Dünya iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə mühüm addımlar atmaq və davamlı gələcək naminə həll yolları tapmaq üçün hər il müxtəlif şəhərlərdə keçirilən və bu ilin noyabrında isə Bakıda gerçəkləşəcəyi nəzərdə tutulan BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransına (COP29) xüsusi diqqət yetirir. Şübhəsiz ki, Azərbaycan da COP29-a evsahibliyi etməsi ilə üzərinə götürdüyü tarixi öhdəliyi, eyni zamanda, bu tədbirin ölkəmiz və beynəlxalq aləm üçün xüsusi əhəmiyyətini nəzərə alaraq sözügedən iqlim konfransına ciddi hazırlaşır. 

Yeri gəlmişkən, Azərbaycan COP29-u təkcə bir tədbir kimi yox, həm də davamlı inkişaf məqsədlərinə nail olmaq üçün für­sət kimi görür. Enerji siyasətindəki uğurla­rı, bərpaolunan enerji resurslarına inves­tisiya qoymaq istəyi və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə əzmi respublikamızın davamlı gələcək üçün atdığı addımların təzahürü­dür. Aşağıda diqqətə çatdırdığımız rəylər­də də bu məqam xüsusi vurğulanır.

Fikrət YUSİFOV, iqtisad elmləri doktoru, professor:

– Son 20 ildə Azərbaycan yalnız yer­ləşdiyi Cənubi Qafqaz regionunda deyil, bütün dünyada ciddi söz sahibi olan döv­lət statusuna ucala bildi. Ölkəmizin təşəb­büsü ilə reallaşdırılan nəhəng transmilli layihələr və bu layihələrin nəticəsi kimi Azərbaycanın Avropanın etibarlı yana­caq-enerji təchizatçılarından birinə çev­rilməsi, şərqlə qərbi birləşdirən orta mar­şrutun və Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizi kimi beynəlxalq infrastrukturun fəaliyyətə başlaması dünyada ölkəmizin nüfuzu­nun sürətlə artmasına səbəb oldu. Belə nəhəng layihələri reallaşdırmaqla yanaşı, özünün iqtisadi və hərbi qüdrətini artıran respublikamız on illər ərzində işğal altında qalmış torpaqlarını ən qısa zaman kəsiyin­də düşmən əsarətindən azad etdi. Bu ha­disəyə qədər Azərbaycanın sürətli iqtisadi inkişafını görənlər indi də ölkəmizin hərbi qüdrətinin hansı zirvəyə yüksəldiyinə şa­hidlik etməli oldular. 

Ölkəmizin təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə reallaşdırılan transmilli layihələr, şanlı Or­dumuz tərəfindən dünyada analoqu olma­yan hərbi ustalıqla torpaqlarımızın işğal­dan azad edilməsi Azərbaycanı dünyada tutarlı söz sahibinə çevirdi. 

Ötən illlər ərzində respublikamızda dünyaya səs salacaq bir çox beynəlxalq tədbirlər keçirildi. Bu gün ölkəmiz ən mü­hüm beynəlxalq tədbirlərin keçirilməsinin uyğun məkanı kimi hamı tərəfindən qəbul edilir. 

Son 20 ildə respublikamızda keçiril­miş beynəlxalq tədbirlərin verdiyi siyasi dividentlər ölçüyə gəlməyəcək qədər bö­yükdür. Azərbaycan bu tədbirlər vasitəsilə özünün Qarabağ həqiqətlərini bütün dün­yaya çatdırdı. Biz bu tədbirlərdən həm də təbliğat maşını kimi istifadə etdik desək, yanılmarıq. Qərbin ikili standartları müstə­visində haqlı olduğumuz halda bizi haqsız kimi qələmə verənlərə cavab haqqımızı dünyaya bu platformalardan məharətlə is­tifadə edərək çatdıra bildik. Görülən bu iş­lərin nəticəsi idi ki, 44 günlük savaşdan və bir günlük antiterror əməliyyatından sonra Azərbaycanın üzərinə Fransa kimi ermə­nipərəst ölkədən başqa heç kim gəlmədi.

