Vaşinqtonda yerləşən “Gallup İnter­national Association” Amerika analitik və məsləhət şirkəti bu yaxınlarda (mayın 27-dən 31-dək) Ermənistanda sosioloji sorğu keçirib. İyunun 9-da nəticələri açıq­lanmış sorğu nəticəsində müəyyənləşdi­rilib ki, Ermənistan vətəndaşlarının, təx­minən, 82 faizi baş nazir Nikol Paşinyanın Qarabağın Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi tanınması ilə bağlı bəyanatını mənfi qiymətləndirir. 86 faizi isə Qarabağdakı ermənilərinin gələcəyini Azərbaycan daxi­lində təsəvvür etmir.

Təşkilatın Ermənistan nümayəndəliyinin rəhbəri Aram Navasardyan keçirdiyi mətbuat konfransı zamanı bildirib ki, sorğuda iştirak edənlərin yalnız 3,8 faizi Paşinyanın sözüge­dən bəyanatını tam müsbət qiymətləndirib. Respondentlərin 5,4 faizi bu bəyanatı kifayət qədər müsbət, 18,5 faizi kifayət qədər mən­fi qiymətləndirib, 8,9 faizi cavab verməkdə çətinlik çəkib. Rəyi soruşulanların 63,4 faizi bəyanatın qəti əleyhinə çıxıb. A.Navasardyan qeyd edib ki, sorğu telefon vasitəsilə 1100 vətəndaş arasında keçirilib.

Aşotyan: Ermənistanda dərin böhran mövcuddur

Rəy sorğusunun nəticələri Hayastanda qızğın müzakirələrə yol açıb. Müxalifət on­dan Paşinyan əleyhinə istifadə etməyə başla­yıb. Qarabağ klanına bağlı olan Respublika Partiyasının sədr müavini Armen Aşotyan öz “Telegram” kanalında sorğunun nəticələrinə münasibət bildirib. O qeyd edib ki, nəticələr laboratoriya diaqnozu kimi, Ermənistanda müxtəlif sahələrdə, xüsusən də siyasi sahədə dərin böhranın mövcudluğunu bir daha sübut edir: “Ermənistan əhalisinin təxminən 82 fa­izinin Nikol Paşinyanın Qarabağın Azərbay­can ərazisi kimi tanınması ilə bağlı bəyana­tını rədd etməsi dövlətin təbliğat maşınının böyük səylərinə baxmayaraq, Nikolun qey­ri-legitimliyinin növbəti sübutudur. Respon­dentlərin 86 faizi “Artsax” ermənilərinin Azərbaycan daxilində gələcəyini təsəvvür et­mir, bu da erməni xalqının problemin həllinin Paşinyan variantını rədd etdiyinə sübutdur”.

Qeyd edək ki, sorğu, həmçinin Avropa İt­tifaqının (Aİ) mülki müşahidə missiyasından gözləntilərin kəskin şəkildə aşağı düşdüyünü göstərib. Əgər yanvar ayında respondentlərin 68 faizdən çoxunun missiyadan müsbət göz­ləntiləri olmuşdusa, ötən 4 ayda bu baxışı bö­lüşənlərin sayı 44 faizə qədər azalıb. Aşotyan bununla bağlı deyib ki, belə kəskin azalma Aİ missiyasının effektivliyinə dair sübutların ol­maması, yüksək vəzifəli məmurların açıqla­malarında və qiymətləndirmələrində görünən açıq-aşkar siyasiləşmə və Ermənistanın təh­lükəsizliyinin təmin edilməsində effektiv nə­ticələrin yoxluğu ilə bağlıdır.

Respondentlərin təxminən 90 faizi hesab edir ki, hakimiyyət Türkiyənin təzyiqinə (?) məhəl qoymamalı, eyni zamanda “Nemezi­ada” əməliyyatının iştirakçılarının abidəsinə hörmətlə yanaşmalıdır: “Nikol Paşinyanın bu abidəni mənfi qiymətləndirməsinə baxmaya­raq, sorğuda belə bir nəticə əldə olunub”.

Sorğu həmçinin sübut edir ki, Ermənis­tan cəmiyyəti 2018-ci il “inqilabından” dərin məyusdur. Əgər həmin ildə respondentlərin 91 faizi “inqilabda” iştirakçı olduğunu bəyan etmişdisə, indi bunu dilə gətirənlərin sayı 34,7 faizə qədər azalıb.

