizliyini təmin etməlidir”, – deyə baş nazir əlavə edib.

Bununla belə, Paşinyan elə hə­min iclasda bildirib ki, gələn ilin dövlət büdcəsində müdafiə xərcləri 309 milyard dram (768 milyon 656 min ABŞ dolları) artırılacaq. O qeyd edib ki, hökumət üçün silahlı qüvvələrdə islahatların aparılma­sı mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Üstəlik, N.Paşinyan müzakirələr zamanı qeyd etmişdi ki, bununla da 2024-cü ildə büd­cədən müdafiəyə ayrılan xərclər 2018-ci illə müqayisədə 125 faiz artmış olacaq.

Doğrudur, Paşinyan büdcədə müda­fiə xərclərinin artırılmasının yarada bilə­cəyi suallardan yayınmaq üçün dərhal əlavə edib ki, xərclərin artan dinamikası heç bir halda bəyan etdikləri sülh gün­dəliyinə zidd deyil. Ancaq buna inanmaq çətindir. Fakt faktlığında qalır. Rəsmi İrəvan bir tərəfdən sülhdən danışır, di­gər tərəfdən gələn ilin müdafiə xərcləri­ni artırır. Bu, az imiş kimi, hələ bir iddia da edir ki, xərclərin artımı heç bir halda sülh gündəliyinə zidd deyil. Ermənistan iqtisadçılarının hesablamalarına görə, bununla da 2024-cü ildə ölkənin müdafiə büdcəsi, orduya ayrılan xərclər əvvəlki illə müqayisədə iki dəfə artırılmış olacaq.

Bundan əlavə, Ermənistanın son vaxtlar Fransa və Hindistandan silah-sur­sat alması da diqqətdən yayınmamalı­dır. Oktyabrın 23-də Parisdə Fransa və Ermənistan müdafiə nazirləri – Suren Papikyan və Sebastyan Lekornyu “Tha­les” şirkətinin istehsalı olan üç ədəd “GM 200” radarının alqı-satqısına dair müqa­vilə və gələcəkdə Fransanın “Mistral” yaxınmənzilli hava hücumundan müdafiə sistemlərinin tədarükünə dair anlaşma memorandumu imzalayıblar.

Paralel olaraq, Avropa İttifaqının Er­mənistandakı Mülki Missiyası (EUMA) adlanan, əslində isə hərbiləşdirilmiş strukturun gücləndirilməsi prosesi gedir. Dünən yayılan məlumatda missiyanın tam heyətlə təmin olunduğu açıqlanıb. Bunu missiyanın rəhbəri Markus Rit­ter noyabrın 1-də EUMA-nın tarixi adı Dərələyəz olan, ermənilərin Vayoçdzor adlandırdıqları vilayətin inzibati mərkəzi Yexeqnadzorda yeni ofisinin açılış məra­simində deyib. Qeyd edək ki, açılış mə­rasimində Ermənistan prezidenti Vaaqn Xaçatryan da iştirak edib.

Markus Ritter bildirib ki, hazırda mis­siyanın 23 Aİ ölkəsindən 93 üzvü var. Missiya Ermənistan və Azərbaycanın bü­tün sərhədlərini əhatə edən Qafan, Go­rus, Cermuk, Yexeqnadzor, Martuni və İcevanda bildirilmiş 6 stansiyadan patrul xidməti təşkil edir. Alman zabit ötən həftə missiya üzvlərinin mininci patrulu tamam­ladıqlarını fəxrlə bəyan edib.

Ermənistan iqtidarının bütün bu ad­dımları ağır məğlubiyyətdən, deyəsən, nəticə çıxarmadığından, bölgənin yeni qarşıdurmaya sürükləmək istəyindən xə­bər verir.

Hərbi ekspert, ehtiyatda olan polkovnik Üzeyir Cəfərov da “Xalq qə­zeti”nə bildirib ki, Ermənistanın davra­nışları bizi təəccübləndirməməlidir. Onun sözlərinə görə, gün ərzində İrəvandan müxtəlif bəyanatlar səsləndirir, fərqli fikir­lər eşidilir. Eyni zamanda, İrəvan region­da sülhün bərqərar olması üçün addımlar atmaq əvəzinə, silahlanma prosesini hə­yata keçirir: “Hindistandan müəyyən si­lah-sursat alınıb. O cümlədən Fransa ilə Ermənistan arasında müqavilə imzala­nıb. Bu onu deməyə əsas verir ki, Ermə­nistan bundan sonra da bölgədə hansısa qüvvələrin əlində alət olmaq prosesini davam etdirəcək. Əlbəttə, bu Ermənistan üçün əlavə problemlər yaradacaq”.

