Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şu­rası çərçivəsində keçirilən nazirlərin 10-cu və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 2-ci iclasında çıxış edən Prezident İlham Əliyev ötən illərdə bu istiqamətdə reallaşan top­lantılar zamanı enerji təhlükəsizliyi məsələlərinin müzakirəsinin diqqət mərkəzində olduğunu bildirib. Azər­baycanın mövqeyinin bu məsələdə hər zaman ardıcıl olduğunu – bunun hər bir ölkənin milli təhlükəsizlik məsələ­si sayıldığını vuğulayan dövlətimizin başçısı respublikamızın mövqeyində şaxələndirmənin yalnız marşrutlara deyil, həm də mənbələrə şamil edil­məsinin zəruriliyini xatırladıb. 

Ölkə rəhbəri qeyd edib ki, hazırda Avrasiyada yaşanan geosiyasi vəziyyət məhz Azərbaycanın gördüyü işlərin nə dərəcədə düzgün olduğunu sübut edir. Respublikamıza gəldikdə isə Cənub Qaz Dəhlizi (CQD) tamamilə yeni marşrutdur. Bu gün ona əlavə edilən bir çox marş­rutlar – interkonnektorlar Azərbaycan qazının yeni mənbə olduğunun parlaq ifadəsidir. Bu, eyni zamanda, reallaşdı­rılan layihədə enerjinin şaxələndirilməsi prioritetinə ciddi önəm verildiyini də təs­diq edir. 

Dövlətimizin başçısı CQD Məşvərət Şurası çərçivəsində keçirilən iclasda­kı nitqində ötən il baş verən önəmli ha­disələri də diqqətə çatdırıb:

–Xəzər dənizinin Azərbaycan sekto­runda, “Abşeron” qaz-kondensat yata­ğında təbii qazın kommersiya hasilatı re­allaşıb. Bununla da “Şahdəniz”dən sonra ikinci nəhəng qaz ehtiyatlarının aşkarlan­ması gerçəkləşib;

– Azərbaycanın daha iki ölkəyə – Ma­carıstan və Serbiyaya qaz nəql etməsi təsdiqini tapıb, belə bir hadisə ilə Avro­paya qaz təchizatımızın coğrafiyası ge­nişlənib;

–ötən il Trans-Balkan boru kəmə­ri sistemindən istifadə etmək razılığına qərar verilib. Başqa sözlə, şaxələndirmə layihəsi daxilində növbəti şaxələndir­məyə nail olunub.

Prezident İlham Əliyev bildirib ki, bütün bu uğurlu layihələr Azərbaycanın etibarlı tərəfdaş olduğunu sübut edir: “Bizim sözümüz imzamız qədər dəyərli­dir. Əminəm ki, qarşımıza qoyduğumuz bütün planlar həyata keçiriləcək, çünki təkcə keçən ilin göstəriciləri bunun sübu­tudur”.

Dövlətimizin başçısı nitqində Azər­baycanın “yaşıl enerji”yə keçid prosesin­də fəal iştirak etdiyini, bu il Azərbaycanda “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan olunduğunu, 2023-cü ilin oktyabr ayında isə ölkəmizdə ilk böyük Günəş Elektrik Stansiyasının açılışının reallaşdığını da diqqətə çatdırıb. Ölkə rəhbəri imzalan­mış müqavilələrə və anlaşma memoran­dumlarına əsasən, 2030-cu ilədək Azər­baycanın 5 min meqavata qədər, yəni 5 qiqavat günəş və külək enerjisi istehsal etməyi planlaşdırdığını da fikrinə əlavə edib.

Xatırladaq ki, CQD Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin görüşləri 2015-ci ildən başlayaraq hər il keçirilir. 2018-ci il mayın 29-da Səngəçal terminalında rəsmi açılış mərasimi reallaşan CQD-nin önəmli hissəsi olan TANAP enerji təh­lükəsizliyi məsələlərinin həlli üçün əvə­zolunmaz infrastruktur layihəsidir. CQD layihəsinin əsas elementlərindən biri olan Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin genişlən­dirilməsi başa çatdıqdan sonra, 2018-ci il iyunun 30-dan “Şahdəniz-2” çərçivəsin­də Türkiyəyə kommersiya təyinatlı qaz həcmlərinin nəqlinə başlanılıb. 