“Məxməri inqilab” insanların ümidlərini nə dərəcədə doğrultdu?” sualına cavab olaraq 2018-ci ilin sentyabrında respondentlərin 78 faizi artıq gözləntilərin doğrulduğuna inanır­dısa, indi yalnız 25 faz “gözləntilər doğrul­du” ifadəsini işlədib.

Sorğu N.Paşinyanın iş tərzinin qiymət­ləndirilməsi ilə yekunlaşır. Əgər 2018-ci ilin sentyabrında respondentlərin 91,5 faizdən çoxu Paşinyan haqqında müsbət fikir bildi­ribsə, hazırda bu rəqəm 18,8-dir.

Sülh əleyhinə imzatoplama

Bu arada iyunun 9-dan etibarən Ermənis­tanda Qarabağla bağlı referendum keçirilmə­si tələbi ilə ictimai təşəbbüs irəli sürülüb və artıq imzatoplama başlayıb. “Azad Artsax –referendum” qanunvericilik təşəbbüsünün üzvləri Ermənistan Respublikası adından Qarabağın “öz müqəddəratını təyinetmə hüququ”ndan imtinaya cəhd edən istənilən hökumətin Ermənistanın konstitusiya quru­luşuna qarşı çıxdığını vurğulayıblar. Təşəb­büsün müəllifləri Qarabağdan imtinanın kri­minallaşdırılması prosesini başlatdıqlarını və vətəndaşların dəstəyinə ehtiyac duyduqlarını bildiriblər. Başqa sözlə desək, “Hayakve” qanunvericilik təşəbbüsü Ermənistan Res­publikası adından Qarabağın başqa dövlətin bir hissəsi kimi tanınmasına (?) yönəlmiş istənilən hərəkəti cinayət saymağı təklif edir.

“Hayakve” sadəcə imza toplanması de­yil, Ermənistan konstitusiyasına görə xalq öz hakimiyyətini referendum yolu ilə həyata ke­çirmək hüququna malikdir”. Bunu konstitu­siya hüququ üzrə mütəxəssis Aram Orbelyan iyunun 11-də vətəndaşlarla görüşü zamanı qanunvericilik təşəbbüsünün təfərrüatları­nı təqdim edərkən bildirib. O qeyd edib ki, Ermənistan konstitusiyasında səsvermə hüququna malik ən azı əlli min vətəndaşın vətəndaş təşəbbüsü kimi parlamentə qanun layihəsi təklif etmək hüququ təsbit olunub.

“Söhbət qanunvericilik prosesinin öh­dəlik hissəsi kimi vətəndaş təşəbbüsündən gedir. Yəni, 50 min imza toplanması təs­diqlənən kimi o, rəsmi qanun layihəsinə çevriləcək”, – deyən Aram Orbelyan əlavə edib ki, Ermənistan vətəndaşları Hayastan tarixində ilk dəfə qanun layihəsinin müəllifi olacaqlar.

“Prosesdə bütün arzu edənlər iştirak edə bilər: biz heç kimə deyə bilmərik ki, bu təşəbbüsü dəstəkləməyin və ya bu barədə danışmayın. Vətəndaş təşəbbüsü olmaqla, o, tamamilə əhatəlidir və hər hansı bir qrupa aid olmaqla məhdudlaşmır. Bu, Ermənistan vətəndaşlarının hakimiyyətini həyata keçir­mək üçün bir vasitədir”, – Aram Orbelyan bildirib.

Qeyd olunub ki, təşəbbüs qrupu Mərkə­zi Seçki Komissiyasına müraciət etdikdən sonrakı 10 gün ərzində prosesə start verilir. Qanunda imzaların yerində və ya elektron formada qoyulması müəyyən edilib.

Təşəbbüsün uğursuz olacağını özləri də dərk edirlər

“Azad Artsax – referendum” qanunve­ricilik təşəbbüsünün üzvləri dünən MSK-ya imzalanmış və notarial qaydada təsdiq edilmiş sənədlər paketini təqdim ediblər. “Mərkəzi Seçki Komissiyası 10 gün ərzində müsbət cavab versə, təxminən 10 gün sonra imzaların toplanmasına başlanacaq”, – deyə təşəbbüs qrupunun üzvü Avetik Çələbyan jurnalistlərə müsahibəsində bildirib.