Üzeyir Cəfərov qeyd edib ki, Ermənis­tan həmin silahları nə Türkiyəyə qarşı, nə də Gürcüstana qarşı istifadə etməyəcək: “Həmin silahlar sırf Azərbaycana təzyiq göstərmək və ya öz aləmlərində təhdid etmək niyyəti ilə əldə edilir. Düşünürəm ki, Ermənistan özü də Azərbaycanın belə addımlardan qorxub-çəkinən olmadığını dərk edir. Bununla belə, məlum hərəkə­tindən də əl çəkmir”.

Hərbi ekspert qeyd edib ki, biz də işimizi ehtiyatlı tutmalıyıq: “Silahlı Qüvvələrimizi əvvəlki qaydada lazımi silah-sursatla təmin etməliyik. Ordumu­zun döyüş qabiliyyətini artırmaq üçün nə tələb olunursa, onu etməliyik. Qarşıdakı illərdə regionda çox mürəkəb proseslər baş verəcək”.

Həmsöhbətimiz Ermənistanın Azər­baycan və Türkiyə ilə münasibətləri qaydaya salmaq üçün ağıllı qərarlar ver­məsinin, rasional addımlar atmasının, təkliflər irəli sürməsinin, nəticədə region­da həyata keçiriləcək iqtisadi layihələr­dən bəhrələnməsinin gözlənildiyi bir zamanda İrəvanın hərəkətlərinin anlaşıl­maz olduğunu da vurğulayıb: “Təəssüf ki, Ermənistanın daxilindəki problemlər ona doğru-düzgün addımlar atmağa imkan vermir. Bu da Hayastanın uzun illər bəzi qüvvələr tərəfindən kənardan idarə olun­masının nəticəsidir. Erməni xalqı bu gün həmin siyasətin acısını çəkir. Hər halda, Hayastan Azərbaycanın irəli sürdüyü təklifləri dəyərləndirməlidir. Bir sözlə, hər şey Ermənistanın özündən asılı olacaq. İrəvan doğru-düzgün qərar verəcəksə, bundan əhalisinin rifahı yaxşılaşacaq, iqtisadiyyatı dirçələcək. Yox, əgər səhv addım atacaqsa, təxribatlar törədəcəksə, Azərbaycan buna seyrçi qalmayacaq”.

Mövzu üzrə söhbətləşdiyimiz siyasi şərhçi İlyas Hüseynov isə bildirib ki, Ermənistan siyasi rəhbərliyi müxtəlif dövrlərdə çoxsaylı təzadlı açıqlamalarla çıxış edib, ziddiyyətli və biri-biri ilə fərqli mövqelər sərgilənib: “Bu xüsusda hər­bi, siyasi və təhlükəsizlik məsələləri də önəmli xarakter daşıyır. Ermənistan baş naziri bir tərəfdən sülhdən danışır, sülh müqaviləsi imzalanması istiqamətində bir sıra bəndlərin razılaşdırıldığını qeyd edir. Digər tərəfdən büdcədə müdafiə xərcləri­nin ikiqat artırıldığı bildirilir. Ayrılan vəsait heç də müdafiə olunmaq, təhlükəsizlik sistemini gücləndirmək üçün deyil, ək­sinə, aqressiv siyasətin davam etdiril­məsi, eskalasiya və revanşist addımların atılması üçün edilir. Bu da Ermənistan siyasi rəhbərliyini proqnozlaşdırılması mümkün olmayan bir persona kimi gün­dəmə gətirir”.

Ekspert qeyd edib ki, Ermənistanın hakim zümrəsi arasında Cənubi Qafqaz­da yaranmış yeni geosiyasi reallıqları in­kar etmək və revanş götürmək niyyətində olan adamlar az deyil: “Paşinyanın siyasi komandasında belələrinin sayı çoxdur. Digər tərəfdən, Ermənistanın açıq şəkil­də sülhə meyilli olduğunu da iddia etmək mümkün deyil. Çünki ötən dövr ərzində separatçılığın gücləndirilməsi, onlara təbrik məktubunun göndərilməsi, eyni zamanda, hazırkı postmüharibə reallıq­ları ilə daban-dabana zidd addımlar at­ması müşahidə olunub. Bundan başqa, Fransadan silahların alınmasına dair anlaşma memorandumu imzalanıb. Hin­distandan silah-sursat gətirilməsi və yeni sazişlərin imzalanması kimi hallar heç də Ermənistanın siyasi rəhbərliyinin sülhə səmimi yanaşdığını deməyə əsas ver­mir. Əksinə, hazırkı siyasi elita daha çox gərginliyin olmasında maraqlıdır. Onların davamlı gərginlikdən özləri üçün siyasi xallar qazanmaq, hakimiyyətlərinin öm­rünü uzatmaq üçün istifadə etdiyini aydın şəkildə görürük”.

Səxavət HƏMİD
XQ