COP29 Yer kürəsində baş verən iqlim dəyişikliyi məsələlərini müzakirə etmək və bununla bağlı danışıqlar aparmaq üçün dünya liderlərini, hökumət rəsmilərini, alimləri, qeyri-hökumət təşkilatlarını və digər maraqlı tərəfləri bir araya gətirən, ölkələrin təmsilçiliyi baxımından BMT Baş Assambleyasından sonra ən böyük bey­nəlxalq tədbirdir. Cari ilin noyabr ayında keçiriləcək bu konfrans iştirakçı sayına və miqyasına görə Azərbaycanın da in­diyədək evsahibliyi etdiyi ən böyük tədbir olacaq. Bakı iki həftə ərzində dünyanın mərkəzinə çevriləcək və şəhər təqribən 70-80 min xarici qonağı qarşılayacaq.

2015-ci ilin sonlarında BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyası­na üzv ölkələrin 21-ci konfransında Pa­ris Razılaşması qəbul olunub və həmin sənədi 171 ölkənin hökumətləri imzalayıb. Azərbaycan Paris razılaşmasına 2016-cı ilin aprelin ayından qoşulub. COP təd­birlərinin başlıca hədəfini Paris Sazişinin tələblərinə uyğun olaraq dünyada karbon qazının miqdarını sənayeləşmədən əvvəl­ki dövrdə olduğu kimi, 1,5 dərəcə selsi ilə məhdudlaşdırmağa nail olmaq təşkil edir.

COP29 iqlim fəaliyyətini sürətləndir­mək və Paris Sazişinin məqsədlərinə nail olmaq üçün keçirilən tarixi görüş hesab edilir.

COP29-un Azərbaycanda keçirilməsi, ilk növbədə, BMT tərəfindən Azərbayca­nın iqlim məsələsində üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirməsinin bir daha təsdiq edilməsi deməkdir. Bundan əlavə, belə bir mötəbər tədbirin respublikamızda keçirilməsi BMT tərəfindən ölkəmizdəki ictimai-siyasi və iqtisadi sabitliyə verilən qiymətin ifadəsidir.

Azərbaycanın BMT-dən sonra ikinci ən böyük beynəlxalq təşkilata – Qoşulma­ma Hərəkatına sədrlik etməsi və parallel olaraq Avropa İttifaqının 9 üzvü ilə strateji tərəfdaşlıq bəyannaməsi imzalaması dün­yada bənzəri olmayan bir nümunədir. 

Son illər Azərbaycan bölgədə “yaşıl enerji”nin inkişaf etdirilməsi istiqamətində bir-birinin ardınca önəmli addımlar atır. COB29-un respublikamızda keçirilməsi, eyni zamanda, Azərbaycanın “yaşıl enerji” siyasətinə qlobal dəstəyin ifadəsidir. 

Azərbaycan COB29-a evsahibliyi edə­cəyi 2024-cü ili ölkəmizdə “Yaşıl dünya na­minə həmrəylik ili” elan edib. Azərbaycan indi “yaşıl enerji” istehsalını artırmağa və “yaşıl enerji”ni dünya bazarlarına çıxarma­ğı hədəfləyir və artıq bu istiqamətdə ciddi addımlar atır. Bu, ölkəmizin enerji strategi­yasında yeni eranın başlanğıcı deməkdir. 

Hökumətin ölkədə “yaşıl enerji”nin in­kişafına dair müəyyənləşdirdiyi strategi­yaya uyğun olaraq 2030-cu ilədək elektrik enerjisinin qoyuluş gücündə bərpaolunan enerjinin payının 30 faizə çatdırılması nəzərdə tutulur. Azərbaycanda keçiriləcək COB29 tədbiri bu potensialın reallaşdırıl­ması məqsədilə ölkəmizə xarici investisi­yaların cəlb edilməsinin ən münasib plat­forması olacaq.