“Bu proses Ermənistanın hazırkı haki­miyyətinin apardığı danışıqların məntiqini dəyişə bilərmi?” sualına Çələbyan belə cavab verib: “Düşünmürük ki, hər hansı əlahiddə hərəkət tariximizin gedişatını dəyişdirə bilər. Əminik ki, həm hərbi, siyasi sahədə, həm də vətəndaş itaətsizliyi sferasında kompleks tədbirlərə ehtiyac var. Bütün bunlara birlik­də baxılmalıdır. Bu gün MSK-ya bəyanat təqdim edərək, biz heç bir halda inanmırıq ki, bu, erməni xalqının “Artsax”ın düşmənə təslim olmasının qarşısını ala biləcəyi yeganə hərəkətidir. Amma bu, əsas tədbirlərdən bi­ridir”.

O qeyd edib ki, bu, Ermənistanda heç vaxt istifadə olunmayan birbaşa demokratiya nümunəsidir. “Biz əhalimizə, hakimiyyətə və onların xarici sponsorlarına sübut etmək istə­yirik ki, Ermənistan xalqı mövcud siyasəti dəstəkləmir”, – Çələbyan bildirib.

Göründüyü kimi, Qarabağın erməni az­lığın yaşadığı hissəsində Azərbaycanın döv­lət suverenliyinin tam bərqərar olmasının qarşısını almaq üçün Ermənistanda müxtəlif oyunlardan çıxırlar. Ancaq onların istəkləri elə oyun olaraq da qalacaq. Xüsusilə apre­lin 23-də Laçında sərhəd nəzarət-buraxılış məntəqəsinin yaradılmasından sonra pro­seslər elə inkişaf mərhələsinə gəlib çatıb ki, artıq onun istiqamətini dəyişdirmək mümkün deyil. Bu istiqaməti dəyişmək tarixin axarı­nı dəyişdirmək demək olardı. Ermənistanda Qarabağın öz əzəli, hüquqi sahibinə qayıtma­sını qəbul etməli və revanşist iddialardan əl çəkərək 29,8 min kvadrat kilometrdə rahat yaşaya bilmək haqqında düşünməlidirlər.

İlyas HÜSEYNOV,
politoloq

– Ermənistanda vətəndaş təşəb­büsü ilə bağlı çıxışlar və guya de­mokratiyanın olmasına dair proseslər 2018-ci ildən sonra daim müşahidə edilir. Son vaxtlar sülh müqaviləsinə əks qüvvələrin fəaliyyətini görürük. Ermənistanla Azərbaycan sazişin im­zalanmasının astanasında olsalar da, sülhə təhdidlər nəzərə çarpır. Müxtə­lif mərkəzlər revanşizmi gücləndir­mək, silah tədarükü həyata keçirmək yolu ilə siyasi xallar toplayırlar.

“Hayakve” təşəbbüsü ilə bağlı prosedurların özü göstərir ki, sülhə qarşı kənardan müdaxilələr var. An­caq bu təşəbbüslərin uğur qazanaca­ğını düşünmürəm. Çünki Ermənistan ötən 30 il ərzində qondarma rejimi tanımadı. Yalnız bir subyekt kimi da­nışıqlar prosesində iştirakına nail ol­mağa çalışırdı. Bütün bu xəyallar puç oldu getdi. Miflərə inanırlar, amma indi status, müstəqillik haqda fikirlər də yersizdir.

Burada Rusiya faktoru önəmli­dir. Sanki bu gün separatçıların və Ermənistanın yox, Rusiyanın vəziy­yətə nəzarət etməsi ilə bağlı İrəvanda təəssüratlar güclənməkdədir. Ancaq bu fondakı təşəbbüslər uğursuzluğa məhkumdur. Azərbaycanın 44 gün­lük Vətən müharibəsindəki Zəfəri re­gionda yeni reallıqlar yaradıb. Hayla­rın hansısa təşəbbüsü onu dəyişmək gücünə malik deyil.

Səxavət HƏMİD, “Xalq qəzeti”