Bu gün XX əsrin II yarısında Sovet İttifaqı çempionatlarında “Neftçi”nin şərəfini qorumuş, onun uğurları üçün meydanda böyük əzmkarlıq göstərmiş, fədakarlıq nümunəsi olmuş futbolçuları xatırlayarkən Tofiq Cavad oğlu Axundovu indiki idman ictimaiyyətimizə yaxından tanıtmaqla, yəqin ki, yaxşı bir iş görmüş olarıq. Bu ucaboy və möhkəm bədən quruluşlu mərkəz müdafiəçisi 1966-cı ildə bürünc medal qazanmış komandanın heyətində meydana çıxmasa da, onun pərəstişkarlarında özü haqqında sərrast zərbələr ustası, qol vurmaq bacarığı ilə fərqlənən müdafiəçi təsəvvürü yaratmış və dəfələrlə onların alqışlarını qazanmışdı. Axundovun SSRİ çempionatlarında vurduğu 4 qoldan birini bu dəqiqələrdə də yaxşı xatırlayıram. Təxminən, 30–35 metr məsafədən güclü və dəqiq cərimə zərbəsi ilə Kişinyovun “Moldova” komandasının qapısına vurulan qol stadionun tribunalarına toplaşan 40 min azarkeşi bir andaca ayağa qaldırdı.

İndi statistikanın köməyilə 1963-cü il oktyabrın 27-də 25-ci SSRİ çempionatı çərçivəsində Ba­kıda keçirilmiş “Moldova” ilə həmin oyunu bir qədər ətraflı xatırlayaq. Moskvalı hakim Sergey Alimovun idarə etdiyi görüş 4:2 hesabı ilə ba­kılıların xeyrinə başa çatmış və təbii ki, həmin payız axşamında 40 min azarkeş sevimli futbolçularını mey­dandan alqışlarla yola salmışdır. Tofiq hesab 2:2 olarkən fərqlənmiş, komandasını gərgin anlarda qələ­bəyə yaxınlaşdırmışdı. “Neftçi”nin qalan 3 topunu isə 2 qolun müəllifi Yuri Kuznetsov və Kazbek Tuayev vurmuşlar. 

Həmin çempionatda T.Axun­dov daha 2 dəfə rəqib komandaları oyuna meydanın mərkəzindən baş­lamağa məcbur etmişdir. Kişinyov klubu ilə matçdakı kimi, avqustun 22-də Rostovun OİK futbolçuları ilə görüşdə də, statistikada göstərildi­yi kimi, tribunalara 40 min azarkeş toplaşmışdı. Ədaləti xarkovlu hakim A.Vasilyevin qoruduğu qarşılaşma­da “Neftçi” 2:1 hesabı ilə qalib gəl­miş və oyunda ilk qolun müəllifi artıq 10-cu dəqiqədə Axundov olmuşdur.

Bundan 2 ay sonra, oktyabrın 23-də Moskvada OMİK–“Neftçi” görüşündə də Azərbaycan paytaxtı futbolçularının xeyrinə 2:1 hesabı qeydə alınmışdır. Maraqlıdır ki, riqalı hakim M. Rubenisin idarə etdiyi bu oyunda da birinci olaraq Axundov fərqlənmişdir. O, artıq 12-ci dəqiqə­də komanda yoldaşlarına və azar­keşlərimizə qol sevinci yaşatmışdır. Göründüyü kimi, 61 il əvvəl, 1963-cü ildə keçirilmiş 25-ci SSRİ çempio­natında “Neftçi”nin müdafiəçisi T. Axundovun vurduğu hər 3 qol ko­mandanın qələbələrində mühüm rol oynamışdır. 

Yeri gəlmişkən, həmin çempi­onatda 20 kollektiv çıxış etmişdir. Komandamızın 38 oyunda 45 xal toplayaraq turnir cədvəlində finişə 8-ci mövqedə çatmasında müdafiəçi Axundovun vurduğu 3 qolun da köməyi böyük olmuşdur.

“Neftçi”nin 25-ci çempionatda onunla eyni miqdarda xal toplayıb, 6–7-ci yerləri bölüşdürən Leninq­radın “Zenit” və Moskvanın OMİK komandalarından yalnız topların fərqinə görə geri qaldığını da xatır­laya bilərik. 

