Bu gün ölkəmizdə səmərəli fəaliyyət göstərərək ən az resurslar sərf etməklə daha yüksək kənd təsərrüfatı məhsulların istehsalına nail olmaq qarşıya mühüm vəzifə kimi qoyulub. Kiçik fermer təsərrüfatları ilə bu məqsədi reallaşdırmaq mümkün deyil. Çünki sahibkarın sərəncamında kiçik həcmdə torpaqla onun təsərrüfatı rentabelli işləyə bilmir, xərcləri kifayət qədər çox olur, bazar və ixracyönümlü məhsul istehsalının təşkili potensialı aşağı düşür. Nəticədə kiçik sahibkarlıq təsərrüfatlarında müxtəlif səbəblərdən (maliyyə, texnika və s.) yüksək iqtisadi artım qeydə alınmır. 

Digər tərəfdən kiçik təsərrüfatlarda kənd təsərrüfatı texnikalarından istifadə də səmərəli deyil. Ona görə ki, məsələn, traktorların qiymətləri xərcləri ilə birlikdə markasından asılı olaraq 25–30 min dol­lar arasında dəyişir. 

Bu cür şəraitdə Azərbaycanda kişik fermer təsərrüfatlarının iri təsisatlarda birləşməsi daha çox səmərəlidir. Bu, ilk növbədə, təkbaşına yüksək səviyyədə kənd təsərrüfatı məhsulu istehsalını ger­çəkləşdirir və torpaqdan səmərəli istifa­də edə bilməyən sahibkarların mövcud problemini aradan qaldırır. 

Ümumiyyətlə, belə bir məqsədin real­laşması üçün fermerlər tərəfindən könül­lülük prinsipi əsasında aqrar mülkiyyətlər – torpaqlar, kənd təsərrüfatı texnikaları və digər resurslar kooperativ əsasda qu­rulan müəssisə çərçivəsində birləşdirilir, kollektiv əmək mexanizmindən istifadəyə üstünlük verilir. 

Ağcabədili fermer Famil Quliyev bildirir ki, rəhbərlik etdiyi təsərrüfat ki­çik fermer təsərrüfatlarının birləşməsi nəticəsində yaranıb. “Kimlərinsə şəxsi mülkiyyətinə aid olan torpaqlar əlindən alınmayıb. Xüsusi mülkiyyət sahibi olan iki-üç fermer daha güclü olmaq üçün bir­ləşib. Çünki təkbaşına 3–4 hektarda yer becərməkdən, buna görə böyük əmək, sərmayə sərf etmkdənsə, 100 hektar torpağa müəyyən bir kollektivlə qulluq etmək daha məqsədəuyğundur. Bax, bu­nun nəticəsidir ki, ötən il 100 hektarda pambıq əkdik və yüksək məhsuldarlığa nail olduq, emal sənayesini keyfiyyətli xammal təmin etdik. Beləliklə, biz pam­bıqçılıqda sistemli iş quramağı bacard­dıq”.

Qeyd edim ki, 2022-ci ildə pambıqçı fermer Famil Quliyev Azərbaycan Res­publikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 3 noyabr 2022-ci il tarixli müva­fiq sərəncamı ilə 3-cü dərəcəli “Əmək” ordeni ilə təltif olunub. 

İri fermer təsərrüfatlarının sahibləri İbrahim Ağamirov, Eldəniz Şirinov, Nov­ruz Məmmədov, İsa Mürşüdov, Hətəm Nağıyev, Etibar Şirinov, İsgəndər Hüsey­nov da yüksək məhsuldarlıq əldə ediblər. 

Göründüyü kimi, böyük həcmli təsər­rüfatın yaranması kiçik təsərrüfatın qu­rulmasından daha faydalıdır. Belədə yeri gələndə potensialdan istifadə olunur. Bu isə texnikadan səmərəli istifadəyə imkan verir. 

Maddi imkanlar da kiçik təsərrüfat­lara nisbətən daha genişdir, bazarda da güclü rəqibdir. Bu, məhsuldarlığın artı­rılmasına, regionların inkişafına, yeni iş yerlərinin açılmasına, iri şəhərlərə axının qarşısını alır. İri torpaq sahələri lizinqə verilmiş texnikaya görə vəsaitin yığılma­sına da müsbət təsir göstərir.