Azər ALLAHVERƏNOV, Avrasiya Miqrasiya Təşəbbüsləri Platforması” İB-nin sədri, Qeyri-Hökumət Təşkilatla­rına Dövlət Dəstəyi Agentliyi Müşahidə Şurasının üzvü:

– Bu ilin noyabrında paytaxtımız BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Kon­vensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasına (COP29) ev sahibliyi edəcək. Öncə onu vurğulamaq istəyirəm ki, BMT-nin əksər üzvlərini və xüsusilə də dünyanın inkişaf etmiş ölkələrini bir araya gətirən bu mötəbər beynəlxalq tədbirin rəhbər struk­turlarında növbəti sessiyanın harada keçi­rilməsi barədə verilən qərar həmin tədbirin keçiriləcəyi dövlətə göstərilən etimadın bariz nümunəsidir. Bu baxımdan ötən il Dubayda keçirilən iqlim konfransında COP29-un məhz Azərbaycanda keçirilmə­si ilə bağlı qəbul edilmiş qərar dünyanın əksər dövlətlərinin ölkəmizə olan böyük etimadının göstəricisi idi. 

Olduqca qürurverici haldır ki, COP29-un Azərbaycanda keçirilməsi təklifi COP28-də qəbul edilmiş qərarla təs­diqlənməklə yanaşı, həm də ötən müddət­də təşkil olunmuş çoxsaylı beynəlxalq təd­birlərdə, eləcə də ölkəmizə səfərə gələn mötəbər qonaqlar tərəfindən birmənalı olaraq dəstəklənir. Eyni zamanda, qərarın verilməsi ilə bağlı mövcud prosedurlara nəzər saldıqda məlum olur ki, BMT-nin Şərqi Avropa qrupunun iştirakçısı olan 23 ölkənin COP29-la bağlı qəbul etdiyi qərar hazırda ali qurumun iqlim konfransının di­gər üzv ölkələri tərəfindən də təsdiqlənir. 

Bununla yanaşı, dünyanın bir çox nü­fuzlu təşkilatları və ixtisaslaşmış mərkəz­ləri də COP29-u dəstəkləyən bəyanatlar qəbul edirlər. Onlardan biri səhiyyə, ətraf mühit və iqlim dəyişikliyi məsələləri üzrə ixtisaslaşan və 106 ölkədən olan 2300 qeyri-hökumət təşkilatını (QHT) birləş­dirən Səhiyyə üzrə Afrika Təşkilatlarının Assosiasiyasıdır. Bu qurumun rəhbərli­yi tərəfindən Azərbaycanda COP29-un keçirilməsinə dair imzalanmış bəyanata sonradan assosiasiyanın 30 üzv ölkəsini və tərəfdaşlarını təmsil edən, ümumilikdə, 107 QHT də qoşulub. Bu proses hazırda da davam etdirməkdədir. Bu yaxınlarda Bakıda keçirilmiş “Parçalınmış dünyanın bərpası” mövzusunda XI Qlobal Bakı Fo­rumunun “COP29 və Azərbaycan üçün yaşıl baxış” mövzusunda beynəlxalq təd­birin, həmçinin VI Ümumdünya Mədə­niyyətlərarası Dialoq Forumunun gündə­liyində iqlim dəyişikliyi ilə bağlı yer alan məsələlər də məhz COP29-a olan yüksək diqqətin və marağın əyani sübutudur. Di­gər tərəfdən, son aylar ölkəmizə səfər edən bir sıra dövlət və hökumət başçıları ilə aparılan danışıqlar zamanı COP29-la əlaqədar məsələlər müzakirə edilib. 

Yeri gəlmişkən, COP29-un Azərbay­canda keçirilməsi ilə bağlı qərar, həm də ölkəmizin dünyanın prioritet elan etdiyi “yaşıl keçid”in fəal iştirakçılarından biri kimi tanınması ilə bağlıdır. Məlum olduğu kimi, ölkəmizin alternativ və bərpaolunan enerji potensialı olduqca yüksəkdir. Son illər həmin potensialın hərəkətə gətirilməsi istiqamətində mühüm tədbirlər həyata ke­çirilir. Azərbaycanda “yaşıl enerji”nin isteh­salı istiqamətində həyata keçirilən tədbir­lər isə həm miqyasına, həm də həcminə görə misli görünməyən hədəflərin əldə olunmasına hesablanıb. 

