Son 7 ildə bu sahəyə 5,6 milyard manatlıq kapital yatırılıb

Son illər ölkəmizdə qeyri-neft sənayesinin inkişafının daha da sürətləndiril­məsi istiqamətində həyata keçirilən genişmiqyaslı layihələr sırasında dövlət başçısının təşəbbüsü ilə sənaye zonalarının– sənaye parkları və məhəllələri­nin yaradılması mühüm əhəmiyyət daşıyır. 

Bu məqsədlə indiyədək respubli­kada 7 sənaye parkı (Sumqayıt Kim­ya, Balaxanı, Mingəçevir, Qaradağ, Pirallahı, Ağdam və Cəbrayıl rayo­nunda “Araz Vadisi İqtisadi Zonası” sənaye parkları) və 5 sənaye məhəl­ləsi (Neftçala, Masallı, Hacıqabul, Sabirabad və Şərur sənaye məhəllələ­ri) istifadəyə verilib. 

Sənaye zonalarında ötən müddət ərzində, ümumilikdə, 10,23 milyard manatlıq məhsul istehsal edilib və onun 3,35 milyard manatlıq hissəsi ixrac olunub. Cari ilin birinci yarısında isə bu müəssisələrin satdığı 1,4 mil­yard manat dəyərində məhsulun 33,2 faizi, yəni 470,6 milyon manatlığı ix­raca yönəldilib. Bu dövrdə sənaye zo­nalarının qeyri-neft sektorunda xüsusi çəkisi isə 16,5 faiz, qeyri-neft sənaye məhsullarının ixracında isə 20,7 faiz (470,6 milyon manat) olub. Ötən 9 ayda sənaye zonalarının müəssisələ­rində məhsul istehsalının dəyəri ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 7 faiz artaraq 2,3 milyard manata çatıb. Bu­nun da 31,2 faizi 50-dən artıq ölkəyə satılıb. 

Sənaye parklarında sahibkarların biznes fəaliyyətini stimullaşdıran, on­ların vergi və gömrük güzəştləri əldə etməsi üçün əlverişli şərait yaradan və 2016-cı ildən tətbiqinə başlanılan investisiya təşviqi mexanizmi çərçivə­sində 7 ildən artıq bir müddətdə 583 layihə təşviq olunub. Həmin layihələ­rin icrası nəticəsində iqtisadiyyata 5,6 milyard manatdan çox investisiya ya­tırılıb, 38,6 mindən artıq iş yerinin ya­radılması nəzərdə tutulub. İndiyədək dəyəri 1,8 milyard manatdan artıq olan texnika, texnoloji avadanlıq və qurğu­lar güzəştli şərtlərlə ölkəyə idxal edilib və müasir istehsal sahələri qurulub. 

Təşviq edilmiş layihələrin icrası nə­ticəsində respublikada yeni məhsullar buraxan müəssisələr yaradılıb. Prezi­dent İlham Əliyevin 20 dekabr 2022-ci il tarixli müvafiq fərmanı ilə əvvəlki illə­rin təcrübəsi nəzərə alınmaqla investi­siya təşviqi mexanizmi təkmilləşdirilib. Bu sənəd cari il yanvarın 1-dən 3 il müddətində sənaye məhəllələri, aqro­parklar, turizm və rekreasiya zonaları, həmçinin müvafiq ərazilərdə həyata keçirilən layihələrə, eləcə də dövlət başçısı tərəfindən müəyyənləşdirilən istiqamətlər üzrə strateji təşəbbüslərə verilib. 

Yeni meyarlara ekoloji baxımdan mühüm önəm daşıyan tullantıların tək­rar emalı fəaliyyət sahəsi də əlavə olu­nub, eyni zamanda, turizm istiqamətli fəaliyyət sahələri genişləndirilib. Mexa­nizm çərçivəsində layihələr üzrə idxal olunan texnika, texnoloji avadanlıq və qurğuların əhatə dairəsinin dəqiqləş­dirilməsi məqsədilə mal mövqelərinin siyahısı təsdiqlənib. 

Prezident İlham Əliyev oktyabrın 23-də Sumqayıt Kimya Sənaye Par­kında yeni müəssisələrin açılış və təməlqoyma mərasimlərində iştirak edib. Xatırladaq ki, bu sənaye parkı dövlət başçısının 2011-ci il 21 dekabr tarixli fərmanı ilə yaradılıb. 

Ölkəmizdə qurulan ilk, Cənubi Qafqazda isə ən böyük sənaye parkı­nın hazırda ərazisi 583,5 hektar təş­kil edir və burada neft-kimya və digər prioritet sənaye sahələri üzrə rəqa­bətqabiliyyətli məhsulların istehsalı, həmçinin emalı müəssisələri fəaliyyət göstərir. Parkda ümumi investisiyala­rın həcmi, təqribən, 5,8 milyard manat təşkil edir. “Azərbaycan Vanhong Ce­ramics Co.” MMC, “Novus Plastica” MMC və “UPI–Universal Packing In­dustry” QSC-nin açılışı ilə sənaye par­kında fəaliyyət göstərən müəssisələrin sayı 23-ə çatır.

