Bu məsələdə yerli və xarici ekspertlərin fikirləri üst-üstə düşür

Bu gün BMT Təhlükəsizlik Şurasında müzakirəyə çıxarılacaq məsələnin hansı sonluqla bitəcəyi, nə kimi qərarın veriləcəyi əvvəlcədən bəlli olmasa da, hadisələrin gedişi və xarakteri müəyyən qənaətlərə gəlməyə imkan verir. Deməli, Ermənistanın Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonunda yaşayan erməni azlığının, guya, “blokada” vəziyyətində qalması, rəsmi Bakının onları ətraf mühitdən təcrid etməsi, “humanitar böhran”la üz-üzə qoyması iddiasına BMT Təhlükəsizlik Şurasında baxılır. 

İrəvanın bu uğursuz cəhdi uzun müd­dətdir beynəlxalq ictimaiyyətə ötürdüyü de­zinformasiyaya “söykənən” ideoloji təxribat mexanizminin tərkib hissəsidir. Nikol Paşin­yan iqtidarının bu feyk-təbliğatı beynəlxalq hüquqi müstəviyə çıxarmaqda məqsədi Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonunda yaşayan ermənilərin cəmiyyətimizə reinteq­rasiyasına mane olmaq, Xankəndidəki sepa­ratçı-xunta rejimini dəstəkləməklə “ömrünü uzatmaq”, onların bu prosesdən “qalib” tərəf kimi çıxmasını təmin etməkdir. Təbii ki, bu məqsədin altında İrəvanın Qarabağda girov saxladığı erməni azlığa özünün təsir və təz­yiq inkanlarını artırmaq niyyəti də gizlənir. 

Bəs, BMT TŞ-də qeyd etdiyimiz debat nə ilə nəticələnə bilər? Bu beynəlxalq tribu­nada ermənilərin uduşa nailolma ehtimalı nə qədərdir? Bununla bağlı həm yerli, həm də xarici siyasi ekspertlərin proqnoz-fikirlərini oxucularımızla bölüşürük. 

* * * 

Azərbaycanın Avropa Şurası Parla­ment Assambleyasında nümayəndə heyəti­nin başçısı, Milli Məclisin beynəlxalq mü­nasibətlər və parlamentlərarası əlaqələr komitəsinin sədri, Azərbaycan–ABŞ par­lamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qrupunun rəhbəri Səməd Seyidov qeyd edir ki, Ermə­nistanın bu addımı onu təxribatçı siyasətinin növbəti elementidir və o, son vaxtlar bununla hədsiz dərəcədə qeyri-konstruktiv mövqe nümayiş etdirməkdədir: “Ağdam–Xankəndi yolu ilə bağlı əldə edilmiş qarşılıqlı razılaş­madan 24 saat sonra boyun qaçırması, ar­dınca BMT-yə müraciət etməsi bir daha onu göstərir ki, Ermənistandakı mövcud hakimiy­yət Qarabağdakı yerli erməni əhalisini çox­dan girova çevirmiş separatçıların ideyaların­dan asılı vəziyyətə düşüb. Təəssüf ki, burada İrəvan iqtidarının revanşizmə meyillənməsi də öz rolunu oynayır və indiki mərhələdə bu “səddi” aşmaq onun üçün çətindir. 

BMT TŞ-da nə baş verəcəyindən asılı olmayaraq, aşağıdakıları qeyd etmək istər­dim: Birincisi, Azərbaycanın yaratdığı real­lığı dəyişmək mümkün deyil; ikincisi, qəbul ediləcək istənilən sənəd – qətnamə, müraciət, qərardad, əgər bu gün regiondakı mövcud gerçəkliyə cavab verməyəcəksə, onu təs­diqləyəcək təşkilatın beynəlxalq qanun və prinsiplərinə zidd olacaq. Buna görə belə bir sənədin qəbulolunma perspektivinə heç inan­mıram”. 

* * * 

Müasir Dövlət İnkişafı İnstitutunun direktoru, politoloq Dmitri Solonnikov hesab edir ki, Qarabağdakı “humanitar böhran”la bağlı Ermənistanın müraciətinə baxacaq BMT Təhlükəsizlik Şurası ABŞ-ın sifarişini yerinə yetirir. Onun sözlərinə görə, bölgədə sülhün bərqərar olması Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanın maraqlarına uy­ğun deyil: “Paşinyan və BMT daxil olmaqla, dünyanın aparıcı siyasi təşkilatlarının ək­səriyyəti ABŞ-ın siyasi xəttini dəstəkləyir. Azərbaycanla sərhədlərin müəyyən edilməsi ilə bağlı razılaşmanın əldə olunmasına dair cəhdlər Ermənistanın maraqlarına xidmət etsə də, Paşinyanın mövqeyi erməni sakin­lərinin maraqları ilə üst-üstə düşmür. İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Ermənistan üçün imkanlar yaranmışdı. Buraya sülh sa­zişini imzalamaq, təcriddən çıxmaq və iqti­sadiyyatı inkişaf etdirmək daxil idi. Bütün bunlar erməni xalqının maraqlarına cavab verirdi. Amma bunlar Ermənistan rəhbərliyi­nin maraqlarına uyğun deyil”.

