Hər bir xalqın tarixi taleyində müstəsna rol oynamış və xilaskarlıq missiiyasını öz üzərinə götürmüş liderlərin mənalı və zəngin həyat səhifələrini vərəqləyərkən, onların mənsub olduqları xalqların da dövlətçilik ənənələri, tarixi, inkişaf səviyyəsi barədə aydın təsəvvür yaranır. Bu dahi şəxsiyyətlər yüksək mənəvi aləmləri, ali bəşəri və milli ideallara, ümummilli mənafelərə ürəkdən bağlılıqları ilə milyonların qəlbində özləri üçün möhtəşəm abidə ucaldırlar. Tanrının bəxş etdiyi belə seçilmiş şəxsiyyətlər xalqlarının əsrlər boyu cilalanmış dövlətçilik təfəkkürü, siyasi dünyagörüşü, milli dəyərləri əsasında optimal dövlət modeli və siyasi varislik ənənələri yaradırlar.

XX əsr tariximizin parlaq siması, böyük şəxsiyyəti olan ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi portreti də Azər­baycan xalqının dövlətçilik təfəkkürü­nün, tarixin sınağından şərəflə çıxmış unikal idarəçilik məktəbinin, müasir ictimai-siyasi, fəlsəfi fikrin ən davam­lı keyfiyyətlərinin canlı təcəssümüdür. Tarixşünaslıq elmi Heydər Əliyev şəx­siyyətini araşdırdıqca, əslində, müstəqil Azərbaycan dövlətinin tarixi keçmişini, bugününü, ölkəmizdə həyata keçirilən dövlət quruculuğu prosesini öyrənir.

Heydər Əliyev siyasi dühası, idarəçi­lik qabiliyyəti sovet dövründə belə bütün İttifaq səviyyəsində qəbul olunurdu. O, 1967-ci ildə Dövlət Təhlükəsizlik Ko­mitəsinin sədri kimi tariximizdə ilk azər­baycanlı idi ki, bu vəzifə ona etibar edil­di. Sovet bolşevizminin siyasi xətti belə idi ki, müsəlmana etibar etmək olmaz. Heydər Əliyevin şəxsi nüfuzu, zəkası o qədər qüdrətli idi ki, ona etibar edildi. Xalqın taleyi məhz Dövlət Təhlükəszilik Komitəsinin divarları arasında həll olu­nur, məsələlər sonra Kommunist Parti­yasına ötürülürdü. Kommunist Partiyası ancaq siyasi qərarlar verirdi. 

Heydər Əliyev “Müsəlmana etibar etmək olmaz!” şüarını rədd etdi, o sipəri qırdı və ilk dəfə olaraq millətinin taleyini öz imzası ilə həll etmək imkanına ma­lik oldu. Bu hadisə nə qədər insanın taleyinə təsir göstərdi. 1969-cu ildə isə Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi se­çilməklə, demək olar ki, respublikamız keçmiş İttifaq respublikaları içərisində əsas yerlərdən birini tutdu. Azərbaycan o vaxtadək adının düzgün deyilmədi­yi bir məmləkətdən İttifaq miqyasında öndə gedən bir məmləkətə çevrildi. Bu da ulu öndərin ikinci əsas addımların­dan biri idi. 

Növbəti böyük uğur sovet rəhbərli­yində təmsil olunmaqla bağlı idi. Belə ki, Stalinin ölümündən sonra Siyasi Büroda qeyri-leqal qərar qəbul edilmiş­di. Qafqaz xalqlarından və türkmənşəli insanları Siyasi Büroya gətirmək olmaz­dı. Bundan sonra Siyasi Büroda, ancaq slavyanmənşəli şəxslər yerləşdirilirdi. Heydər Əliyev Siyasi Büroya üzv se­çilməklə bu siyasi xətti də darmadağın etdi. Heydər Əliyev təkcə Siyasi Büro­nun üzvü deyildi, həm də SSRİ Nazirlər Soveti Sədrinin birinci müavini idi, yəni hökumətdə ikinci adam idi. 