Əslində ölkəmizin “yaşıl” gündəliyi hələ COP29-a ev sahibliyi etmək barədə verilən qərara qədər qəbul edilmişdi. Bu­nun nəticəsidir ki, 2023-cü ilin oktyabrın­da ölkəmizdə 230 meqavat gücündə ilk günəş elektrik stansiyası istifadəyə verildi. Bu il isə ümumi gücü 1300 meqavat olan əlavə dörd günəş və külək elektrik ener­jisi stansiyasının təməli qoyulacaq. Bütün bunlar isə, sadəcə olaraq, başlanğıcdır. Çünki ölkəmizin həm dənizdə, həm də qu­ruda zəngin külək və günəş elektrik enerji­si potensialı var. Bura su elektrik stansiya­ları da əlavə olunsa, daha böyük nəticələr əldə etmək mümkündür. Bütövlükdə, “ya­şıl” gündəliklə müəyyən olunmuş planlara görə, 2027-ci ilə qədər ölkəmizdə 2 qiqa­vatlıq günəş və külək enerjisi stansiyaları işə düşəcək. 2030-cu ilə qədər isə əlavə 5 qiqavatlıq güclər də istismara daxil edilə­cək. 

“Yaşıl enerji”nin istehsalı barədə danı­şarkən Qarabağda bu istiqamətdə həyata keçirilən genişmiqyaslı tədbirlər barədə danışmamaq mümkün deyil. Belə ki, 30 ilə yaxın işğal dövründə Ermənistan həmin ərazilərdə “boz zona” yaratmışdı. Düşmə­nin işğalçılıq siyasəti nəticəsində həmin ərazilərin flora və faunası məhv edilmişdi. Eyni zamanda, Azərbaycanın mədəni irsi, mədəni abidələri, şəhər, qəsəbə, kəndləri dağıdılmış, kənd təsərrüfatı ziyan görmüş­dü. 44 günlük Vətən müharibəsindəki ta­rixi Zəfərimiz “boz zona”nın “yaşıl zona”ya çevrilməsinə imkan yaradıb. 

2024-cü ilin Azərbaycanda “Yaşıl dün­ya naminə həmrəylik ili” elan edilməsi ölkəmizin “yaşıl” gündəliyi ilə bağlı müəy­yən olunmuş hədəflərə doğru aparan ad­dımlardan biridir. Bununla bağlı möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən imzalanmış sərəncamda Azərbaycanın energetika sahəsində, xüsusilə də sosi­al-iqtisadi inkişafın beş milli prioritetlərdən biri hesab olunan təmiz ətraf mühit və ya­şıllıqların artırılmasına dair fəaliyyətlərə nəzər salınır. Xüsusilə də həmin innova­tiv yanaşmalarla bağlı olan məsələlərə işğaldan azad olunmuş ərazilərdə “Ağıllı şəhər”, “Ağıllı kənd” və digər layihələr aid­dir. COP29-un “Yaşıl dünya naminə həm­rəylik ili”ndə keçirilməsi isə ölkəmizin bu sahədə əldə etdiyi müsbət təcrübəni və yeni hədəflərini dünyaya çatdıra biləcək.

İlham ŞABAN, Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri:

– Hər şeydən əvvəl qeyd etmək istə­yirəm ki, 2024-cü ilin Azərbaycanda “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan olunması ölkəmizin ətraf mühitin mühafizəsi və iq­lim fəaliyyətlərinə sadiqliyini nümayiş etdi­rir. BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasının (COP29) keçirilməsi üçün növbəti məkan olaraq məhz Azər­baycanın seçilməsi də ölkəmizə olan yük­sək etimaddan irəli gəlir. COP29-un Bakı­da keçirilməsi ilə bağlı qərar beynəlxalq aləmin hər bir üzvünün razılığı əsasında mümkün olub. Bu da təsadüfi deyil. Çünki dünyada sabitlik məkanı, qlobal enerji və nəqliyyat layihələrinin təşəbbüskarı və fəal iştirakçısı kimi tanınan Azərbaycan ötən illərdə bir sıra mötəbər beynəlxalq tədbir­lərə də uğurla ev sahibliyi edib. Bu məna­da hazırda dünya ölkələri, eləcə də bir sıra tanınmış enerji mərkəzləri Bakını COP29-un keçirilməsi üçün ən əlverişli məkan kimi qiymətləndirirlər. 

