Azərbaycan ilə Çin və Mərkəzi Asiya ölkələri arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsində nəqliyyat kommunikasiyalarının, logistik dəhlizlərin inkişafı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Onlar Türkiyə və Avropa bazarlarına çıxış yollarını diversifikasiya etməyə, yükdaşımalara çəkilən xərclərə və vaxta qənaət etməyə imkan verir.
Söhbət, ilk növbədə, Çindən Qazaxıstana, Xəzər dənizi, Azərbaycan və Gürcüstan vasitəsilə Avropaya uzanan Şərq–Qərb və ya Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutundan gedir. Bu marşrutda yüklərin əsas hissəsi dəmir yolu nəqliyyatı ilə həyata keçirilir. Yüklər Avropaya iki istiqamət üzrə nəql edilir: Gürcüstanın Poti və Batumi limanları vasitəsi və Bakı–Tbilisi–Qars dəmir yolu ilə.
Qeyd edək ki, Bakı–Tbilisi–Qars dəmir yolu Avropanı Asiya ilə birləşdirən ən qısa və etibarlı yoldur. Uzunluğu 850 kilometr olan yolun 504 kilometri Azərbaycan ərazisindən keçir. Bu gün yolun yenidən qurulması və modernləşdirilməsi həyata keçirilir.
Dəhlizdə yüklər dəmir yolu ilə yanaşı, avtomobil yolları ilə də daşınır. Azərbaycan və Gürcüstan ərazisindən keçən avtomobil yolları bu zəncirin aparıcı həlqəsinə çevrilib. Son illər dəhlizin yük ötürmə qabiliyyətini artırmaq üçün mühüm nəqliyyat layihələri həyata keçirilir. Məsələn, Bakı–Qazax–Gürcüstan ilə dövlət sərhədi magistral avtomobil yolu yenidən qurulub. Bakıdan Gəncəyədək yol genişləndirilib. Sonra magistral avtomobil yolunun Gəncə–Qazax–Gürcüstan ilə dövlət sərhədi (130,15 kilometr) hissəsi 4 zolağa qədər genişləndirilib.
Hazırda Bakı–Qazax–Gürcüstan dövlət sərhədi magistral avtomobil yolu Şərqdən Qərbə və əks istiqamətdə beynəlxalq və daxili yükdaşımaların artmasında önəmli rol oynayır. Həm də yolun 4 hərəkət zolağına qədər genişləndirilməsi vətəndaşların rahat və təhlükəsiz gediş-gəlişini təmin edir.
Gürcüstanla sərhəddən isə Şərq–Qərb dəhlizinin bu ölkədən keçən hissəsi başlayır. Dəhliz Azərbaycanın “Qırmızı körpü” sərhəd-keçid məntəqəsindən başlayıb Türkiyə ilə sərhəddəki “Sarpi” sərhəd-keçid məntəqəsində başa çatır.
Hazırda Şərq–Qərb Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin Gürcüstanın Xaşuri rayonundan keçən hissəsi və Xaşuri dairəvi yolu yenidən tikilərək istifadəyə verilib. Yeni yol ötürücülük qabiliyyətini artırmaqla yanaşı, hərəkətin sürətliyini də təmin edir. Müasir yol təhlükəsizliyi standartları, o cümlədən işıqlandırma sistemi nəzərə alınmaqla dəhlizin Rikoti tunelinə paralel olaraq 1800 metr uzunluğunda yeni tunelin tikintisi də başa çatdırılıb. Mar-şrutla (E60) hərəkət edən avtomobillər artıq Zestafoniyə daxil olmur, dolama yoldan istifadə edirlər. Magistral yol boyu vaxta qənaət edilir.
Şərq–Qərb dəhlizi çərçivəsində Gürcüstan ərazisindən Azərbaycan və Ermənistan sərhədlərinə qədər avtomobil yollarının tikintisi də nəzərdə tutulur. Bu məqsədlə Gürcüstanın Regional İnkişaf və İnfrastruktur Nazirliyinin Avtomobil Yolları Departamenti tender elan edib. Söhbət Gürcüstanı Azərbaycan və Ermənistan sərhədləri ilə birləşdirən Şərq–Qərb və Şimal–Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin tərkib hissəsi olan Rustavi–Qırmızı körpü və Algeti–Sadaxlo yollarının inşasından gedir. Tikinti işlərinə 2025-ci ildə başlanacaq və 30 ay sonra mərhələlərlə başa çatdırılacaq.
Layihə Avropa İnvestisiya Bankı (AİB) və Gürcüstan hökumətinin birgə maliyyələşdirməsi ilə həyata keçiriləcək və AİB bunun üçün 250 milyon avro kredit ayırıb. Şərq–Qərb magistralında yolun bütün hissələrinin tikintisi başa çatdıqdan sonra Qırmızı körpüdən (Azərbaycanla sərhəd) Sarpiyə (Türkiyə ilə sərhəd) indi olduğu kimi 8 saata deyil, 4-4,5 saata getmək mümkün olacaq.
Beləliklə, həm Azərbaycanda, həm də Gürcüstanda yol infrastruktur layihələrinin uğurla həyata keçirilməsi Şərq–Qərb dəhlizinin potensialının artırılmasına, gələcəkdə ondan istifadənin genişləndirilməsinə töhfə verir. Bu da regiondakı böyük nəqliyyat-kommunikasiya layihələrinin aparıcı qüvvəsi olan hər 2 ölkənin strateji mövqeyinin daha da möhkəmlənməsinə və tranzit yükdaşımalardan əldə etdiyi gəlirlərin artmasına şərait yaradır. Azərbaycan və Gürcüstanın ixrac potensialının tam həcmdə realizə olunması üçün real imkanlar açır. Dəhliz Avropa, Mərkəzi Asiya, eləcə də Rusiya ilə Yaxın Şərq ölkələri arasında yük daşımalarında hər 2 ölkənin – Azərbaycan və Gürcüstanın beynəlxalq nəqliyyat dəhlizindəki rolunu artırmaqla yanaşı, iqtisadi inkişafını da stimullaşdırır.
Pünhan ƏFƏNDİYEV
XQ