“Moldova” ilə görüşü tribunalar­dan 40 min tamaşaçının izləməsi də bakılıların ümidləri doğrultmalarını təsdiq edirdi. Bununla əlaqədar mər­hum həmkarım Aqşin Kazımzadənin tərtib etdiyi və 1964-cü ildə çap olun­muş təqvim-məlumat kitabçasında 25-ci çempionat haqqında yazdığı sətirlər təsadüfi deyildi: 

“Ötən mövsümü bir daha xatır­layın. O bizə nə qədər sevinc bəxş etdi! Yəqin ki, bütün dövrlər ərzin­də ilk dəfə olaraq biz – Azərbayca­nın futbol azarkeşləri də özümüzü “azarkeş kaqortası”nın tam hüquqlu üzvü hiss etdik. Buna səbəb isə bi­zim “Neftçi”nin ölkə çempionatında inamlı çıxışı, onun favoritlər üzərin­də böyük qələbələri və nəhayət, tur­nur cədvəlində layiq olduğu 8-ci yer­dir. Sevindirici və çox vacib haldır ki, futbolçularımızın oyununda tərəqqi yaranıb, heyətə istedadlı, qabiliyyət­li, yaxın zamanda səviyyəli ustalara çevriləcəklərini vəd edən gənclər cəlb olunub”.

Tofiq Axundovun daha bir qolu isə 1961-ci ildə 23-cü çempiona­ta təsadüf etmişdir. Həmin il mayın 2-də komandamız Riqada yerli “Da­uqava”nın qonağı olmuşdur. Oyun­da rəqibləri meydanın mərkəzinə tal­linli hakim V. Fridman dəvət etmişdir. Hesabı 43-cü dəqiqədə Latviya fut­bolçuları açmış, 2-ci hissənin lap əv­vəlində, 46-cı dəqiqədə isə Axundov cavab topu vurmuş və komandalar meydandan sülhlə ayrılmışlar – 1:1.

Statistika T.Axundovun 1961–1965-ci illər mövsümündə ardıcıl 5 çempionatda “Neftçi”nin heyə­tində üst-üstə 86 oyun keçirdiyini də diqqətə çatdırır. Tofiq üçün ən məhsuldar çempionat 1963-cü ilə təsadüf etmişdir–37 oyun, 3 qol. Bu çempionatda müdafiəçimiz koman­dasının 38 oyunundan yalnız birində meydanda olmayıb. 

Həmin illərdə Bakı komanda­sının müdafiə xəttində Axundovla yanaşı, Adil və Yaşar Babayevlərin, Ravil Cəlilov, Robert Çançaleyşvili, Nikolay Boqdanov, Vladimir Bruxti, Vyaçeslav Semiqlazovun çıxış et­diklərini də unutmamışıq.

O da yadımızdadır ki, T.Axundo­vun ən səmərəli, ən çox yadda qalan futbol illəri 1961–1965-ci illər olubsa, bu məşhur sima, həmçinin müxtəlif illərdə qısa müddətdə onda hələ Ki­rovabad adlanan indiki Gəncə şəhə­rinin “Toxucu” və “Dinamo” koman­dalarında, “Polad” Sumqayıtda və “Araz” Naxçıvanda da çıxış etmişdir.

Səksən yeddi il əvvəl, 1937-ci ildə həyata göz açan, neçə-neçə oyunundan zövq aldığımız Tofiq Axundov “Neftçi”yə layiq oyunçu idi. Və nə yaxşı ki, onun SSRİ çempio­natı-63-də “Moldova”nın qapısına vurduğu qol yadımdadır. Stadionda həmin qolun şahidi olmasaydım, bəlkə də indi bu yazı da ərsəyə gəl­məzdi…

Sonda hörmətli oxucuların diqqətinə çatdırım ki, bu xatirə qeyd­ləri “Neftçi-70, unudulmayan keçmiş. 1937-2007” (müəlliflər–Səbuhi Səfi­yarlı, Elçin Rüstəmov) və “Neftçi”-70 (müəllif– mərhum Əməkdar jurnalist Abas Əzimov) kitablarında verilmiş statistik göstəricilər və məlumatlar əsasında hazırlanmışdır.

Oqtay BAYRAMOV,
Əməkdar jurnalist