Bərpaolunan eneji potensalı ilə zən­gin olan Azərbaycan artıq bu sərvətlər­dən istifadə sahəsində mühüm addımlar atır. Məlum olduğu kimi, ötən il oktyabrın 26-da Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin “Mas­dar” şirkətinin istifadəyə verdiyi “Qara­dağ” Günəş Elektrik Stansiyası tədricən işə düşür. Bir qədər sonra burada artan həcmlər özünü göstərəcək. Bunun da hesabına 2024-cü ildə ölkəmizdə günəş enerjisinin istehsalı ötənilki səviyyəni 5-6 dəfə üstələyə bilər. Düşünürəm ki, 2025-ci ildən biz artıq ilk dəfə olaraq alternativ və bərpaolunan enerji mənbələrindən istehsalın hiss ediləcək səviyyəyə gəlib çatmasının şahidi olacağıq. Bəs, bu nəyin hesabına baş verəcək? “Qaradağ” Günəş Elektrik Stansiyasının maksimal istehsal gücünə çatması ilə yanaşı, tam 2025-ci ilin birinci rübündə Səudiyyə Ərəbistanının “ACWA POWER” şirkəti də 240 meqavat­lıq “Xızı-Abşeron” Külək Elektrik Stansi­yasını işə salacaq. Ümumilikdə isə, mənə elə gəlir ki, 2025-ci ildə Azərbaycan bər­paolunan enerji mənbələrindən ilk milyard kilovat-saat elektrik enerjisinin alınmasını qeyd edə bilər. 

Sonrakı illərdə bu həcmlər yeni-yeni günəş və külək elektrik stansiyalarının istismara verilməsi hesabına getdikcə ar­tacaq. Düşünürəm ki, 2026-2027-ci illərdə ölkəmizdə “yaşıl enerji”nin istehsalında böyük sıçrayışlar baş verəcək. Artıq cari ildən başlayraq bu sahədə iri miqyaslı layihələrin həyata keçirilməsinə start ve­riləcək. Daha doğrusu, bu il ölkəmizdə “yaşıl enerji” istehsalını həyata keçirəcək 5 stansiyanın təməli qoyulacaq. Bunlar­dan ən mühümü BP şirkətinin Cəbrayıl rayonunda tikintisinə başlayacağı 240 meqavatlıq “Şəfəq” Günəş Elektrik Stansi­yasıdır. Cari ildə, həmçinin “Nobel Energy” şirkəti bu rayonda günəş elektrik stansiya­sının inşasını planlaşdırır. Regionun “yaşıl enerji” zonasına çevrilməsi məqsədlərinə xidmət edəcək layihə çərçivəsində inşa olunacaq 100 meqavatlıq günəş elektrik stansiyasında ildə 180 milyon kilovat-saat enerji istehsalı nəzərdə tutulur. Bu da orta hesabla 58 minə yaxın evi elektrik enerjisi ilə təmin etməyə imkan yaradacaq. 

Eyni zamanda, bu il Naxçıvanda 50 meqavatlıq “yaşıl” güclərin yaradılmasına da başlanacaq. “Masdar” şirkəti tərəfin­dən isə Biləsuvarda, Neftçalanın Bankə qəsəbəsində və Bakı ətrafında, Abşeron­da 1000 meqavatlıq günəş elektrik stan­siyalarının tikintisinə başlanılacaq. Bunun­la yanaşı, cari ildə 100 meqavatlıq külək elektrik stansiyasının təməlinin qoyulması da planlaşdırılır. Sadaladığım bu stansiya­ların isə 18-23 ay ərzində istifadəyə veril­məsi nəzərdə tutulur. Beləliklə də, 2024-cü ilin ikinci yarısından etibarən tikintisinə başlanacaq stansiyalarda 2026-cı ilin əv­vəllərində elektrik enerjisi istehsal etmək mümkün olacaq. 2027-ci ildə isə həmin stansiyalar layihə gücünə çatdırılacaq. 

