Hepatit A virusu isə ciddi qorunma tələb edir
Həmsöhbətim 2011 - ci ildə Azərbaycan Tibb Universitetini bitirib. 2015 – 2017 illərdə İtaliyanın Perugia Universitetində daxili xəstəliklər, qastroenterologiya ixtisası üzrə həkim mütəxəssis dərəcəsi alıb. İtaliyanın “Santa Maria della Misericordia” hospitalında qastroenterologiya və hepatologiya, digestiv endoskopiya, neyroqastroenterologiya şöbələrində çalışaraq bu sahədə böyük təcrübə qazanıb. Xarici ölkələrdə keçirilən bir çox konfranslarda, kurslarda və seminarlarda iştirak edib, biliyini zənginləşdirib.
Hazırda ölkəmizdə yayılan qızılca yoluxmaları ilə birgə sarılıq – Hepatit A virusu da həm bölgələrdə, həm də paytaxtda müşahidə edilir. Virusa yoluxmanın səbəbləri, xəstəliyin gedişi, təhlükə dərəcəsi, müalicə üsulları və ondan qorunma yolları ilə bağlı mütəxəssis fikrinə ehtiyac duyduq.
Səhiyyə Nazirliyinin mütəxəssis-eksperti, Mediland hospitalın qastroentereloq-hepatoloqu Emin Məmmədov XQ-yə müsahibəsində bildirdi:
– Qaraciyərin virus xəstəliyi Hepatit A, eyni zamanda, infeksion sarılıq və ya Botkin xəstəliyi adlanır. O, qaraciyərdə kəskin iltihab yaradaraq, öz-özünə sağalan, xəsarət yaratmayan xəstəlikdir. Hepatit B və C-dən fərqli olaraq, Hepatit A virusu xroniki qaraciyər xəstəliyinə səbəb olmur. Uzun illərdir ki, bu virus mövcuddur, tam öyrənilib və hətta ona qarşı vaksin var. Bu xəstəliyin müsbət cəhəti odur ki, yayılması sürətlə getmir, xroniki hala keçmir, xəstə tez və tam sağalır.
– Virusa hansı hallarda yoluxmaq mümkündür?
– Müəyyən gigiyena qaydalarının pozulması nəticəsində virusa yoluxma baş verir və xəstəlik yayılır. Hepatit A virusu, əsasən, fekal–oral yolu ilə digərlərinə ötürülür. Yoluxmuş insan gigiyenaya əməl etməyəndə, fekaliya (nəcis ifrazatı) və çirklənmiş əli ilə infeksiyanı ətrafa yayır. Beləliklə, xəstə əl kontaktı ilə, həmçinin ətrafda toxunduğu qab, meyvə, qida, su vasitəsilə digərlərini asanlıqla yoluxdura bilər. Lakin içiləcək suyu qaynatmaqla onu tamamilə məhv etmək olar. Meyvə və tərəvəzlər yuyulmadığı təqdirdə virusa yoluxma ehtimalı xüsusilə yüksəkdir. Çünki virus soyuğa, istiyə, hətta mədədəki qatı qələvi-turşu mühitinə də davamlıdır. Viruslu yerə toxunub sonra həmin əllə meyvə, tərəvəz, şirniyyat yemək yoluxmaya səbəb olur.
Hepatit A virusu orqanizmə, əsasən, həzm sistemi vasitəsilə daxil olur. Xəstəliyə qan və ya cinsi yolla da yoluxmaq mümkündür. Lakin bu hallar az müşahidə edilir və kütləvi yoluxmalara səbəb olmur.
– Sarılığın simptomları hansılardır? İnsan nə zaman yoluxduğunu bilir, yaxud şübhələnir?
– Virusa yoluxan insanda gizli dövr olur və inkubasiya müddəti adlanır. Bu dövr 2–4 həftə davam edir. Xəstəlik insanda halsızlıq, tez yorulma, əzələlərdə ağrı, iştahsızlıq, qusma, mədə ağrısı, ishal əlamətləri ilə özünü göstərir. Bu dövr virusun daha çox yoluxdurucu olduğu dönəmdir. Daha sonra sarılıq dəridə qaşınma əlamətləri ilə üzə çıxır və xəstənin daha öncəki əlamətlərində rahatlıq müşahidə edilir. Diaqnoz qoymaq üçün Hepatit A virusunun qanda İgM dediyimiz göstəricisinə, qaraciyər testlərinin laborator analizlərinə baxılır. Xəstəliyin gedişi bununla izlənir.
