Avropa İnsan Hüquqları üzrə Məhkəməsi Ermənistan hərbçilərinin Qarabağda törətdiyi cinayətlərdə İrəvanı təqsirləndirir

Kriminalistikada cinayətin törədilməsi motivinin və şəraitinin araşdırılması zamanı təhqiqatçıların qarşılaşdığı maraqlı bir hal var. Xüsusilə insan həyatına sui-qəsd, ölüm faktı ilə bağlı işlərdə bu məqam müstəntiqlər tərəfindən mütləq nəzərə alınır. Mütəxəssislərin gəldiyi qənaətə görə, hadisələrin doxsan faizində qatil tez, ya gec cinayəti törətdiyi məkana qayıdır. Bununla da “özünüifşa” baş verir və ağır cinayətin üstü açılır. 

Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi “Oqanesyan və Karapetyan Ermənis­tana qarşı” işi üzrə qətnaməsini elan edib. İş üzrə iddiaçı qismində Ermə­nistan vətəndaşları Mikael Oqanesyan və Svetlana Karapetyan çıxış edir­dilər. Onların oğulları R.Oqanesyan və A.Sarkisyan Qarabağda hərbi xidmət­lərini keçdikləri zaman öldürülüblər. Əs­gərlərin hər ikisi orduya 2008 və 2009-cu illərdə Ermənistandan çağırılmış və hərbi xidmətlərini keçmək üçün “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nda (AİHM-nin qətnaməsində keçmiş separatçı quru­mun adı dırnaq işarəsi ilə verilib – red.) yerləşən hərbi hissəyə göndəriliblər.

2010-cu il iyulun 28-də R.Oqanes­yan və A.Sarkisyan, eləcə də, daha dörd hərbi qulluqçu odlu silahdan açılan atəşlə öldürülmüş vəziyyətdə tapılıb. İddiaçıların ərizələrində göstər­diklərinə görə, onların övladları hərbi nizamnamədən kənar münasibətlə­rin qurbanı olublar, onlar döyülməyə, işgəncəyə məruz qaldıqdan sonra güllələniblər. Öldürülmüş əsgərlərin valideynləri hesab edirlər ki, Ermənis­tan hakimiyyəti ölüm hadisəsində gü­nahkar olanların, o cümlədən vəzifə borclarını yerinə yetirməyə səhlənkar yanaşmış yüksək rütbəli komandirlərin müəyyən olunması və cəzalandlırılma­sı üçün effektiv təhqiqat aparmayıb. 

Bütün bunları nəzərə alan AİHM iddiaçıların insan hüquq və azadlıq­larına dair Avropa Konvensiyasının 2-ci maddəsi (yaşamaq hüququ) üzrə hüquqlarının pozilduğunu təsbitləyib. Strasburq məhkəməsi Ermənistan hö­kumətinin boynuna iddiaçıların hər bi­rinə təzminat olaraq 30 min avro ödə­nilməsi öhdəliyinin qoyulması barədə qətnamə çıxarıb.

* * * 

Məqsədimiz AİHM-nin çıxardığı qərarın nə dərəcədə ədalətli olub-ol­madığını araşdırmaq deyil. Bizim üçün məsələnin ən önəmli tərəfi beynəlxalq məhkəmənin hökmünün altından boy­lanan çox vacib bir həqiqətin həmin yüksək instansiyada öz təsdiqini tap­masıdır. Yəni, İrəvanın Qarabağda Er­mənistan ordusunun mövcudluğunu, vətəndaşlarının Azərbaycan ərazisin­də hərbi xidmət keçmələrini hər vəchlə inkar etməyə çalışması özünün fakto­loji-məntiqi cavabını aldı. İndi daha bir danılmaz reallıq ortaya çıxır ki, Ermə­nistan ordusunun sayı on minə yaxın göstərilən Qarabağdakı tör-töküntü­sündən başqa, hər il bölgəyə minimum üç-dörd min çağırışçı da göndərilirmiş. Bunun sübutu 2020-cu ildə Qarabağda özününkilər tərəfindən öldürülən neçə-neçə oqanesyanlar, sarkisyanlardır. Özünüifşa göz qabağındadır. 

Tanınmış hüquqşünas, Vəkillər Kollegiyası Rəyasət Heyətinin üzvü Muxtar Mustafayev hesab edir ki, əslində, AİHM-nin bu qətnaməsi bey­nəlxalq məhkəmə instansiyası tərəfin­dən Azərbaycan ərazisinin Ermənis­tan tərəfindən işğalı faktının daha bir təsdiqi kimi olduqca böyük əhəmiyət kəsb edir. M.Mustafayev bununla bağlı “Turan” informasiya agentliyinə verdiyi açıqlamasında bir məsələni xüsusi ola­raq vurğulayıb: “AİHM-nin qəbul etdiyi qətnamədə Ermənistanın öz vətən­daşlarını hərbi xidməti keçməyə işğal altında saxladığı Azərbaycan ərazisinə göndərdiyi faktı təsdiqlənir. Bundan başqa, Strasburq məhkəməsi, eyni zamanda, Ermənistanı Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazi­sində törədilmiş cinayətlərə görə mə­suliyyət daşıdığını da etiraf etmiş olur”.