Yeri gəlmişkən, Azərbaycanın iqtisa­diyyat və energetika nazirliklərinin qeyd etdiyi kimi, bizim başlıca hədəfimiz ümumi enerji istehsalında bərpaolunan enerjinin payının 2030-cu ildə 30 faizə çatdırılma­sından ibarətdir. Bu da onu göstəririr ki, Azərbaycan yaxın gələcəkdə karbon emis­siyalarının azaldılmasına mühüm töhfələr verməyə tam qadirdir. Amma düşünürəm ki, işlərin belə sürətlə davam edəcəyi hal­da biz bu hədəfə daha tez, yəni 2028-ci ildə çata biləcəyik. Azərbaycanın bunun­la bağlı planları, həyata keçirdiyi ardıcıl tədbirləri onu deməyə əsas verir ki, bütün bunlar əfsanə deyil, əsl reallıq, enerji ta­riximizin yeni bir “yaşıl” səhifəsidir.

Samir HEYDƏROV, iqtisadçı-ekspert

Bu il ölkəmizdə keçiriləcək COP29-a ciddi hazırlıq işləri görülür. Bu, təkcə beynəlxalq ictimaiyyətin respublikamıza etimad göstəricisi ilə bağlı deyil, həm də iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə əhəmiyyət­li dəyişikliklərin reallaşdırılması məqsə­dindən irəli gəlir. Belə bir yanaşmanın əsasını isə inklüzivlik prinsip şərtləndirir. Çünki COP29-da əsas müzakirə mövzusu olacaq iqlim dəyişikliyi bütün beynəlxalq aləmi narahat edən prioritet istiqamətdir. Cəmiyyətin müxtəlif qruplardan olan şəxs­lərin fikirlərinin və imkanlar barədə təkliflə­rinin dinlənilməsi bu məsələdə daha güclü tərəfdaşlığın qurulması, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizənin beynəlxalq müstəvidə aparıl­ması deməkdir. 

Ümumiyyətlə, ölkəmizin COP29-a ev­sahibliyi etməsi Azərbaycanın ətraf mühi­tin qorunmasına və müxtəlif səviyyələrdə iqlim dəyişikliyinin qarşısının alınmasına verdiyi töhfənin mühüm göstəricisidir. COP bu gün Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İq­lim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyası­nın (UNFCCC), Kioto Protokolunun (KP) və Paris Sazişinin (PA) müddəalarının həyata keçirilməsi üçün ölkələr arasında danışıqlar prosesinin ən yüksək orqanıdır. 

Qeyd edim ki, BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyası iqlim sisteminə insan tərəfindən təhlükəli təsirlərin qarşısı­nın alınması məqsədi ilə 1994-cü il martın 21-də qüvvəyə minib. İndiyədək mühüm önəm daşıyan bu beynəlxalq sənəd 198 ölkə tərəfindən ratifikasiya olunub. Kon­vensiyaya əlavə sənəd olan Kioto Proto­kolu qlobal istiləşmənin qarşısını almaq üçün Yer atmosferinə buraxılan istixana qazları emissiyalarını azaltmaq məqsədi ilə bağlanıb. Protokol 1997-ci il dekabrın 11-də qəbul edilib və 2005-ci il fevralın 16-da qüvvəyə minib. Azərbaycan ona 2000-ci ildə qoşulub. 2015-ci ildə qəbul edilən Paris sazişi də konvensiyanın davamı olub. Belə ki, 2016-cı ildə Paris Sazişinin müvafiq qanunla təsdiqindən sonra Azər­baycan 1990-cı illə müqayisədə 2030-cu ilə qədər istixana qazlarının emissiyalarını 35 faiz azaltmaq barədə könüllü öhdəlik götürüb.

Yeri gəlmişkən, Azərbaycanın Da­yanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə nail olmaq üçün ilk addımlarından biri 2016-cı ildə Dayanıqlı İnkişaf üzrə Milli Əlaqələndirmə Şurasının yaradılması olub. 2021-ci ildə Azərbaycan Prezidenti “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritet­lər” sənədini təsdiq edib. Milli prioritetlərə uyğun olaraq növbəti onillik üçün hədəf kimi ölkənin sosial-iqtisadi inkişafının 5 əsas prioriteti təsdiq edilib. Həmin priori­tetlərdən biri isə Azərbaycanın “təmiz ətraf mühitə və yaşıl inkişafa malik ölkə” kimi müəyyənləşdirilib. 

