Emmanuel Makronun “erməniləşmə”sinin səbəbləri 

Yaşadıqları ölkənin yüksək gəlirli sahələrinə müdaxilə etmək, siyasətə təsir gücünə malik nüfuzlu şəxsləri ələ almaq, bundan ötrü hər cür üsula əl atmaq erməni diasporu və lobbiçilərin “tarixin sınağından çıxmış” üsullarından sayılır. Hayların geniş qol-qanad açdıqları ölkələrdən biri, bəlkə də birincisi Fransadır. Yarım milyondan çox erməninin yaşadığı bu ölkənin “kiçik bacıları” ilə işbirliyinin tarixi neçə əsr əvvələ gedib çıxır. 

Dünyanın dörd tərəfinə səpələnmiş ermənilərin “dənizdən-dənizə böyük Er­mənistan” ideyasını reallaşdırmaq zə­minində formalaşan lobbi qruplarının cəmləşdiyi mərkəzlərindən biri məhz Fransada yerləşir. Dünyada üçüncü, Avropada isə birinci ən çoxsaylı erməni diasporunun yaşadığı Fransada onlar ic­timai rəyə, hətta Yelisey sarayının xarici siyasətinə əməlli-başlı təsir imkanlarına malikdirlər. 

Məlumat üçün onu da bildirək ki, Fransada erməni diasporunun dayaqları, strukturları keçən əsrin 20-ci illərindən formalaşmağa başlayıb. Məhz o illərdə ermənilərin Avropaya və ABŞ-a miq­rasiyası kütləvi hal alıb. Həmin dövrdə Fransada erməni dilində 90-a yaxın qə­zet çap olunurdu. Heyrətamiz faktdır, elə deyilmi? Şəbəkələşmiş hay strukturu indi daha geniş üfiqlərə “boylanır”. 

* * * 

Hər işin bir səbəbi, formalaşan ənənə­nin bir zəmini olur. Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun Azərbaycana qarşı qərəzli, ifrat subyektiv, bəzən isə aşkar düşmənçilik mövqeyindən çıxış etmə­si təsadüfi deyil. Bəlkə də bu “ənənəni” doğuran səbəblər, ilk baxışda, oxucuya paradoksal, məntiqdən uzaq, diplomati­yadan kənar görünə bilər. Amma ortaya erməni amili çıxanda vəziyyət kökündən dəyişir. Makronda hay rəğbətinin yaran­masını şərtləndirən amillərin arasında er­məni əsilli bir qadın yer alır. Yerli ekspert­lərdən bəziləri onu “Makronu idarə edən qadınlardan biri” hesab edirlər. 

ARAYIŞ: Astrid Panosyan-Buve. Ata­sı erməni, anası norveçli olan 52 yaşlı bu qadın Parisdəki Ali Kommersiya Məktə­bində, Siyasi Tədqiqatlar İnstitutunda və Kennedi adına Harvard Dövlət İdarəetmə Məktəbində təhsil alıb. 2002-2015-ci il­lərdə Fransanın ən nüfuzlu şirkətlərindən sayılan "Groupama"da işləmiş A.Panos­yan sonradan bu şirkətin baş direktoru təyin edilib. 2007-ci ildə E.Makron iqtisa­diyyat naziri təyin ediləndə, A.Panosyanı özünə müşavir götürür. Erməni Panos­yan mənsub olduğu etnosun Fransadakı maraqlarını da nəzərə alırdı. Astrid Pa­nosyan Parisdəki “Uber” taksi servisinin səhmdarları, erməni icmasının rəhbərlə­ri Manvel Sukiasyan və Pyer Atanyana “krışalıq” edir. 

O, Fransa Milli Assambleyasının üz­vüdür və bu günlərdə ABŞ Konqresində erməni soyqırımı qurbanlarının xatirəsinə həsr olunmuş tədbirdə əsas məruzəçi olub. ABŞ Konqresindəki dinləmələrdə iştirak edən Fransa Senatının erməni əsilli üzvü A.Panosyan tribunadan “Azər­baycanın Ermənistana qarşı davam edən təcavüzündən” danışıb. Mövcud vəziy­yətdə təmsilçisi olduğu Fransanın Ermə­nistanı tək qoymadığını, ona hər cür yar­dım göstərdiyini yüksək pafosla söyləyən erməni Panosyan konqresmenlərə niyə belə bir dəstəyin ABŞ-nin göstərmədiyi barədə sual ünvanlayıb. 

Konqresdəki çıxışında Fransa ilə Er­mənistan arasında siyasi, hərbi, iqtisadi və mədəni əlaqələrdən danışan Panos­yan yenidən sözünün əvvəlinə qayıdaraq ABŞ qanunverici orqanının üzvlərinə, tədbirdə iştirak edən diplomatlara üzünü tutaraq deyib: “Birləşmiş Ştatlar nədən Fransa kimi hərəkət edə bilmir?”.