Ekspert sözlərinə onu da əlavə edib ki, AİHM-nin qətnaməsində məhkəmə­nin digər bir qərarına istinad yer alıb: “Bu, “Çıraqov və başqaları Ermənista­na qarşı” adlandırılan işdir. Həmin iş üzrə qəbul edilən qətnamədə Laçın ra­yonundan bir qrup şəxsin doğma yurd­larından qovulmasına və əmlakdan məhrum olmasına görə Ermənistanın məsuliyyət daşıdığı öz əksini tapıb”.

AİHM-nin məlum qətnaməsi özlü­yündə bütün ərazisi üzərində suveren hüququnu bərpa etmiş Azərbaycanın ünvanına hələ də ittihamlarla çıxış edənlərə verilən ən tutarlı cavabdır. 

* * * 

Ermənistanın həm işğal dövründə, həm Vətən müharibəsində, həm də postmüharibə dönəmində torpaqları­mızda törətdiyi cinayətlərin araşdırıl­ması məqsədilə monitorinqlər aparılır.

“Son illərdə baş verən müharibə və terror aktları fundamental insan hüquq­larının pozulmasına, humanitar böh­ranın yaranmasına səbəb olub”. Bu sözləri Azərbaycanın İnsan hüquq­ları üzrə müvəkkili (ombudsman) Səbinə Əliyeva “İnsan hüquqları mü­dafiəsinin problemləri: ombudsman­ların səlahiyyətlərinə dair müsbət təc­rübələrinin bölüşülməsi” mövzusunda VII beynəlxalq elmi-praktiki konfransda çıxışında bildirib. Ombudsman konf­rans iştirakçılarına otuz ilə yaxın müd­dət ərzində Ermənistanın işğal altında saxladığı Azərbaycan torpaqlarında törətdiyi müharibə cinayətləri barədə geniş məlumat verib.

Səbinə Əliyeva Ermənistan tərə­findən beynəlxalq humanitar hüququn kobud şəkildə pozulması faktlarını özündə əks etdirən müraciət, hesabat və bəyanatların aidiyyəti beynəlxalq təşkilatlara və insan hüquqlarının mü­dafiəsi sahəsində fəaliyyət göstərən qurumlara ünvanlandığını qeyd edib.

Müharibələrin insan tələfatı ilə ya­naşı, həm də onların itkin düşmələrinə səbəb olduğunu söyləyən müvəkkil Bi­rinci Qarabağ müharibəsində 4 000-ə yaxın azərbaycanlının itkin düşdüyünü, onların taleyi barədə Ermənistan tərə­findən hələ də məlumat verilmədiyini konfrans iştirakçılarının diqqətinə çat­dırıb.

İşğaldan azad edilmiş ərazilərimiz­də Ermənistanın törətdiyi mina terroru barədə danışan S.Əliyeva mina partla­yışı nəticəsində İkinci Qarabağ müha­ribəsindən indiyədək yüzlərlə şəxsin mina qurbanına çevrildiyini qeyd edib.

Dünyanın 47 ölkəsindən ombuds­manların iştirak etdiyi elmi-praktiki kon­fransda “Müharibə və postmüharibə dövründə Azərbaycan Ombudsmanının fəaliyyəti” mövzusunda çıxışı zamanı müvəkkil insan hüquq və azadlıqlarının səmərəli müdafiəsi sahəsində ombuds­man təsisatlarının və milli insan hüquq­ları institutlarının rolunu vurğulayıb. Azərbaycanın ombudsman təsisatının müvafiq istiqamətdə fəaliyyəti barədə ətraflı məlumat verən Səbinə Əliyeva İkinci Qarabağ müharibəsi nəticəsində beynəlxalq hüququn tələblərinə uyğun olaraq torpaqlarımızın işğaldan azad edildiyini və ölkəmizin ərazi bütövlüyü­nün bərpa olunduğunu diqqətə çatdırıb.

* * * 

Azərbaycanla əlaqədar daxil olan müraciət və iddialara baxılarkən heç də həmişə ədalətli mövqedən çıxış etməyən, bir çox hallarda ikili standart­lara üstünlük verən AİHM bu son qət­naməsi ilə, necə deyərlər, kələfin on­suz da görünən ucunu özü açmış oldu.

Məlumat üçün onu da bildirək ki, AİHM bir müddət əvvəl sülh və insanlıq əleyhinə cinayətləri törətməkdə təqsir­ləndirilən, hazırda Bakıda məhkəməsi davam edən Vaqif Xaçatryanla bağlı Ermənistanın müraciətini rədd edib. Bunu Avropa İnsan Hüquqları üzrə Məhkəməsi yanında Azərbaycan Re­publikasının səlahiyyətli nümayəndə­si, Ali Məhkəmənin sədr müavini Çingiz Əsgərov bildirib. Onun sözlərinə görə, bu, son bir ayda İrəvanın rədd edilmiş dördüncü müraciətidir.

Bu, hələ başlanğıcdır. Ermənistan­dan, Suriyadan, Livandan, Fransadan, eləcə də dünyanın digər yerlərindən Qarabağa göndərilən və ya gətirilən musdluların soydaşlarımıza qarşı törətdikləri cinayətlərin üstünün açıla­cağı günə az qalıb. Şovinist hayların törətdikləri bütün cinayətləri sübuta yetiriləcək, baiskarlar layiq olduqları cəzalarını alacaqlar. 

İmran BƏDİRXANLI
XQ