Onu da qeyd edək ki, 2018-ci il iyu­nun 12-də Türkiyənin Əskişəhər şəhərin­də TANAP kəmərinin istifadəyə verilməsi münasibətilə təntənəli mərasim keçirilib. 2019-cu il noyabrın 30-da qardaş ölkənin Ədirnə vilayətinin İpsala qəsəbəsində TANAP-ın Avropa ilə birləşən hissəsinin rəsmi açılışı olub və bununla da onun ti­kintisi tamamlanıb. Azərbaycan təbii qa­zını Avropaya nəql edən TAP kəməri ilə 2020-ci il dekabrın 31-dən etibarən kom­mersiya təbii qazının nəqlinə başlanılıb. Beləliklə, Azərbaycanın zəngin qaz ehti­yatlarının Türkiyə və Avropa bazarlarına qısa və təhlükəsiz yolla, şaxələndirilmiş formada çatdırılmasına nail olunub.

Azərbaycanın təsdiqlənmiş qaz eh­tiyatları 2,6 trilyon kubmetrdir. Proqnoz­laşdırılan ehtiyatlar isə 3 trilyon kubmetr civarındadır. Yalnız “Ümid” yatağının po­tensialı 200 milyard kubmetrdən çoxdur. Bu isə qarşıdakı 100 ildə də Azərbayca­nın karbohidrogen ehtiyatlarının etibar­lı təchizatçısı kimi tanınmasına imkan verir. “Şahdəniz”, “Azəri-Çıraq-Günəşli” layihələrinin operatoru olan BP ilə icra­sına başlanan “D 230” bloku və “Şəfəq–Asiman” qaz yatağının işlənilməsi üzə­rində işlər davam etdirilir. Beləliklə, Azərbaycanın enerji sahəsində məqsəd­yönlü fəaliyyəti onu regional enerji mərkəzinə və etibarlı tərəfdaşa çevirir. Prezident İlham Əliyev bu barədə bildirib: “Əlbəttə, enerji təhlükəsizliyi məsələlə­ri bugünkü dünyada xüsusi əhəmiyyət daşıyır və hesab edirəm ki, dünya gün­dəliyinin ön sıralarındadır. Azərbaycanın zəngin neft-qaz resursları imkan verir ki, uzun illər bundan sonra – təbii qazla bağ­lı ən azı yüz il bundan sonra Avropa üçün etibarlı tərəfdaş olsun. Avropa Komis­siyasının rəhbərliyi Azərbaycanı məhz belə də adlandırır: etibarlı tərəfdaş”.

Dövlətimizin başçısı Bakıda CQD Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlə­rin 10-cu iclası və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 2-ci icla­sındakı nitqində də sözügedən dəhlizin fəaliyyətini yüksək dəyərləndirərək onun artıq üç ildir ki, fəaliyyət göstərdiyini bil­dirib: “Bu, uğur hekayəsidir. Bu, Avrasiya məkanında mühüm infrastruktur layihələ­rindən biridir”. 

CQD-nin, eyni zamanda, enerji təh­lükəsizliyi, əməkdaşlıq layihəsi olduğunu vurğulayan Prezident İlham Əliyev bildirib ki, bu marşrut üzərində yerləşən ölkələr arasında işbirliyi olmadan bu layihəni hə­yata keçirmək mümkün olmazdı.

Artıq onuncu dəfə təşkil olunan CQD Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin iclasınin keçirilməsi bir daha göstərir ki, Azərbaycan Avropanın enerji təmina­tında önəmli rol oynayır. İqtisadi inkişafı sürətlə inkişaf edən, bu sahədə uğulu şaxələndirmə siyasəti gerçəkləşdirən ölkəmiz bununla da Avropanın enerji təhlükəsizliyini təkcə neft-qaz potensialı ilə deyil, alternativ enerji mənbələri he­sabına da reallaşdırmaqda əhəmiyyətli addımlar atır.

Qeyd edək ki, sözügedən məsələnin prioritet xarakter daşımasını Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi yeni ener­ji siyasəti şərtləndirir. Bu istiqamətdə 2022-ci il iyulun 18-də Avropa Komis­siyasının (AK) Prezidenti xanım Ursula Fon der Lyayenin respublikamıza səfəri çərçivəsində dövlətimizin başçısı və AK-nin rəhbəri tərəfindən imzalanan “Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan Respublikası ara­sında enerji sahəsində Strateji Tərəfdaş­lığa dair Anlaşma Memorandumu” artıq uğurla icra edilir.