Məhz 1969-cu ilin tarixi iyul plenu­munda Heydər Əliyevin respublika rəh­bəri seçilməsi ilə Azərbaycanın tarixin­də sürətli inkişaf dövrü başlayıb. Qısa vaxt ərzində onun təşəbbüsü ilə mühüm sənaye müəssisələri Azərbaycanın şəhərlərində inşa edilib, təsərrüfat, elm və təhsil sahələrində qətiyyətli islahatlar həyata keçirilib. Həmin illərdə yaşamış dövlət və sənət xadimləri, təsərrüfat adamları, ziyalılar daim ulu öndərimizlə bağlı xatirələrində belə görkəmli şəxsiy­yətin müasiri olmaqdan qürurlandıqları­nı bildirir və qeyd edirlər ki, onun Azər­baycana rəhbərliyi ölkəmizin tarixində əsaslı dönüş nöqtəsi olub. 

O vaxta kimi Azərbaycan adlı res­publika nəinki dünya, hətta İttifaq miq­yasında o qədər də tanınmırdı. Halbuki, respublikamız İttifaqda zəngin yerüstü, yeraltı sərvətləri ilə seçilib. Amma res­publikamızın adı ucqar milli əyalətlər­dən biri kimi çəkilirdi. Böyük strateq Heydər Əliyev hələ Azərbaycana rəh­bərliyinin birinci dövründə ölkənin inki­şafı istiqamətində gördüyü işlərlə, qəbul etdiyi cəsarətli qərarlarla, həyata keçir­diyi tikinti-quruculuq tədbirləri, habelə bir neçə onillikdən sonra müstəqillik əldə edəcək respublikamızın gələcə­yinə hesablanmış digər məqsədyönlü addımları ilə özünün ümummilli lider ob­razını yaratmış, tarix isə böyük öndərin bu statusunu bütün mərhələlərdə qoru­muşdur. 

Altımışıncı illərədək Azərbaycan aq­rar ölkə kimi tanınırdı. Onun əsas səna­ye mənbəyi neft idi. Lakin məhz Heydər Əliyev hakimiyyətinin ilk illərindən qəti addımlar atmaqla respublikaya olan bu münasibəti dəyişməyə nail oldu. Belə ki, qısa müddət ərzində həm yüngül, həm də ağır sənaye inkişaf etdi, bir sıra za­vod və fabriklər istifadəyə verildi. Yara­dılmış yeni iş yerləri əsasında insanların rifah halı daha da yaxşılaşdı.

Heydər Əliyev o illərdə respub­likanı nəhəng tikinti meydançasına çevirməklə, irimiqyaslı obyektlərin, stra­teji əhəmiyyətli sənaye müəssisələrinin inşasına xüsusi əhəmiyyət verməklə ya­naşı, bir sıra yeni təhsil ocaqları, o cüm­lədən Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi məktəbi yaratmışdı. Bu hadisə azərbay­canlıların döyüş ruhunun inkişaf etdiril­məsində mühüm rol oynamışdır. Ordu quruculuğunda bu məktəbin rolu bö­yükdür. Respublikamız müstəqillik əldə etdikdən sonra hərbi liseyin məzunları ordumuzun yaranmasında, Vətənimizin ərazi bütövlüyünün qorunması uğrun­da mübarizədə həmişə ön cəbhədə ol­muşlar. Qarabağ döyüşlərində vuruşan Azərbaycan zabitlərinin 70 faizdən çoxu hərbi liseyin yetirmələridir. 