Parkda ümumi investisiyalarının həcmi təqribən 5,8 milyard manata yaxın 38 sahibkarlıq subyektinə rezi­dentlik statusu verilib. İndiyədək rezi­dentlər tərəfindən sənaye parkına 5,4 milyard manatdan çox investisiya ya­tırılıb. Artıq qeydiyyata alınmış 38 rezi­dentdən 23-ü fəaliyyətə başlayıb. Par­kın rezidentləri tərəfindən, ümumilikdə, 9,5 milyard manatlıq satış həyata keçi­rilib ki, onun da 3,3 milyard manatdan çox hissəsi, təqribən, 34,7 faizi ixracın payına düşüb. 

Sənaye parkında 2023-cü ilin 9 ayında 2,1 milyard manatlıq məhsul istehsal olunub. Bunun da 674,4 mil­yon manatlıq (32,1 faiz) hissəsi ixraca yönəldilib. Hazırda sənaye komplek­sində 6 min 600 nəfərdən çox şəxs daimi işlə təmin olunub. Bundan əlavə mövcud layihələr üzrə parka əlavə ola­raq 394 milyon manatdan artıq investi­siyanın yatırılması, 2 mindən çox daimi iş yerinin yaradılması nəzərdə tutulub.

Parkda istehsal olunan məhsullar Türkiyə, Rusiya, Ukrayna, Belarus, Çin, Tayvan, Bolqarıstan, Rumıniya, Polşa, Niderland, İtaliya, Makedoniya, Litva, Avstriya, Estoniya, Danimarka, Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənis­tan, Tacikistan, Gürcüstan, Qırğızıs­tan, Braziliya, Misir, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Livan, İraq, Yaponiya, Ame­rika Birləşmiş Ştatları, Kanada və digər ölkələrə ixrac olunub.

Dövlət başçısının Sumqayıta in­diki səfəri zamanı sözügedən park­da təməli qoyulan 2 müəssisə–“Çi­nar-Servis” İKF və “Kartaş Kimya” müəssisələrinin 2024-2025-ci illərdə fəaliyyətə başlaması planlaşdırılır. Həmin müəssisələr tərəfindən parka, ümumilikdə, 30 milyon manatdan artıq investisiyanın yatırılması, 300-dən çox isə daimi iş yerinin yaradılması nəzər­də tutulur.

Ağdam Sənaye Parkının da qurul­ması sürətlə həyata keçirilir. Qarabağ iqtisadi rayonuna daxil olan işğaldan azad edilmiş ərazilərdə (Şuşa rayonu istisna olmaqla) Prezidentin xüsusi nümayəndəsinin müavini Bəşir Hacı­yev Xəzər İnşaat Həftəsi çərçivəsində keçirilən tədbirdə bildirib ki, parkın 19 rezidenti, 6 qeyri-rezidenti var. İnves­torlar tərəfindən müəssisəyə 176 mil­yon manatdan çox sərmayə yatırmaq, 1600-dən çox daimi iş yeri yaratmaq planlaşdırılır. İndiyədək 12 milyon ma­nata yaxın investisiya qoyulan sənaye parkının ilk müəssisəsinin gələn il fəa­liyyətə başlaması gözlənilir.

Parkın rezidentləri qeydiyyata alın­dıqları tarixdən etibarən 10 il müddə­tinə əmlak, torpaq, mənfəət vergilərin­dən, istehsal məqsədilə idxal etdikləri texnikanın, texnoloji avadanlıqların və qurğuların idxalı zamanı ƏDV-dən və 10 il müddətinə gömrük rüsumlarından azad olunurlar.

Həmçinin bu il yanvarın 1-dən Vergi Məcəlləsinə edilmiş dəyişikliyə əsasən, işğaldan azad olunan ərazilər­də fəaliyyət göstərəcək sahibkarlara əlavə güzəştlər tətbiq edilir. Bura sosi­al sığorta haqlarının subsidiyalaşdırıl­ması, düşməndən təmizlənən yaşayış sahələrində məskunlaşaraq işləyən mütəxəssislərə hər il 5 gün əlavə mə­zuniyyət verilməsi, aylıq vəzifə ma­aşına əlavələrin hesablanması, 600 manat birdəfəlik müavinət verilməsi, iş icazələrinin alınmasının sadələşdiril­məsi kimi imtiyazlar daxildir. İşğaldan azad olunan ərazidə fəaliyyət göstərən sahibkarın istehsal prosesində istifadə edəcəyi bir sıra xammal və materialla­rın idxalı da 10 il müddətinə ƏDV-dən azad olunur.

Bütün bunlarla bərabər, istehsalçı sahibkarların10 il müddətində hər ay istehlak olunan kommunal xidmətlərin (elektrik enerjisi, təbii qaz, su təchizatı və tullantı sularının axıdılması xidməti) tariflərinə uyğun ödədikləri vəsaitin 20 faizi dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabı­na geri qaytarılır. 

Vaqif BAYRAMOV
XQ