Ölkədə dayanıqlı inkişaf prinsiplərinə əsaslanan, ərzaq təhlükəsizliyinin daha da gücləndirilməsini təmin edən, ixrac potensialının artırılmasına və kənd yerlərində rifahın yüksəldilməsinə töhfə verən rəqabətqabiliyyətli kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı, habelə emalı sənayesinin formalaşdırılması sosial-iqtisadi siyasətin prioritet istiqamətlərindən birini təşkil edir. 

Prezident İlham Əliyev tərəfindən qəbul edilmiş müvafiq qərarlara uy­ğun olaraq kənd təsərrüfatının inkişa­fı məqsədilə çoxşaxəli dövlət dəstəyi sistemi qurularaq, bu sahənin poten­sialının gücləndirilməsinə yönəldilən resursların həcmi getdikcə artır. Son illər ərzində kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının artımı əksər sahələr üçün xarakterik olub, bitkiçilik sahəsi üzrə ar­tımda həm intensiv, həm də ekstensiv amillər təmin edilib, heyvandarlıq sahə­sində artım isə tədricən intensiv inkişa­fa əsaslanmağa başlayıb.

Xatırladaq ki, yanvar-fevral ayla­rında Azərbaycanda kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal həcmi ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 3,3 faiz çoxalıb. Hesabat dövründə diri çəkidə ət istehsalı ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 2,8 faiz, yumurta istehsa­lı 16,1 faiz, süd istehsalı 1,1 faiz artıb. Yanvar-fevral aylarında Aqrar Kredit və İnkişaf Agentliyi tərəfindən 485 kənd təsərrüfatı texnikası və avadanlığının satışı da maliyyələşdirilib. Yeri gəlmiş­kən, həmin göstəricinin 129-u traktor, 356-sı digər texnika olub.

Bu məqamda kənd təsərrüfatının inkişafını ifadə edən digər bir göstə­riciyə də nəzər salaq. Belə ki, bu ilin yanvar-fevral aylarında Azərbaycandan 16 min 475 ton alma, armud, heyva ixrac olunub. Bu, ötən illin eyni dövrü ilə müqayisədə 2 dəfə çoxdur. İxrac olunan məhsulun dəyəri də 2 dəfə çox olmaqla, 10 milyon 646 min 500 dollar təşkil edib.

Qeyd edək ki, ötən il Azərbayca­nın kənd təsərrüfatı sektorunda sığor­ta ödənişlərində artım sürəti 21 faiz olmaqla 11,3 milyondan 13,7 milyon manata çatıb. Eyni zamanda, sığorta­lanmış obyektlərin dəyəri 502,8 milyon manat təşkil edib. Həmçinin 2022-ci ildə sığortalanmış mal-qaranın sayı 13 min 102 baş, tarla sahələri 261 min 223 hektar olub. Bundan başqa, ötən il sı­ğorta hadisələri üzrə ödənişlər 2,4 mil­yon manata çatıb. 

Xatırladaq ki, 2022-ci ildə Azərbay­canın aparıcı sığorta şirkətlərinin top­lam yığımları 881,805 milyon manat və ya sığorta yığımlarının ümumi həcmi­nin 90,83 faizini təşkil edib. Bu dövrdə ölkənin bütün sığorta şirkətlərinin top­lam yığımları isə 970,823 milyon manat olub.

Hazırda kənd təsərrüfatının poten­sialının artırılması müxtəlif istiqamət­lər üzrə həyata keçirilən genişmiqyaslı tədbirlər sistemi vasitəsilə reallaşdırılır. Ölkədə meliorasiya-irriqasiya sistemi­nin yenidən qurulması və təkmilləşdiril­məsi də bunun bariz ifadəsidir. 

Bununla bağlı xatırladaq ki, respub­likada meliorasiya-irriqasiya sisteminin yenidən qurulması və təkmilləşdirilməsi məqsədilə dövlət büdcəsi vəsaitləri he­sabına həyata keçirilən böyük miqyaslı layihələr hesabına son 10 il ərzində 390 min hektardan çox sahədə torpaqların su təminatı yaxşılaşdırılıb, 188 min hektar sahə yeni suvarılan torpaqlar qrupuna əlavə edilib. Həmçinin suva­rılan sahələrdə müvafiq dövlət dəstəyi hesabına tətbiq olunan müasir suvarma sistemlərinin payı artıq 5 faizdən çox olub.