Xatırladaq ki, Azərbaycan bu gün özünün qaz təchizatının coğrafiyasını Av­ropa bazarına qədər genişləndirir. Prezi­dent İlham Əliyevin sözləri ilə desək, bu, hamı üçün uduşlu vəziyyətdir. Çünki Av­ropaya öz enerji təhlükəsizliyinin qorun­ması üçün qaz lazımdır, Azərbaycanın isə özünün zəngin enerji resursları üçün isə etibarlı bazara ehtiyacı var. 

Prezident İlham Əliyevin yeni enerji siyasətinin digər mühüm komponenti isə Avropaya digər enerji körpüsünü də sal­maqdır. Azərbaycan elə bu məqsədlə də qarşıya Avropanın mühüm elektrik ener­jisi, əsasən, “yaşıl enerji” təchizatçısına çevrilməsini prioritet istiqamət kimi qoyur. 

Azərbaycanın nəhəng bərpaolu­nan enerji potensialı respublikamızın bu sahədə də həlledici rol oynamasına imkan verir. Ölkəmizin quruda külək və günəş enerjisinin həcminin 27 qiqavat­dan çox, Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda isə külək enerjisinin 157 qiqavat təşkil etməsi də bunun bariz ifa­dəsidir. Yeri gəlmişkən, respublikamızın 2027-ci ilə qədər 3 qiqavat külək və 1 qiqavat günəş enerjisini istehsal etməyi planlaşdırması, bunun 80 faizinin ixraca yönəldilməsinin nəzərdə tutulması, eyni zamanda, 2037-ci ilə qədər ən azı 6 qiqa­vatlıq əlavə güclərin qarşıya önəmli və­zifə kimi qoyulması da Azərbaycanın bu prioritet istiqamətə ciddi yanaşmasından xəbər verir. 

Göründüyü kimi, respublikamızın Aİ ilə enerji dialoqunda yeni mövzular olan “yaşıl enerji” və “yaşıl hidrogen” böyük perspektivi olan sahədir və Azərbaycan iqtisadiyyatına çox böyük fayda gətirə­cəyi gözlənilir. Xüsusilə qeyd etmək la­zımdır ki, Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərinin də bərpaolunan enerji potensialından istifadə olunması is­tiqamətində hazırda ciddi addımlar atılır. 

BP-nin Cəbrayılda günəş enerji stan­siyasına yatırım etmək qərarı yüksək dəyərləndirilir. 230 meqavatlıq günəş enerji stansiyasının qurulması azad edil­miş ərazilərdə bir ilk olaraq mühüm tarixi hadisədir. Xatırladaq ki, “yaşıl enerji” zo­nası elan edilən Qarabağ və Şərqi Zən­gəzurda günəş və külək enerjisinin mini­mal potensialı 9200 meqavat təşkil edir. Hidroenerji potensialı isə minimal olaraq 600 meqavatdır. 

Azərbaycanın bərpaolunan ener­ji potensialında Xəzər dənizi xüsusi yer tutur. Çünki Xəzər Şimal dənizindən son­ra külək enerjisi potensialına görə ikinci yerdədir. Digər enerji şirkətləri tərəfindən də BP kimi addım atılacağına və zəngin külək potensialına malik Kəlbəcərə, Laçı­na və ölkəmizin ən günəşli yeri olan Cəb­rayıla diqqət yetiriləcəyinə böyük ümid bəslənilir. 

Hesablamalara əsasən, Azərbay­canda reallaşan investisiya layihələrinin (günəş, külək elektrik stansiyası) ölkəyə əlavə 700 meqavatdan çox “yaşıl enerji” verəcəyi proqnozlaşdırılır. Bununla para­lel olaraq, dünyanın iki aparıcı şirkəti ilə imzalanan niyyət protokolları əsasında respublikamızda 22 min meqavata qədər günəş və külək elektrik stansiyalarının ti­kintisi nəzərdə tutulur.

Beləliklə, Azərbaycanın zəngin enerji resurslarının dünya bazarına çıxarılma­sı istiqamətində Ümummilli lider Heydər Əliyevin uzaqgörənliyi sayəsində 1994-cü ildə imzalanan “Əsrin müqaviləsi” ilə başlanan yol bu gün Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə yeni dövrün və ən müasir texnoloji inkişaf reallıqları nəzərə alınaraq uğurla davam etdirilir. 

V.BAYRAMOV
XQ