Rusiyalı siyasi ekspert bu qənaətdədir ki, BMT Ermənistanın müraciətinə lazımi diqqət yetirməyəcək, amma qalmaqal yara­dılacaq: “Təhlükəsizlik Şurasının azı iki da­imi üzvü – ABŞ və Fransa bu məsələni fəal şəkildə modelləşdirəcək. Əlbəttə ki, Fransa müstəmləkəçi kimi qəbul olunduğu Şimali Afrikadakı problemlərini nəzərdən keçir­məkdə maraqlı deyil. Buna görə də onlara “sülhməramlı” rolunu oynadıqları başqa bir vəziyyətə nəzər yetirmək daha çox sərf edir”.

* * *

Azərbaycanın keçmiş Xarici işlər na­ziri Tofiq Zülfüqarovun sözlərinə görə, Azərbaycanın əlində BMT TŞ-dakı diskus­siyalarda istifadə edəcəyi dəmir-beton kimi möhkəm arqumenti var. Bu, humanitar yük­lərin daşınması üçün Ağdam yolunun açıq olmasıdır: “Buna görə hesab edirəm ki, bu, bir növ ermənilərin açdığı boş atəşdir və mü­zakirələrdən sonra BMT TŞ sadəcə hər iki yoldan istifadə olunmasını tövsiyə edəcək… Ermənistan tərəfinin 2020-ci il 10 noyabr tarixli üçtərəfli Bəyanata istinadən irəli sür­düyü “yoldan sərbəst və maneəsiz istifadə” arqumenti olduqca zəifdir. Onu da unutma­yaq ki, həmin üçtərəfli sənəddə Laçın yoluna münasibətdə “yoldan sərbəst və maneəsiz istifadə” öhdəliyi nəzərdə tutulmayıb. Ora­da maneəsiz əlaqə yaratmaq öhdəliyi kimi yalnız Azərbaycanın qərb rayonlarını Naxşı­vanla birləşdirən yol, yəni Zəngəzur dəhlizi göstərilir”. T.Zülfüqarov hesab edir ki, müza­kirələrin sonunda BMT TŞ-nın sədrinin bə­yanatından başqa heç nə qəbul edilməyəcək: “Burada isə tərəflərə mövqelərini yenidən korrektə etmək tapşırığı öz əksini tapa bilər”.

* * * 

Beynəlxalq münasibətlər üzrə pakis­tanlı analitik Xalid Taymur Əkrəm Laçın yolundakı sərhəd-buraxılış məntəqəsi ətrafın­da yaranmış mövcud vəziyyəti şərh edərkən deyib ki, Azərbaycanın Laçın sərhəd nə­zarət-buraxılış məntəqəsi vasitəsilə əvvəlcə­dən razılaşdırılmamış yüklərin, maşın karva­nının keçməsinə icazə verməməsi bu ölkənin suveren hüququdur: “Azərbaycan Qarabağın erməni sakinlərinin humanitar yüklərlə təmin edilməsi üçün Ağdam-Xankəndi yolundan is­tifadə olunmasını təklif edib”.

“Azərbaycan dəfələrlə humanitar yüklə­rin daşınması üçün alternativ yoldan istifadə variantını təklif etsə də, Qarabağdakı sepa­ratçılar nümayişkaranə şəkildə bu yolu beton bloklarla bağlayıblar. Ermənistandan gələn istənilən yükün onun ərazisinə buraxılıb-bu­raxılmaması ilə bağlı qərarın verilməsi məhz Azərbaycanın suveren hüququdur. Yəni, başqa heç bir ölkənin onun daxili işlərinə qa­rışmaq hüququ yoxdur”.

* * * 

“Gənc Diplomatlar” Təşkilatının pre­zidenti, Meksika Konqresinin keçmiş tex­niki katibi, politoloq Maurisio Tafoya: 

– Erməni separatçıların məqsədi Bakı və İrəvan arasında danışıqları pozmaq və sülh sazişinin imzalanmasına əngəl törətməkdir. Onlar heç vaxt Azərbaycanla sülh sazişi əldə etməkdə maraqlı olmayıblar. Erməni separat­çılar hər zaman danışıqlarda irəliləyiş olma­masının yolunu axtarır və elə buna görə də işləri Laçın sərhəd postunda olduğu kimi, təxribat törətməkdir. Bununla da ərzaq, təcili yardım xidmətlərinin əraziyə keçidini əngəl­ləmək istəyirlər. Bu isə açıq şəkildə onların beynəlxalq sərhəd qanunlarını pozduğunu göstərir. Azərbaycanın isə onların qanunsuz əməllərinin qarşısını almaq üçün Laçın yo­lunda post qurmağa tam haqqı çatır. Çünki Qarabağ Azərbaycanın suveren ərazisidir.

Bu gün İrəvanın niyyətinin media və bəzi insanları satın almaqla uydurduqları yalanı yaymaq və nəticədə Azərbaycanın real düş­mən kimi davrandığını göstərmək olduğunu deyən meksikalı politoloq fikrini belə yekun­laşdırır: “Ermənistan Laçın yolu məsələsini BMT Təhlükəsizlik Şurasına çıxara bilər, lakin reallıq odur ki, əsassız versiyalar irəli sürürlər. Bu gün Azərbaycan sülh sazişi ilə bağlı danışıqlarda nəticə əldə etməkdə çox maraqlıdır, çünki Qafqaz regionunda sabit­lik istəyir. Ancaq fikrimcə, erməni separatçı qruplar mövcud olduğu müddətdə sülh sazi­şinə nail olmaq mümkün deyil”.

Hazırladı:
İmran BƏDİRXANLI, “Xalq qəzeti”