Artıq sözügedən prioriteti istiqamətə uyğun olaraq ətraf mühitin sağlamlaşdı­rılması, yaşıllıqların bərpası və artırılma­sı, su ehtiyatlarından və dayanıqlı enerji mənbələrindən səmərəli istifadənin təmin edilməsi istiqamətində işlərə başlanı­lıb. 2030-cu ilə qədər istixana qazları­nın emissiyalarını baza ili (1990-cı il) ilə müqayisədə 35 faiz, 2050-ci ilə qədər isə 40 faiz azaltmaq qarşıya əsas məqsəd kimi qoyulub. İşğaldan azad edilmiş əra­zilərin genişmiqyaslı bərpası və yenidən qurulması prosesində ətraf mühitin müha­fizəsi də diqqətdə saxlanılıb.Bu ərazilərdə “ağıllı şəhər”, “ağıllı kənd” kimi innovativ yanaşmaların tətbiqinə üstünlük verilib, ekosistemin bərpası ilə bağlı əhəmiyyət­li layihələr gerçəkləşdirilib. “Yaşıl enerji” növlərinin yaradılması və “yaşıl enerji”nin dünya bazarlarına nəqli Azərbaycanın enerji siyasətinin prioritet istiqaməti kimi qəbul edilib. Azərbaycan 2030-cu ilə qə­dər quraşdırılmış elektrik enerjisi istehsal güclərində bərpaolunan enerji mənbələri­nin payınının 30 faizə çatdırmağı hədəflə­yib.

Yeri gəlmişkən, Azərbaycan ətraf mü­hitin qorunmasına və müxtəlif səviyyələrdə iqlim dəyişikliyinin qarşısının alınmasına mühüm töhfə vermək üçün zəngin “yaşıl enerji” potensialına malikdir. Məsələn, günəş enerjisini bütün ölkə ərazisində əldə etmək mümkündür və külək enerji­sindən istifadə baxımından ən perspektivli sahələr isə Xızı, Xəzər, Abşeron, Qobus­tan rayonları, eləcə də Bakıdır. Xəzər dənizində dəniz və külək stansiyalarının yaradılması da nəzərdə tutulur. Külək və günəş elektrik stansiyaları, emissiyaların azaldılması, meşələrin bərpası, elektrik və hidrogen nəqliyyatının inkişafı – bütün bunlar mühüm önəm daşıyır. 

Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonları da “yaşıl enerji” ehtiyatının zən­ginliyi ilə diqqət çəkir. Bu ərazilərin “təmiz enerji zonası” elan edilməsi də məhz bu amillə bağlıdır. Beləliklə, Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında bərpa olu­nan təbii mənbələrdən elektrik enerjisi istehsalı üçün böyük potensial mövcud­dur. Kəlbəcər, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Cəbrayıl və Füzuli rayonları günəş ener­jisi ilə zəngindir. Kəlbəcər və Laçın güclü küləkləri ilə tanınır. Təbii ki, dağ çaylarının – Tərtərçay, Bazarçay, həmçinin Həkərinin enerji yaradan potensialı isə adları çəkilən iqtisadi rayonların “təmiz enerji zonası”na çevrilməsinə əlverişli şərait yaradır.

Naxçıvan Muxtar Respublikası da əlverişli günəş radiasiyasına və yüksək bərpaolunan enerji potensialına malik­dir. Qədim diyarda ümumi gücü 39 MVt olan günəş elektrik stansiyaları fəaliyyət göstərir. “Naxçıvan Muxtar Respublika­sının sosial-iqtisadi inkişafına dair 2023–2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın 2023–2024-cü illər üzrə Tədbirlər Planına əsasən, burada “Yaşıl enerji zonası”nın yaradılması nəzərdə tutulur, eyni zaman­da, külək və günəş enerjisi üzrə 1500 MVt-lıq istehsal güclərinin xarici investisiya he­sabına işə salınması və onun ən azı 1000 MVt-nın Türkiyə və Avropa istiqamətində ixrac olunması qarşıda əsas vəzifə kimi qoyulur. 

Hazırladılar:
Vaqif BAYRAMOV,
Mirbağır YAQUBZADƏ
XQ