Vəkil HÜSEYNOV,
iqtisadçı-ekspert

Ölkədə kənd təsərrüfatı sahə­sində innovasiyaların tətbiqi ilə bağ­lı artıq çoxsaylı təcrübələr yaranıb. Belə ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin tabeliyində olan elmi tədqiqat insti­tutları tərəfindən təcrübə xarakterli, özəl şirkətlər tərəfindən isə kommer­siya məqsədi ilə “ağıllı istixana” və “ağıllı bağ”lar qurulub, torpaq və su sensorları, “ağıllı” suvarma sistemlə­ri, aqrodronlar, aqrorobotlar, “dəqiq” əkin texnologiyaları tətbiq olunub.

Aqrar sahədə göstərilən dövlət xidmətlərinin optimallaşdırılması, səmərəliliyinin və şəffaflığının artı­rılması, elektron xidmətlərə keçidin sürətləndirilməsi və vətəndaş məm­nunluğunun yüksəldilməsi məqsədi ilə institusional islahatlar həyata ke­çirilib. “Elektron kənd təsərrüfatı” in­formasiya sisteminin (EKTİS) tətbiq edilməsinə başlanılıb, artıq 2020-ci ildən başlayaraq bitkiçilik və heyvan­darlıq sahəsində fermerlərə subsi­diyaların alternativsiz olaraq EKTİS vasitəsilə verilməsi təmin edilib.

Aqrar sığorta sahəsində komp­leks islahatlar aparılıb, yeni qa­nunvericilik bazası və dövlət-özəl tərəfdaşlığı mexanizminə əsaslanan idarəetmə sistemi yaradılıb. Yeni aq­rar sığorta mexanizmi artıq 2020-ci ildən etibarən həm bitkiçilik, həm də heyvandarlıqda tətbiq edilir. Hazırda aqrar sığorta sisteminin tətbiqinin ge­nişləndirilməsi istiqamətində tədbirlər ardıcıl olaraq həyata keçirilir və aqrar sığorta göstəriciləri hər il yüksəlir.

Kənd təsərrüfatı məhsulları isteh­salçılarının dövlət qayğısı ilə əhatə olunması bütün əsas istiqamətlərdə irəliləyişlərə yol açıb. Son 10 il ərzin­də ölkədə real ifadədə kənd təsərrü­fatı məhsulları istehsalı 46,8 faiz (o cümlədən bitkiçilik məhsulları isteh­salı 53,0 faiz, heyvandarlıq məhsul­ları istehsalı 42,5 faiz) artıb. Bu dövr ərzində kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının ixrac həcmi təqribən 26,9 faiz artıb ki, bu da xüsusilə ilkin kənd təsərrüfatı məhsullarının ixrac həcminin bir neçə dəfə çoxalması hesabına olub.

Əsas ərzaq məhsulları üzrə yerli istehsal potensialının gücləndirilməsi hesabına özünütəminetmə səviyyə­si əksər məhsullar üzrə yaxşılaşıb. Hazırda özünütəminetmə səviyyəsi meyvə-tərəvəz, bostan məhsulları və yumurta üzrə 100 faiz, ət və süd məhsulları üzrə ümumən 85-86 faiz, kartof üzrə təqribən 90 faiz, buğda üzrə təqribən 60 faiz təşkil edir.

Təbii resursların məhdudluğu sə­bəbindən yerli fermerlər tərəfindən zəruri həcmdə və ya keyfiyyətdə, həmçinin sərfəli qiymət şərtlərinə uyğun səviyyədə istehsal oluna bil­məyən ərzaq məhsullarının daha əl­verişli şərtlərlə idxal olunaraq ehtiyat­larının yaradılması və emal olunması üçün müvafiq saxlama infrastrukturu və istehsal bazası yaradılıb. Belə ki, kənd təsərrüfatı məhsulları üzrə bazar infrastrukturunun təkmilləşdi­rilməsi məqsədilə son illər ərzində dövlət dəstəyi hesabına regionlarda 400 min ton tutumu olan soyuducu anbarların, 1,9 milyon ton tutumu olan müasir taxıl elevatorlarının və digər logistika obyektləri qurulub. Bu istiqamətdə görülən işlərin sayəsin­də torpaq resurslarının məhdudluğu və təbii-iqlim şərtlərinin əlverişli ol­maması səbəbindən yerli fermerlər tərəfindən zəruri həcmdə istehsal oluna bilməyən buğda, şəkər və bit­ki yağları xammalı, yem xammalı və s. məhsullar daha əlverişli şərtlərlə idxal olunaraq ehtiyatlar yaradılır, emal olunur və hətta ixrac edilir.

Vaqif BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”