İndi dünya analitiklərinin böyük önəm verdiyi milli mədəniyyətin yayıl­ması siyasətini Heydər Əliyev hələ sovet dövründə özünəməxsus tərzdə həyata keçirirdi. Çünki ulu öndər Azərbaycanı dünyada məhz milli dəyərləri, tarixi, mə­dəniyyət özəlliyi ilə tanıdırdı. Məhz onun təşəbbüsü ilə ölkənin tanınmış musiqi­çiləri, şairləri, yazıçıları, müğənniləri, bəstəkarları, artistləri dünyanın ayrı-ay­rı ölkələrində çıxış edirdilər. Əlbəttə ki, burada siyasi məqam da var idi, o da Azərbaycanı tanıtmaq idi. Bütün bunlar həm də onu göstərir ki, ümummilli lide­rin hələ sovet dönəmində başladığı iq­tisadi, siyasi, mədəni yüksəliş siyasəti, əslində, müstəqil Azərbaycan dövlətinin əsasını təşkil edirdi.

Azərbaycan xalqının xilaskar oğlu kimi özü bir tarix yazan ulu öndər Heydər Əliyev yenidən hakimiyyətə döndüyü zaman ölkədə hakimiyyətsiz­lik, hərc-mərclik baş alıb gedirdi. Məhz Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətə qa­yıdışı ilə Azərbaycan xalqında ruh yük­səkliyi, öz gələcəyinə inam yarandı. Ulu öndər respublikada milli dövlətçilik ya­ratmağın mümkün olması barədə yeni stimul verdi, zaman-zaman Azərbay­canın başı üstündə dolaşan qara bu­ludlar dağılmağa başladı, parçalanma təhlükəsindən xilas oldu. Nəzərə alsaq ki, milli azadlığa gedən yol məhz milli oyanışdan, milli dirçəlişdən, milli ruhun canlanmasından keçir, onda Heydər Əliyevin gəlişinin nə demək olduğunu açıqlamağa ehtiyac qalmır. 

Ulu öndər Heydər Əliyev hakimiy­yətdə olduğu bütün dövrlərdə xalqımız üçün misilsiz xidmətlər göstərib. Ümum­milli lider 1993-cü ildə hakimiyyətə qayı­dışı, ilk atdığı addımı ilə Azərbaycanda ayrı-ayrı hərbi qrupların, qarşıdurma­ların qarşısını aldı. Vətəndaş mühari­bəsinə son qoyularaq, ölkədə sabitliyin yaradılmasına doğru addımlar atıldı. Hərbi qüvvələri səfərbər etmək, hərbi qüdrətimizi artırmaq üçün atəşkəs reji­mi bağlandı. 

Ümummilli lider “Əsrin müqaviləsi”ni imzalamaqla ölkəmizin iqtisadi qüdrə­tinə təkan verdi, dünyaya yeni libasla təqdim olunan Azərbaycan məhz hə­min müqavilə hesabına inkişaf edərək dünya dövlətlərinin diqqətini cəlb etdi. Heydər Əliyevin prezidentliyi zamanın­da milli ordu quruculuğunda ciddi də­yişikliklər başladı. Təcavüzkar silahlı qüvvələrin Azərbaycan ərazisindəki az­ğınlıqlarının qarşısı alındı, qəddar düş­mənə əks-zərbələr endirildi və 1994-cü ilin mayında Ermənistan–Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində ilk mərhələ kimi cəbhə xəttində atəşkəs elan edilməsinə nail olundu.

1995-ci ilin noyabrında referendum yolu ilə Azərbaycan Respublikası­nın ümumbəşəri demokratik dəyərləri özündə əks etdirən Konstitusiyasının qəbul edilməsi, 1995 və 2000-ci illər­də çoxpartiyalılıq əsasında demokra­tik parlament seçkilərinin keçirilməsi, Konstitusiya məhkəməsinin fəaliyyətə başlaması, Azərbaycanda ölüm cəzası­nın ləğv olunması, “Bələdiyyə seçkiləri haqqında” Qanunun və bir sıra digər qanunların qəbulu və əməli surətdə hə­yata keçirilməsi məhz Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Heydər Əliyev 1998-ci il oktyabrın 11-də xalqın yüksək siyasi fəallığı şəraitində keçirilən seçkilərdə yenidən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilmişdir. 

