Qarabağın güneydən giriş qapısı sayılan Cəbrayıl rayonu Şərqi Zəngəzur iqtisadi zonasına daxildir. Məlum olduğu kimi, rayon 1993-cü ildə erməni hərbi birləşmələri tərəfindən işğal olunmuş, 2020-ci ildə şanlı ordumuzun qəhrəmanlığı sayəsində düşməndən azad edilib. O dönəmdən Qarabağın digər bölgələrində olduğu kimi, burada geniş tikinti-quruculuq işləri başlayıb. Rayonda paralel olaraq kənd təsərrüfatı sahəsində də mühüm layihələr icra olunur. Cəbrayıl Dövlət Aqrar İnkişaf Mərkəzinin (DAİM) sədri Şahin Şirinov ilə söhbətimiz məhz aqrar sektorda görülən işlər barədədir. Beləcə, müsahibimə ilk sualımı verirəm: 

– Şahin müəllim, əvvəlcə ötən ilin göstəriciləri barədə qısa məlumat ver­məyinizi xahiş edirəm. 

– İlk növbədə qeyd etmək istəyirəm ki, son illər dövlətin hərtərəfli dəstəyi nəticəsində rayonda məhsul istehsalın­da nəzərəçarpacaq artıma nail olunub. Belə ki, ötən il rayon üzrə aqrar sektorda 31469,7 min manatlıq məhsul istehsal edilib ki, bunun da 22,4 faizi bitkiçiliyin, qalan 77,6 faizi isə heyvandarlığın payı­na düşür. 

Rayonda ənənəvi təsərrüfat sahələ­rində intensiv texnologiyaların tətbiqinə diqqət artırılıb. Bu da həm məhsuldar­lığın yüksəlməsinə, həm də məhsulun maya dəyərinin azalmasına səbəb olub. Məhsul bol və nisbətən ucuz başa gələn­də, təbii ki, torpağı əkib-becərən ailələrin gəlirləri də artır. 

– Cəbrayıl erməni işğalından əvvəl respublikamızın ən böyük taxılçılıq rayonlarından sayılırdı. Hazırda bu sahədə vəziyyət necədir? 

– Bu istiqamətdə yüksək hədəflərimiz var. Cari vəzifələr də diqqət mərkəzində­dir. Məsələn, 2023-cü ilin məhsulu üçün rayon üzrə 19 min 505 hektar sahədə pa­yızlıq taxıl səpini aparılmışdır ki, ondan 16 min 908.5 hektarı buğda, 2 min 596,5 hektarı arpa olmuşdur. Əkinlərin 17 min 188 hektarı və ya 88,1 faizi rayonun iş­ğaldan azad edilmiş ərazilərində, 2 min 317 hektarı isə əhalimizin müvəqqəti məskunlaşdığı Biləsuvar rayonu ərazi­sində aparılmışdır. 

Təəssüf hissi ilə qeyd edirəm ki, ötən təsərrüfat ilində havaların kəskin quraq keçməsi nəticəsində mövcud taxıl əkinlə­rinin 17 min 400 hektarı və ya 71,8 faizi tamamilə məhv olmuşdur. Bu səbəbdən ötən mövsümdə yalnız 2 min 105 hek­tarda biçin aparılmış, ümumilikdə 7 min 309 ton məhsul istehsal edilmiş, hər hek­tardan məhsuldarlıq 34,7 sentner təşkil etmişdir. 

Ümid edirəm ki, bu il hava şəraiti bizi ötən il olduğu kimi, çətin vəziyyətdə qoy­mayacaq. Bu istiqamətdə çalışan fermer və mütəxəssislər sahələrdən bol məhsul əldə etmək üçün əllərindən gələni edirlər. Taxıl sahələrində bütün aqrotexniki təd­birlər vaxtında həyata keçirilir. Sahələrə kifayət qədər gübrə verilib, zərərveri­cilərə qarşı müvafiq tədbirlər görülüb. 

– 2023-cü ildə tərəvəzçilik və bos­tançılıq sahələrində vəziyyət necə ol­muşdur?

– Ötən mövsüm ərzində 62,1 hektar sahədə tərəvəz, 1,5 hektarda bostan bit­kiləri və 33 hektarda kartof əkini həyata keçirilmişdir. 1043 ton tərəvəz, 32,1 ton bostan məhsulu, 570 ton kartof istehsal edilmişdir. Tərəvəz sahələrində məhsul­darlıq 167,9 sentner, bostan sahələrində 214 sentner, kartofda isə 172,7 sentner olmuşdur. 

Son illər rayonda çuğundur istehsa­lına da diqqət artırılıb. 2023-cü ildə 17 hektar şəkər çuğunduru sahəsindən 391 ton məhsul istehsal edilmiş, hər hektar­dan 230 sentner məhsul götürülmüşdür. Adlarını qeyd etdiyim bütün sahələrdə artım olmuşdur. Bu istiqamətdə uğurları­mızın daha da artacağını gözləyirik. 

– Bir qədər əvvəl qeyd etdiniz ki, ötən il ən çox gəlir heyvandarlıqdan əldə edilmişdir. Bu sahədə hansı pers­pektivlər mövcuddur? 

– 2023-cü ildə rayon üzrə aqrar sek­torda əldə olunan gəlirin üçdə ikisindən çoxu heyvandarlığın inkişafı sahəsində qazanılıb. Bu sahənin perspektivləri də yüksəkdir. Rayon əhalisi doğma yurd yer­lərinə kütləvi surətdə qayıdandan sonra fərdi təsərrüfatlarda mal-qaranın sayının kəskin artacağı gözlənilir. 