* * * 

Burada təəccüb doğuran heç nə yox­dur. Yuxarıda qeyd etdiymiz kimi, Fransa kimi, ABŞ da erməni diasporunun güclü olduğu ölkələrdəndir. Panosyanın Ağ evi Azərbaycana təzyiq göstərməyə çağır­ması da başadüşüləndir. Sadəcə, Har­vard məzunu olan iqtisadçı erməni “ax­çi”nin anlamadığı məsələ hazırda təkcə Cənubi Qafqazda deyil, həm də bütün dünyada formalaşmış yeni geosiyasi re­allığı dərk etməməsidir. 

Fransa isteblişmentinin böyük əksəriyyətinin ermənilərə simpatiya­sı olduğunu nəzərə çatdıran “Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, siya­si şərhçi Elxan Şahinoğlu bu ənənənin tarixi köklərə malik olduğunu vurğula­dı: “Hələ Osmanlı İmperiyası dövründə erməniləri türklərə qarşı qızışdıran döv­lətlərin başında Fransa dayanırdı. Bu ölkə həmin “ənənəyə” bu gün də sadiq qalıb. Doğrudur, Azərbaycan müstəqil­liyini bərpa edəndən sonra Fransa ilə münasibətləri normal müstəvidə qurul­muşdu. Hazırkı dövlət başçısı Emma­nuel Makrondan fərqli olaraq, əvvəlki prezidentlər – Jak Şirak, Nikola Sarkozi, Fransua Oland, ən azı, balans naminə ölkəmizlə münasibətləri qoruyub saxla­yırdılar. Baxmayaraq ki, onların da ermə­nilərə rəğbəti kifayət qədər çox idi. Sa­dəcə, Makronun hay rəğbəti əndazədəni aşır. O, ermənilərə hüdudsuz rəğbətini İkinci Qarabağ müharibəsində və ondan sonrakı dövrdə açıq şəkildə büruzə verdi. Emmanuel Makron və Fransa höküməti, bütövlükdə, erməni separatizminə hər zaman öz dəstəklərini ifadə ediblər”. 

Aşkar görünən həqiqət odur ki, Fransa Ermənistanı Cənubi Qafqazda özünün forpostu kimi, həm də maraqla­rının “icraçısı” hesab edir. Amma Parisi pəjmürdə edən cəhət bu işin “icrasına” Azərbaycanın maneçilik törətməsidir. O da məlumdur ki, rəsmi Paris Türkiyəyə qarşı da düşmən mövqeyi sərgiləyir, qar­daş ölkəni bu bölgədə özünə potensial rəqib kimi görür. Cənubi Qafqaz Fransa üçün ona görə strateji əhəmiyyət daşı­yan məkandır ki, onun buradan zəngin sərvəti və əlverişli mövqeyi olan Mərkəzi Asiyaya yolu açılır. Yəqin Yelisey sara­yının başbilənləri molla rejimi çökəndən və ya siyasi mühit liberallaşandan sonra İran istiqamətində də irəliləməyi düşünür­lər. Bütün hallarda Parisin bölgə ilə bağlı “strateji planlarını” Ermənistan vasitəsilə reallaşdıra bilməyəcəyini özü də yaxşı dərk edir, amma hərəkətlərində bunu ək­sini nümayiş etdirir.

Siyasi şərhçi E.Şahinoğlu da bu qə­naəti paylaşır: “Onlar, sadəcə, anlamaq istəmirlər ki, Cənubi Qafqazda Ermənis­tan üzərindən möhkəmlənmək mümkün deyil. Əgər onlar Azərbaycanla münasi­bəti piləşdirirlərsə uduzan özləri olacaq. İndi isə rəsmi Paris bu münasibətləri yerə vuraraq, Bakıdakı səfirini geri çağırıb. Eyni addımı Azərbaycan da ata bilər. Bu siyasətini davam etdirməklə Fransa heç nə əldə etməyəcək. Bəli, Parisin Bakı ilə münasibətləri gərginləşdirməkdə əsas səbəbi Türkiyə–Azərbaycan tandemi ilə bağlıdır. Cənubi Qafqazda həm güclü Azərbaycan, həm də Türkiyə–Azərbay­can İttifaqı danılmaz həqiqətdir. Bu, Fran­sa siyasi dairələrini narahat edir. Amma Yelisey sarayı bu reallığı nə zamansa qəbul etmək məcburiyyəti qarşısında qa­lacaq”. 

Görünən odur ki, rəsmi İrəvana cəlbedici perspektivlər vəd edən onun “böyük bacısı”, sadəcə, ermənilərin hiss­ləri ilə oynayır. Bu oyunun mərkəzində isə Parisin Ermənistanla Rusiya arasında münasibətlərin getdikcə daha da soyu­masından sui – istifadə elementi dayanır. Emmanuel Makronun saxta himayədarlıq ritorikasına uyan Nikol Paşinyan isə an­ti-Rusiya çıxışları ilə özünü və ölkəsini uçuruma doğru aparır. Amma Hayastan baş nazirinin Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmaq üçün atdığı son addım­ları onun uçurumdan yan keçəcəyinə ümidləri artırır... 

İ.HƏSƏNQALA
XQ