Gözün selikli qişası və dəri saraldıqda, xəstə artıq məsələnin adi soyuqlama, mədə-bağırsaq pozuntusu kimi yox, məhz qaraciyər xəstəliyinin olduğunu anlayır və həkimə müraciət edir. Burada ən əsas erkən əlamət sidiyin rənginin tündləşməsidir. Bu halda həkimə müraciət etmək tövsiyə olunur. Sarılıq baş verdikdən sonra qaraciyərin əvvəlki vəziyyətinə qayıtması 5 aya qədər çəkə bilər.
Bəzən xəstələr tamamilə saralmış vəziyyətdə həkimə müraciət edirlər. Lakin panikaya düşmək lazım deyil. Sağlam insanın Hepatit A virusuna yoluxması həyatı risk daşımır. Ən əsası xəstəni təcrid etmək və digər insanları yoluxmadan qorumaqdır. Onunla təmasda yalnız daha öncə Hepatit A (sarılıq) keçirən insanlar və vaksinasiyası olan şəxslər olmalıdır. Yoluxan şəxsi stasionara yerləşdirməyə hər zaman ehtiyac yaranmır. Belə ki, yaşayış yeri üzrə poliklinikanın sahə həkiminin və ya infeksionistin nəzarətində evdə müalicə almaq mümkündür.
– Xəstəliyə hər yaşda yoluxmaq mümkündürmü? Hansı qrup insanların bu virusa yoluxma ehtimalı daha çoxdur?
– Xüsusilə 5–14 yaş qrupu uşaqlar Hepatit A virusuna daha çox yoluxur. Uşaqlarda yoluxma baş verən zaman valideyinlər panikaya düşməsinlər. Bu zaman həkim-pediatrlara müraciət etsinlər, həkim nəzarətində təcrid olunaraq, müalicə alsınlar.
Böyüklər də əksər hallarda məhz uşaqlardan yoluxa bilərlər. Yaşlı insanlar, xüsusilə, xroniki qaraciyər xəstəliyindən əziyyət çəkən, Hepatit B və C xəstələri, sirrozlu xəstələr, alkoqolla bağlı qaraciyər xəstəliyindən əziyyət çəkənlər, ağır ürək, böyrək xəstələri Hepatit A-ya yoluxarsa, bu zaman sağalmada çətinliklər yarana bilər. Buna görə də, virusun alovlanması olan ərazilərdə bu qrup şəxslərə vaksinasiyadan keçmək ciddi tövsiyə olunur.
– Xəstənin müalicəsi və vaksinasiya necə aparılır?
– Hepatit A virusu yüksək immunogendir. Virusa yalnız bir dəfə yoluxma mümkündür, sonra ömürlük immunitet formalaşır. Xüsusi müalicəsi üsulu və spesifik bir antivirus preparatı yoxdur. Yalnız simptomatik dərmanlar və infuziyalar tövsiyə edilə bilər. Hepatit A xəstələrinə çox dərman istifadəsi də məqsədəuyğun deyil. Çünki ciddi virus təsirinə məruz qalan qaraciyər həm də əlavə dərmanlara güc sərf etməməlidir. Lazımsız dərman müalicəsindən qaçmaq tövsiyə olunur.
Vaksinasiya Hepatit A virusunun spesifik profilaktika üsuludur. İki doza peyvənd alaraq, bu xəstəlikdən tam qorunmaq mümkündür.
– Virusa yoluxmamaq üçün nələrə diqqət edilməlidir?
– Uşaqlarda virusun yayılmasının qarşısını almağın ən yaxşı yolu əl gigiyenasıdır. Yüksək risk qrupunda olan insanlar peyvəndlənmədən keçməlidirlər. Kütləvi qidalanma obyektlərində qida ilə təmasda olan insanların şəxsi gigiyenasına ciddi nəzarət etmək və onlara mütəmadi olaraq xüsusi dezinfeksiyaedici məhlullardan istifadə tövsiyə olunur.
Xəstəliyin simptomları üzə çıxdığı və ya yoluxmaya şübhə olan andan digər insanlarla təmasın minimuma endirilməsi, həmçinin insanların toplaşdığı ərazilərdən bir müddət uzaq qalmaq lazımdır. Bu, başqalarının yoluxmaya daha az məruz qalması deməkdir.
Zərifə BƏŞİRQIZI
XQ