Hazırda rayonda iribuynuzlu heyvan­ların sayı 10 min 942, xırdabuynuzlunun sayı 86 min 114, quşların sayı 121,1 min başa çatdırılmışdır. 2023-cü ildə ət isteh­salı diri çəkidə 2431 ton, süd istehsalı 9 min 22 ton, yun istehsalı 175 ton, yumur­ta istehsalı isə 6,14 milyon ədəd olmuş­dur. 

Məlumdur ki, heyvanların cins tərki­binin yaxşılaşdırılmasına nail olmadan bu sahədə məhsuldarlığı yüksəltmək qeyri-mümkündür. Ona görə də ötən il 762 baş iribuynuzlu heyvanda süni ma­yalanma aparılmışdır. Bu il heyvandarlıq sahəsində daha yüksək göstəricilər əldə etməyə çalışırıq. Bunun üçün kompleks tədbirlər görülür. 

– Yemçiliyə necə, kifayət qədər diqqət ayıra bilirsinizmi? 

– Yemçilik bazasının güclənməsi üçün də müvafiq tədbirlər görülüb. Belə ki, ərazidə məskunlaşmış əhalinin şəxsi təsərrüfatlarında olan mal-qaranın yemə olan ehtiyacı əsasən ərazidə əkilmiş 1 min 458 hektar yonca sahələrindən top­lanmış quru ot, təkrar qarğıdalı və dənli əkinlər hesabına ödənilir. 

Ötən mövsüm sahələrdən 10,5 min ton quru yonca otu, 70 hektar təkrar əkin sahəsindən 440 ton yaşıl kütlə tədarük edilmişdir. Mal-qaranın qüvvəli yemə olan tələbatlarının əksər hissəsi də əra­zidə əkilmiş taxıl sahələri hesabına ödə­nilmişdir.

– İşğaldan əvvəl Cəbrayıl rayonu baramaçılıq sahəsində ən qabaqcıllar­dan biri idi...

– Haqlısınız. Cəbrayıl rayonu bu sahədə həmişə fərqlənib. Baramaçılığın yem bazasının yaradılması məqsədi ilə 2016-2019-cu illərdə Çin Xalq Respubli­kasından gətirilmiş 67,5 min ədəd, 2017-2022-ci illərdə isə yerli istehsaldan veril­miş 81.4 min ədəd olmaqla, ümumilikdə 148,9 min ədəd tut tingi Biləsuvar rayo­nu ərazisində cəbrayıllı keçmiş məcburi köçkünlər üçün salınmış qəsəbələrdə və rayonun işğaldan azad edilmiş Cocuq Mərcanlı kəndində 28 hektar sahədə əkilmişdir. 

Tinglərə vaxtında qulluq göstərilmiş və normal bitiş alınmışdır. Ümumilikdə 2018-2023-cü illərdə rayon üzrə 647 qutu ipəkqurdundan 242 min kiloqram bara­ma istehsal edilmiş, hər qutudan məh­suldarlıq 37,4 kiloqram olmuşdur. Ötən il rayonda barama istehsalı və tədarükü üzrə tapşırığa 104,1 faiz əməl edilmişdir. 

Bundan başqa, 2023-cü ildə işğal­dan azad edilmiş ərazilərdə mövcud tut bağlarının bərpası istiqamətində xeyli iş görülmüşdür. Növbəti mövsümdə həmin ərazilərdən yarpaq tədarükünün daha çox olacağı gözlənilir. 

– “Böyük qayıdış” proqramına əsasən Cəbrayıl sakinləri tezliklə doğ­ma yurda qayıdacaqlar. Əhalinin əhva­li-ruhiyyəsi necədir?

– Cəbrayıllılar həmin günü böyük səbirsizliklə gözləyirlər. Bəllidir ki, tor­paq, yurd itkisi ağır dərd idi. 2020-ci ilin oktyabrında Cəbrayıl düşməndən azad edilib. Əlbəttə, o vaxtdan sevincimizin həddi-hüdudu yoxdur. Bu xoşbəxtliyi xalqımıza Ali Baş Komandanımız, Prezi­dent İlham Əliyev başda olmaqla, müzəf­fər Ordumuzun igid əsgər və zabitləri bəxş ediblər. Sağ olsunlar. 

Cəbrayılın işğaldan azad edilmiş tor­paqlarına hələlik kütləvi köç başlamayıb. Amma tezliklə o doğma və bərəkətli tor­paqlardan traktor, texnika səsi eşidiləcək. Hazırda orada minalardan təmizləmə iş­ləri aparılır, iri infrastruktur layihələri icra olunur. Zərrə qədər şübhə etmirəm ki, o torpaqlarda aqrar sektorun fəaliyyətini yüksək səviyyədə qura biləcəyik. 

Yeri gəlmişkən, biz köçkün həyatı ya­şadığımız illərdə də torpaqdan ayrılma­mışıq. Aqrar sahədə çalışan cəbrayıllıla­rın əkin-biçin işlərində zəngin təcrübələri var. Azərbaycan dövləti çalışır ki, torpağı halal zəhmətilə əkib-becərən insanların ruzisi daim olsun. Bunun üçün fermer­lərə hər cür şərait yaradılır. 

Söhbəti qələmə aldı:
Məsaim ABDULLAYEV
XQ