Prezident İlham Əliyev də iri təsərrü­fatlarının yaradılmasını, xüsusilə aqro­parkların salınmasını vacib sayır. Dövlət başçısı bildirib ki, iri fermer təsərrüfatları­nın fəaliyyəti, xüsusilə taxılçılıq, üzümçü­lük, bitkiçilik və heyvandarlıq sahələrində dönüşə gətirib çıxaracaq ki, bu da idxal­dan asılılığı minimuma endirəcək. “Bu­nunla bərabər, aqroparklar salınır, yeni emal müəssisələri yaradılır. Azərbaycan dünya bazarlarına keyfiyyətli və bol kənd təsərrüfatı məhsulu çıxaran, ixrac edən ölkə kimi tanınmalıdır. Qarşıya bu vəzifə qoyulub və əminəm ki, biz bu məqsədə çatacağıq”, – dövlət başçısı deyib.

Qarşıya qoyulan vəzifə isə uğurla ye­rinə yetirilir. Dövlət başçımızın bildirdiyi kimi, iri fermer təsərrüfatları və aqropark­lar kənd təsərrüfatı və emal sənayesinin inkişafı baxımından da vacibdir. Onlar elmi və müasir yanaşmaların tətbiqi ilə kənd təsərrüfatı məhsullarının məhsul­darlığının yüksəlməsinə, maya dəyərinin aşağı salınmasına, daha çox kənd təsər­rüfatı məhsullarının istehsalının olunma­sına imkan verəcək. 

Bunu Ağcabədidə 3 aqroparkdan biri olan “Ağcabədi Taxıl Aqropark”ın timsa­lında da görmək mümkündür. Ölkə üçün çox əhəmiyyətli və strateji məhsul sayı­lan buğda, arpa və pambıq məhsullarının istehsalı ilə məşğul olan “Ağcabədi taxıl Aqropark” əkin sahələrində yüksək məh­sul götürüb. Məsələn, buğdanın məhsul­darlığı 50 sentner, arpanın məhsuldarlığı təqribən 60 sentner, pambıqda isə bu göstərici 45 sentner olub. Nəzərə alaq ki, respublika üzrə buğda üzrə orta məhsul­darlıq hektara 31,9 sentner, pambıq üzrə isə 30,92 sentner təşkil edib, o zaman aradakı fərqin kifayət qədər yüksək oldu­ğunu görmək mümkündür. 

Məhsuldarlığın artmasına isə sahələr­də düzgün aqrotexniki qulluq aparılması, zərərvericilərə qarşı vaxtında və səmərə­li mübarizənin təşkili, yığım prosesinin müasir pambıqyığan kombaynlar va­sitəsilə həyata keçirilməsi, texnikaların yığımdan əvvəl düzgün dislokasiyası, gübrə və pestisid ilə lazımi təminat, düz­gün toxum seçimi və suvarmada müasir metodlardan istifadə və digər amillər tə­sir edib. Bunlar bütün resursların bir əldə cəmlənməsi sayəsində mümkün olub. Kiçik təsərrüfatlar bu imkana sahib deyil.

Bu il də aqropark yüksək məhsul əldə etməyi, ötən illə müqayisədə isteh­sal həcmini, təxminən, 10 faiz artırmağı planlaşdırır. Artıq gələcək uğurun təməli qoyulub: 509 hektarda arpa, 587 hektar­da buğda əkilib. Mövsümdə 690 hektar­da da pambıq əkiləcək. Buğda biçinindən sonra ikinci məhsul üçün qarğıdalı əkini nəzərdə tutulub. 2023-cü ildə həm də 120 hektar sahədə salınmış badam ba­ğından ilk məhsul yığılacaq.

“Ağcabədi Taxıl Aqropark”da emal sahəsində İsrail texnologiyasndan istifa­də etməklə yüksəkkeyfiyyətli qaba yem istehsal olunur. Məhsul 40 kiloqramlıq və 1 tona yaxın olmaqla qablaşdırılır. Yemin tərkibi ətlik və südlük heyvanlara görə fərqlənir. Bu məhsullar Bakıdakı satış mərkəzlərində alıcılara təklif olunur. Həm də menecerlər tərəfindən alınır. Yəni məhsulun kifayət qədər alıcısı var. Bun­dan başqa, aqroparkın ərazisində dənli bitkilərin qurudulması üçün müasir ava­danlıq quraşdırılmış sex və buğda saxla­maq üçün 30 min ton tutumu olan silolar (bunker) da var. 

Beləliklə, aqroparklar innovativ və əl­verişli mexanizmdir, ilk növbədə, ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin, məşğulluğun tə­minatına töhfə verir, yeni investisiyaların cəlb edilməsinə və qeyri-neft məhsulları­nın ixracının artmasına səbəb olur. 

Pünhan ƏFƏNDİYEV,
“Xalq qəzeti”nin bölgə müxbiri