Azərbaycan xalqının ümummilli lideri 2003-cü ilin prezident seçkilə­rində namizədliyinin irəli sürülməsinə razılıq versə də, səhhətində yaranmış problemlərlə əlaqədar seçkilərdə iş­tirak etməkdən imtina etmiş və öz na­mizədliyini İlham Əliyevin xeyrinə geri götürmüşdü. Ulu öndər Heydər Əliyev cənab Prezident İlham Əliyevə böyük ümidlər bəsləyərək demişdir: “İnanıram ki, mənim axıra çatdıra bilmədiyim ta­leyüklü məsələləri, planları, işləri sizin köməyiniz və dəstəyinizlə İlham Əliyev başa çatdıra biləcək. Mən ona özüm qə­dər inanıram və gələcəyinə böyük ümid­lər bəsləyirəm”. 

Uzaqgörən siyasətçi bu fikirlərin­də də yanılmamışdı. Prezident İlham Əliyev ulu öndərin ümidlərini doğrultdu və ata vəsiyyətini yerinə yetirdi. Əgər bu gün Azərbaycan qalib ölkə olaraq dünyadakı nüfuzunu daha da artırıb­sa, 44 günlük Vətən müharibəsində 30 ilə yaxın işğal altında qalan torpaqları düşmən tapdağından azad edibsə, bü­tün uğurların təməlində Heydər Əliyev məktəbinin, uzaqgörənliyinin əsasları dayanmaqdadır. Bu əsaslar Azərbay­canı ötən onilliklərdə güclənməsinə, iqtisadi, diplomatik, hərbi sahədə irə­liləməsinə şərait yaratdı və əlbəttə ki, ulu öndərin siyasət mücəssəməsi məhz bu günlər yaşadığımız zəfər tariximizə hesablanmış uzun, çətin bir yolun keçidi idi.

Bu gün Azərbaycan xalqı 200 illik ta­rixini ulu öndər Heydər Əliyevin siyasi və layiqli varisi, müzəffər Ali Baş Koman­dan, Prezident İlham Heydər oğlu Əli­yevin qətiyyəti, dönməz iradəsi, liderliyi və sərkərdəliyi sayəsində bərqərar edib. Bəli, Azərbaycan xalqının dahi oğlu Heydər Əliyev məktəbinin, irsinin müda­vimi olan Ali Baş Komandanımız İlham Əliyevin “Qarabağ Azərbaycandır!” kə­lamı və onun “dəmir yumruğ”u hesabına yağı düşmənin başı əzildi. Azərbaycan Ordusu bütün dünyaya nümayiş etdirdi­yi Qarabağ Zəfəri ilə yeni hərb tarixini də yazmış oldu. Yeni hərb tarixinin ya­zılması isə çox çətin, hətta deyərdim ki, ağır işlərin, zəhmətlərin sayəsində əldə edilib. Cəmi 44 gün ərzində qazanılan qalibiyyət yürüşü enişli-yoxuşlu yolların aşılmasından sonra baş tutdu. Mənfur düşmən üzərində 2016-cı ildə qazanıl­mış Aprel zəfəri, eləcə də 2018-ci ildəki Günnüt qalibiyyəti, məhz 2020-ci ilin 10 noyabr qalibiyyətinə doğru aparan şərəf yolu olaraq tariximizə yazılıb. Bu, eyni zamanda, Xalq–Dövlət–Ali Baş Koman­dan gerçəkliyinin məntiqi nəticəsi idi. Bu gün Azərbaycan əsası ulu öndər Hey­dər Əliyevin təməlini qoyduğu syasətin Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğur­la davam etdirilməsi nəticəsində dünya­da iqtisadi, hərbi cəhətdən güclü dövlət kimi qəbul edilir.

Ulu öndərin əbədiləşən ömür yolunu düşünəndə belə qənaətə gəlirik ki, öm­rünü xalqına həsr edən, milləti, dövləti üçün misilsiz xidmətlər göstərən rəhbər­lər heç zaman unudula bilməz. 

Fəzail İBRAHİMLİ,
Milli Məclis Sədrinin müavini